Eimreiðin - 01.01.1963, Page 73

EIMREIÐIN
61
auka þekkingu landsmanna sinna
<l þjóðfélagsmánum. Þann 20. 12.
1884 birti hann í Stokkhólmsblað-
lnu „Tiden“ lista yfir bækur um
þjóðfélagsmálefni, sem hann mælti
með. Auk bókar Quidings, sem áð-
111 er nefnd, og sænskra þýðinga á
bókuni Mills, Spencers, H. George
°- fl. nefnir hann og bækur á er-
lendum málum. Getur hann þá
fYrst um „Auðmagn" Karls Marx,
sem hann segir vera „höfuðverk,
senr andstæðingarnir viðurkenna
Ilú jnfnvel, að sé frábært“. (Hag-
sten, 97). Þegar Strindberg dvald-
lst í Svisslandi, kynntist hann blöð-
Um sósíalista þar, meðal annarra
„Revue Socialiste“. Útgefandi þess
'ar Benoit Malon, en hann var
nteðlimur 1. Alþjóðasambandsins,
senr Marx stýrði, og hafði lekið
pau i Parísarkommúnunni.
Strindberg skrifar Verner von
Úeidenstam þann 21. 9. 1885 og
segir: „Ég fann til kinnroða, þegar
eg fór að lesa það“ (þ. e. „Revue
ocialiste“) „allt, senr við höfunr
g nrrt við, hafa skörpustu heilarnir
lugsað upp áður. . . . Lestu það!“
bað er þannig líklegt, að Strind-
erg hafi á þessunr tíma kynnt sér
uokkuð marxískar hugmyndir.
hnrn aðhylltist ætíð kenninguna
Um skiptingu þjóðfélagsins í stétt-
11, °g um baráttu þeirra á milli.
>>Gæðri stéttin lreíur lringað til
sprungið á þeirri fáfengilegu við-
eitni að komast upp í yfirstéttina.
.stað þess vill hún nú afnerna
nna eyðandi (tárande) yfirstétt,
það er hin rétta leið“ (15, 8).
grein, senr Strindberg birti í tíma-
ritinu „Budkaflen" 1884 segir
lrann: „Yfirstéttin, sem setur lög,
gleynrir ekki að friðlýsa sina
menn“. í bókinni „Lilla katekesen
för underklassen“ (1884—1885) seg-
ir hann: „Byltingin verður lögleg,
þegar hún tekst“. í sama verki ræð-
ir hann um „rauða alþjóðasam-
bandið, sem allir menntaðir menn
líta nú til nreð samúð“. í október
1885 skrifar Strindberg: „Sem sé
bylting! Allt fyrir hinn nýfædda!
Og lrið sama fyrir hina ófæddu“.
„Haldið þið ekki að bylting sé
þróun? Jú“. (Hagsten, 100).
Strindberg segir í bréfi til
Eduards Brandesar 1885, að hann
reyni að nrennta sig til að vera
guðleysingi, en eigi ákaflega eríitt
nreð það. í bréfi til Schering 19.
6. 1898 segir hann, að „guðleysis-
tímabilið“ hafi nánast verið „sál-
ræn tilraun, senr reyndar nrisheppn-
aðist“. Hann liafi trúað á líf eftir
þetta líí einnig á þessu tínrabili.
Frelsi einstaklingsins var Strind-
berg ætíð lrjartfólgið, og takmark-
anir á andlegu frelsi vildi hann
engar hafa. En að sjálfsögðu var
Strindberg ljóst, að einstaklingur
og Jrjóðfélag voru tengd gagnkvænr-
um böndunr. Athygli Strindbergs
beindist að þætti í kenningu
Tsérnísefskís, sem hann nefndi
„skynsanrleg sjálfshyggja“ (egó-
isnri). Nokkru eftir að Slrindberg
las „Hvað ber að gera?“ las hann
(í árslok 1884) bók fransks rithöf-
undar, Eugéne Véron, „La morale“,
en sá höfundur setti fram hug-
nrynd unr, að sjálfshyggja (egóisnri)
sé æðsta form samhyggju: hagsmun-