Eimreiðin - 01.01.1963, Side 70

58
EIMREIÐIN
hói' að „leita orsakanna til hinnar
almennu óánægju, óánægju alls
mannkynsins"1).
Þegar á unga aldri hafði Strind-
berg vakandi áhuga fyrir jijóðfé-
lagsvandamálum. Rannsóknir hans
á þjóðfélagsaðstæðum í Svíþjóð
leiddu huga hans að sömu vanda-
málum erlendis. Hann hafði sam-
úð með andstæðingum keisara-
stjórnarinnar í Rússlandi. Nokkr-
um mánuðum eftir að samsæris-
menn réðu Alexander keisara II.
af dögum (13. marz 1881) skrifaði
Strindberg: „Níhilistar eru mínir
menn! Ég vildi gjarnan fá tækifæri
til að tala við þá!“2).
Þessi ár voru tímabil mikilla
breytinga í lífi Evrópuþjóða. Nýj-
ar kenningar, nýjar hugmyndir
komu fram í vísindum og stjórn-
málum, nýjar hreyfingar og samtök
komust á stofn. Á árunum eftir
1880 byrjar Palm starfsemi til und-
irbúnings að stofnun verkalýðs-
hreyfingar í Svíjrjóð, en áhrif frá
lionum virðast ekki hafa náð til
Strindbergs. Ekki skorti samt eld-
móðinn og andstöðu við afturhald-
ið í ritum Strindbergs frá þessum
árum. Nokkur þeirra (t. d. „Hin
sænska þjóð“, „Hið nýja ríkisvakl“)
urðu tilefni heiftarlegra ofsókna
á hendur honum. Af þeim sökum
neyddist hann til þess að flýja land.
Hann settist þá að í Svisslandi og
bjó þar og í Frakklandi til ársins
1887. Síðan bjó hann í Danmörku
1) Á. Strindberg, Samlade skriíter,
Sth. 1912, I., 209. Hagsten, I., 407.
2) Á. Strindberg, Brev, II, s. 267.
tvö ár og sneri aftur heim til Sví-
Jtjóðar árið 1889.
Þjóðfélagsmál voru enn sem fyrr
ofarlega á blaði hjá Strindberg.
Einn Jieirra höfunda, sem hann
hafði mestar mætur á, var Jean
Jaques Rousseau. Strindberg segir
í brél’i til Kiellands 1880, að hann
sé „Jean-Jaques-isti í alvöru"1).
Báðir áttu Jjað sameiginlegt að
lial'a óbeit á öllu ríkisvakli, á eign-
arrétti og skiptingu Jrjóðfélagsins
eftir eign.
Árið 1881 birti Strindberg verk,
er hann nefndi „Om det almánna
misnöjet“. Þar gagnrýnir hann
menningu yfirstéttarinnar og sér
fyrir sér [jjóðfélag, sem hinar óæðri
stéttir byggja í andstöðu við skrif-
finnskuna.
Jafnréttisvandamál kvenna voru
Slrindberg æ ofarlega í huga.
Smárn saman komst hann að Jjeirri
niðurstöðu, að yfirstéttin muni
ekki veita konum jafnrétti. Árið
1883 tók hann Jressum málum nýtt
tak. Hann las Jjá bók Quidings,
„Slutliqvid med Sveriges lag“, og
fann Strindberg þar margar hug-
myndir, sem féllu saman við hans
eigin (einkum í „Om det almánna
misnijjet“). Varð Jretta enn til að
beina athygli hans að sósíalisma.
Það var fyrst og fremst réttlætis-
kennd Strindbergs, sem hneigði
hann til stuðnings við hugmyndir
sósíalisma. Hann gerði sér Jtað
ljóst eftir Parísarkommúnuna, að
sósíalismi miðar að Jrví að bylta
1) Sjá: Martin Lamm: August
Strindberg, I, 167.