Eimreiðin - 01.01.1965, Blaðsíða 114

Dr. Valtýr segir frá. Úr bréfum Valtýs
Guðmundssonar til móður hans og
stjúpa. Finnur Sigmundsson bjó til
prentunar. Bókfellsútgáfan 19(34.
Dómur sögunnar um merka menn
reynist ósjaldan á allt aðra lund en
clómar samtíðarinnar. Hygg ég, að sú
muni reyndin verða um slíkan ínann,
sent dr. Valtýr Guðmundsson var.
Hann er, var og verður ef til vill
kunnastur þjóðinni sem stofnandi og
ritstjóri Eimreiðarinnar, sent ekki
mun ofsögum sagt, að hafi verið þekkt-
asta og merkasta tímarit landsins.
Hann stofnaði það og gaf út í Kaup-
mannahöfn, þar sem Iiann var útvörð-
ur íslenzkrar menningar, en þar varð
hann háskólakennari, eftir að hafa
rutt sér af eigin ramleik braut til
mennta, úr fátækt og umkomuleysi.
Auk mennta- og vísindastarls síns
liafði hann ntikil og víðtæk áhrif á
gang íslenzkra stjórnmála, var jafn-
an víðsýnn Iramfaramaður, en bíður
lægri hlut í liarðri baráttu á þeim vett-
vangi, er hann virðist ciga aðeins
óstigin nokkur skrcf til þess að verða
höfðuleiðtogi þjóðarinnar á cinum
mikilvægustu tímamótum í sögu
hennar.
Nú er út komin hjá einu merkasta
útgáful'yrirtæki landsins — Bókfellsút-
gáfunni — bókin Dr. Valtýr segir frá,
bréf hans búin til prentunar af Finni
Sigmundssyni, og er bókin V. bindi
íslenzkra sendibréfa.
í tilefni útkomu bókarinnar finnst
mér fara vel á að rekja nokkur lielztu
æviatriði:
Dr. Valtýr var fæddur 11. rnarz 1860
á Arbakka á Skagaströnd, sonur Guð-
mundar Einarssonar sýsluskrifara og
Valdísar Guðmundsdóttur. Föður sinn
missti hann á barnsaldri og átti við
þröngan kost að búa í uppvextinum-
„Eg er alinn upp á flækingi," sagði
hann sjálfur. (Sbr. bls. 8 í Dr. Valtýr
segir frá“.
I grein, sent ég skrilaði um liaiin
nýlátinn (Vísir 27. júlí 1928), en hann
andðaist 22. júlí, segi ég m. a.:
Snemma bar á gáfum hans og tlugn-
aði. Brautst hann áfram til mennta og
tók stúdentspróf árið 1883. Meistara-
prófi lauk hann 1887, en 1889 hlaut
liann doktorsnafnbót frá Hafnarhá-
skóla fyrir ritgcrð sína urn liúsakynni
á söguöldinni („Privatboligen paa Is-
land i Sagatiden, samt delvis i det
övrige Norden"). Árið 1890 varð liann
doseni í sögu íslantls og bókmenntum
við Hafnarháskóla, en prófessor við
þennan sama skóla varð hann síðar.
Hann sat á þingi um langt skeið.
Hann var þingmaður Vestmannaey-