Eimreiðin - 01.09.1965, Síða 74

270
EIMREIÐIN
skrifað þessa setningu: — Ég óttast
ekki ljósmyndina meðan hún er
hvorki nothæf í himnaríki eða liel-
víti. Það er mál til komið að hætta
að mála prjónandi konur og les-
andi menn. Ég ætla að mála mann-
eskju, sem andar, finnur til, elskar
og þjáist. Og þar skal fólkið sjá
heilagleikann og beygja höfuð sín
eins og í kirkju. —
í augum Munchs var sálin guð-
dómleg. Hún var ljósið og upp-
spretta alls lífs.
Himintunglin og máttarvöldin
voru lifandi verur. Tunglið var
barn jarðarinnar, hraunið storkn-
að blóð úr æðum jarðar.
Tunglskininu fylgdi ásthneigð
og angist. Það, að deyja, var aðeins
að hafa hamskipti. Manneskjurnar
voru eins og bylgjur, gerðar af
anda og efni. Það var hægt að leysa
þær upp og gefa þeim nýtt form.
Allt heldur áfram. Fyrst kálorm-
urinn getur breytzt í fiðrildi, Jdví
skyldi maðurinn þá ekki geta tekið
á sig allt aðra mynd eftir dauðann.
Ef til vill mynd, sem okkur er
ósýnileg. Manneskjurnar eru líkar
keri, sem fyllist af öllum })eim
áhrifum, sem þær verða fyrir.
Skógurinn, blómin, hafið, and-
rúmsloftið, jafnvel steinarnir á
sjávarströndinni, allt er Jaetta lífi
gætt og hefur áhrif á sálir fólksins.
Manneskjurnar eru bara vesöl
skriðdýr, aðeins í eigin augum eru
})ær stórar. Það er hættulegt að
grafa of djúpt niður í jörðina, „J>að
köllum við jarðskjálfta."
Þreytist einhver á því að dansa
eftir boði forlaganna, er aðeins um
eitt að velja: Sjálfsmorð. Allt frá
árinu 1892 og til dauðadags vann
Munch að því að sýna lífsviðhorf
sín í myndum. í „Livsfrisen" bregð-
ur hann upp mynd af lífinu eins
og J)að væri taflborð, fólkið tafl-
menn.
Rétt eða rangt, gott eða illt,
hvað hirða máttarvöldin um J)að?
Lífið setur aðeins eitt boðorð: Auk-
ið kyn ykkar, lialdið blindings-
leiknum áfram. Eina myndina í
„Livsfrisen“ nefnir Munch „Til
Ijóssins“. Það er súla, byggð upp
af nöktu fólki, sem allt leitar upp
á við, klifrar og treður hvert annað
undir. Sá, sem kominn er hæst upp>
lyftir kistu til liimins.
Viðhorf Munchs til lífsins er
myrkt, og liann hefur orðið fyrir
áhrifum frá stórurn hugsuðum, svo
sem Ibsen, Dostojevsky, Emile Zola
og August Strindberg. Þeir heinr-
spekingar, sem mest áhrif höfðu a
liann, voru Sören Kierkegaard,
Schopenhauer og Nietze.
Munch var ekki það, sem kallað
er menntaður maður. Hann atti
erfitt með að læra allt, sem braut
í bága við hans eigin skoðann,
jafnframt J)ví var hann auðtrúa a
yfirnáttúruleg fyrirbæri.
Hann trúði á anda, og hann var
sannfærður um, að einhvern tíma
hefðu verið tvö tungl á himnuin-
Það hafði Strindberg sagt. Ef ein-
hver vildi leggja J)að á sig að leita
að þessu týncla tungli á norður-
pólnum, voru líkur til þess að hann
fyndi það, því Jjar hafði Jiað dottið
niður.
Marga einföldustu hluti V1SS1