Eimreiðin - 01.05.1966, Page 14

102
eimrewin
vitni. Og góðu heilli tók þessi árátta einnig til afskrifta af handrit-
um og prentuðum bókum, sem komust á einn eða annan hátt í
hendur þeim, sem henni voru haldnir, og flestir lögðu þeir áherzlu
á að vanda og prýða þessar afskriftir, svo sem geta þeirra og aðstæð-
ur frekast leyfðu, og virðist það ekkert hafa úr þessu dregið, nema
síður væri, þótt handritin yrðu ekki þeirra eign að starfinu loknu,
enda eins víst að skrifarinn væri vinnumaður, kotbóndi eða hálf-
gildings umrenningur, sem lært hefði að skrifa með broddstaf á
svell eða með sótuðum fjöðurstaf, skónál, bandprjóni eða yddri
spýtu á fjalarstúf — eins og einhver sá, er betur væri settur í þjóð-
félaginu og notið hefði tilsagnar í þeirri góðu list, skriftinni.
__ #
Án þessarar alþýðumenningar hefðu ekki mótast hér á landi slík
andleg mikilmenni sem Hallgrímur Pétursson og Jón Vídalín á öld
galdratrúar og galdrabrenna, einokunar, örbirgðar og ómannúð-
legrar refsilöggjafar, enda alþýðan ekki getað notið snilldar þeirra
og andríkis sér til huggunar í vondri veröld, styrks í varðgæzlu
þjóðlegra verðmæta og endurnæringar og örvunar í iðkun kveð-
skapar og söfnun alþýðlegs fróðleiks. Þau leyna sér ekki í tungu-
taki Hallgríms, álnifin frá gulladarbókmenntum okkar, frá heitns-
ádeiluskáldskap eldri skáldbræðra og frá mæltu máli, — sem og
auðsætt er, hve myndsköpun hans og persónuleiki eru mótuð af ís-
lenzkum bókmenntum og áhrifum frá lífi og lífsháttum samtíðar
hans hér á landi, — og hvað sem hver segir, erlendur eða innlendur,
um framandi áhrif á stíl, orðaval, líkingamál og viðhorf Vídalíns,
leyna sér ekki tengsl hans við íslenzkar menningarerfðir og aldat-
hátt, jafnt frá bernsku hans sem á þeim árum, sem hann sat á bisk-
upsstóli í Skálholti og stóð í styrr við annan eins berserk kapps.
vitsmuna, valda og auðs og Odd lögmann Sigurðsson. Svo er þa
næsta táknlegt og vert íhugunar, að annars eins maður að lærdómi.
vitsmunum og skapgerð og Brynjólfur biskup Sveinsson er sagður
hafa metið meira sálma annars samtíðarskálds en Hallgríms, en al-
þýðan lagði Hallgrímssálma við sitt hrjáða Iijarta og hóf þá til
þeirrar virðingar, sem mest getur hlotnazt andlegum afrekum, -
og þó að Vídalín væri frekar refsari en huggari, naut fólkið postilln
hans í ærið ríkum mæli, — tungutaksins, skapsmunanna, mynd-
auðginnar, hinna djörfu og þó hnitmiðuðu dæma hans úr daglegn
lífi og þors hans til typtunar, ekki aðeins almenningi, heldur enn