Ægir - 15.12.1959, Síða 22

20
ÆGIR — AFMÆLISRIT
„Frá því þær byrjuðu (hvalveiðarnar) fyrst
(1883) hefur að áliti voru leitt tjón af þeim
fyrir landið í heild sinni. Þær hafa skemmt
síldarveiði og fiskiveiði. Þær eru reknar af
erlendum mönnum; sem að nafninu til eru
íslenzkir borgarar, en liafa hér aðeins í seli og
fara með allan arðinn í önnur ríki. I>ær hafa
drjúgum átt þátt í því, að draga úr trausti
sjómanna á atvinnuvegi sínum og drepa niður
hugdirfð þeirra og viðleitni til að bjarga sér.
Þær tæma alveg eina af auðugustu auðsupp-
sprettum lands vors. Þær koma í veg fyrir hval-
reka og varna landsmönnum því happi, sem
af þeim leiðir. Þær hafa drepið niður einum
atvinnuvegi landsmanna, sem liefur veitt fjölda
manna góða atvinnu og ált mikinn þátt í því
að mynda kaupstaðaþorpin: síldarútveg með
kastnótum. Ætti sú synd ein út af fyrir sig að
nægja til þess að verða þeim að falli.“
I marzblaðinu segir svo um hvalveiðar
við Island sumarið 1907:
Sex hvalveiðafélög hafa í sumar stundað
hvalveiði við ísland, og eftir því sem segir í
„Norsk Fiskeritidende" þá eiga aðeins 2 af
þeim heima á íslandi, Evesen (Eskifirði?) og
Bull á Hellisfirði, en hin 4 eru öll talin eiga
heima í Tönsberg í Noregi. (Ellevsen og Berg
sem búa á Mjóafirði og Tálknafjarðar- og Hest-
eyrarfélagið.) Félögin höfðu samtals 25 hval-
veiðabáta, sem öfluðu að meðaltali 1370 tunn-
ur af lýsi. . . . Ellevsen hefur mesta útgerð, 7
báta, og hefur nú 3 í smíðum í Noregi. .. .
I aprílblaði 1909 er sagt frá því, að
sumarið 1908 hafi veiðzt 761 hvalur á 29
báta hér við land.
ísland—Færeyjafélagið.
I nóvemberblaði 1908 er skýrt frá því,
að árið áður hafi verið stofnað félag, er
hlaut nafnið Island—Færeyjafélagið. Ætl-
unarverk þess var að stunda fiskiveiðar
við ísland og í Norðursjónum og jafnhliða
reka umboðsverzlun við ísland og Fær-
eyjar. Félagið varð til við samruna tveggja
danskra fyrirtækja, Lauritzens í Esbjerg
og Balslev í Khöfn, en auk þess bættust
við nokkrir hluthafar. Stjórn skipuðu
Lauritzen konsúll, Balslev stórkaupm., J.
Krabbe yfirréttarmálafærslumaður, Trolle
fyrrv. sjóliðsforingi og Aug. Fl.vgenring
í Hafnarfirði. Félagið kaus sér bækistöðv-
ar á íslandi: Sigluf jörð fyrir síldarútgerð,
Hafnarfjörð fyrir togaraútgerð og Sand-
gerði fyrir vélbátaútgerð. Konráð Hjálm-
arsson kaupm. á Mjóafirði hafði reist þar
ís- og frystihús og keypti félagið það af
honum og yfirtók leigurétt af ábúanda
jarðarinnar Sandgerði, Einari Sveinbjarn-
arsyni. Umsjónarmaður með útgerðinni í
Sandgerði var ráðinn Matthías Þórðarson,
útgefandi og ritstjóri Ægis. Má segja að
þetta hafi verið upphaf að vélbátaútgerð
í þessari verstöð.
I desemberblaðinu er sagt frá útgerð
félagsins á árinu:
Um miðjan marzmánuð kom hið fyrsta fiski-
skip frá félaginu til þess að fiska hér, botn-
vörpuskipið „Britta“, litlu síðar línuveiðaskip-
ið „Nelly“; bæði gömul og í raun réttri illa
löguð til fiskiveiða. ... Fiskveiðin gekk yfir-
höfuð tregt á báðum skipunum, sem stafaði af
ýmsum ástæðum.
I byrjun maí mánaðar komu hinir fyrstu
fiskimenn sem fiska áttu frá Sandgerði og
fluttu með sér tvo opna mótorbáta. .. . Voru
þeir ekki tilbúnir að fiska fyrr en um miðjan
mánuðinn eða jafnsnemma og þilbátar 12 að
tölu, komu frá Esbjerg, er stunda áttu líka fisk-
veiði frá Sandgerði og byrjuðu veiðar um sama
leyti.
Hvað viðvíkur aflabrögðum þessara skipa,
þá er það að segja, að yfirleitt var aflinn mjög
lítill, sem stafaði mjög mikið af ódugnaði og
áhugaleysi fiskimannanna, en mest af því, hve
vélarnar reyndust slæmar og stórgallaðar. ...
Síldveiði var stunduð frá Siglufirði með
gufuskipunum „Britta“ og „Nelly“ frá miðjum
júlí til byrjun sept. Skipin öfluðu mjög vel, en
aftur á móti mun kostnaðurinn hafa orðið afar-
mikill, og síldin seld fyrir mjög lítið verð, svo
sú útgerð hefur því miður ekki borgað kostn-
aðinn. . ..
. . . það virðist augljóst, að þetta félag er
sömu lögum liáð, sem önnur dönsk eða útlend
fiskiveiðafélög sem hér hafa tekið bólfestu;
þau þrífast ekki í islenzkum jarðvegi, og liggja
svo margar orsakir til þess, sem of langt yrði
upp að telja.
Eftir að þetta er skrifað, hefur stjórn fé-
lagsins í Khöfn auglýst til kaups skip og báta
félagsins sem eru liér og utanlands. Virðist það
eiga að skiljast svo, sem verkefni félagsins sé
þar með lokið liér við land.
Fyrstu þorskanetin.
Bjarni Sæmundsson var mikill áhuga-
maður um allt er að fiskveiðum laut, var