Ægir - 15.12.1959, Síða 56

54
ÆGIR — AFMÆLISRIT
Loks gafst Fiskideildinni færi á að fá
björgunarskútu Vestfjarða, Maríu Júlíu,
útbúna til sinna þarfa, eftir því sem ástæð-
ur leyfðu, og var ekki á öðru völ en taka
þann kost, velja á milli þess eða einskis.
Hér var þó ekki að ræða um nema hálfa
lausn, og það einungis til bráðabirgða.
Skipið var of lítið, og átti auk þess að
þjóna tveimur öðrum herrum, björgunar-
starfsemi og landhelgisgæzlu. Varð þá að
sitja við það, sem komið var.
Síðasta mikilvæga skrefið var stigið,
þegar fiskifræðingum var gefinn kostur
á afnotum af Ægi til rannsókna á sjó.
Skipið hefir verið útbúið, svo sem kostur
er, til þessara þarfa, þótt enn vanti tals-
vert á að um sé að ræða fullkomið rann-
sóknaskip. Það vantar t. d. gálga, svo að
hægt sé að gera veiðitilraunir, en þær eru
að sjálfsögðu einn veigamesti þáttur fiski-
rannsókna! Hins vegar verður vart hægt
að meta það sem skyldi, að hægt var að fá
Asdic-tæki í skipið. Orustan um útvegun
Asdic-tækja hafði staðið frá því 1946, og
strandaði á ýmsu sitt á hvað. Annars veg-
ar var litið á tæki þessi (í Englandi og
Bandaríkjunum) sem hernaðarleyndar-
mál, hins vegar voru þau mjög dýr. Hin
sigursælu leikslok eru mjög að þakka
áhrifum tveggja manna, er hér komu við
sögu, fiskifræðingunum til aðstoðar. Ann-
ar þeirra var norski vísindamaðurinn
Finn Devold, er flutti hér erindi á vegum
Háskóla íslands vorið 1951 og skýrði frá
þeirri reynslu, sem Norðmenn höfðu feng-
ið af tæki þessu til síldarleita. Hinn var
Davíð Ólafsson, fiskimálastjóri.
III. Verkefnin.
Hvaða fiskar eru í sjónum? Hvernig
er þeim og lífshlaupi þeirra háttað? Hvað
er mikið af þeim?
Síðan fiskifræðin varð til hefir hún leit-
azt við að svara þessum spurningum í
þessari röð. Fyrir aldamótin bar „syste-
matisku" fiskifræðina víðast hæst: Að
finna tegundir, greina þær og lýsa þeim.
,,Safn-andi“ 19. aldarinnar sveif ennþá
yfir vötnunum. Þetta er grundvöllur fiski-
fræðinnar, því fyrst verður að finna og
afmarka þær einingar, tegundirnar eða af-
brigðin, sem rannsaka skal. En þegar á
öndverðu tímabili því, sem hér er um að
ræða, var lögð megináherzla á að kynnast
lifnaðarháttum tegundanna, þroskaferli
þeirra og göngum, og hefir æ verið svo
síðan. Hér er að ræða um grundvöll hag-
nýtrar fiskifræði. Á síðustu áratugum,
síðan fiskifræðin fór fyrir alvöru að helga
sig málum sjávarútvegsins hefir verið
reynt að meta stærð fiskistofnanna, fylgj-
ast með skipun árganganna í þeim frá
árabili til árabils, meta veiðiþol þeirra,
kanna göngur fiskanna og skilja þær.
Verkefni fiskifræðinnar hafa breytzt og
þróazt með svipuðum hætti á íslandi og
annars staðar, frá ,,safn-anda“ til „útvegs-
anda.“ Það hefir verið unnið af kappi til
aðstoðar útvegi nútímans án þess að
gleyma þörfum komandi tíma.
AldursákvarSanir. Eitt af aðalviðfangs-
efnum íslenzkrar fiskifræði hefir verið að
kanna aldur nytjafiskanna. Aldurinn er,
sem kunnugt er — ýmist lesinn á kvörn-
unum (t. d. á þorski) eða hreistrinu (t. d.
á síld). Bjarni Sæmundsson byrjaði fyrst-
ur á aldursákvörðun íslenzkra fiska, en á
þessa grein rannsóknanna hefir verið lagt
margfalt meira kapp á síðari árum, en
áður var. Það sem stefnt er að, er ekki
aðeins það að kanna sambandið milli ald-
urs og stærðar, heldur öllu fremur hitt,
að finna hve hratt fiskurinn vex, hve fljót-
ur hann er að komast í gagnið, verða kyn-
þroska og hvað hann endist lengi. Þegar
mikil gögn hafa verið rannsökuð og mörg
ár eru að baki lögð, er opin leið til þess
að reikna út dánartöluna, þ. e. hve margir
fiskar af þúsundi heltast úr lestinni þeg-
ar aldurinn er orðinn þetta eða hitt. Þegar
fengin er nægileg reynsla fer fiskifræð-
ingurinn að kynnast stofninum, sem hann
vinnur með og á þá hægra með að finna
hvaða áhrif það hefir á stærð hans, á fiski-
magnið, ef sóknin er hert eða minnkuð,
ef veitt er meira eða minna. Aukin veiði