Ægir - 15.12.1959, Blaðsíða 57

ÆGIR — AFMÆLISRIT
55
hækkar dánartöluna í stofninum og skef ja-
laus ofveiði kann að herja stofninn eins
og svartidauði. Verður þá mest af ungum
fiski en minna eða lítið af eldri. Aldurs-
ákvarðanir sýna þetta greinilega.
En þeim er einnig ætlað annað mikil-
vægt hlutverk. Með þeim er hægt að kanna
hvort sá fjöldi fiska, sem kemur í heim-
inn eitthvert tiltekið ár, er meiri eða minni
en venjulega, hvort árgangurinn er góður
eða lélegur og hvers má af honum vænta
á komandi árum. Þekkingin á þessu sem
og dánartölu og veiðimagni skapar grund-
völl undir það, að geta dæmt um hve mikið
er af fiski í sjónum. En til þess að geta
sagt aflabrögð fyrir, svo nokkurn veginn
öruggt sé, þarf fiskifræðingurinn að vita
skil á einu enn, göngum fiskanna.
Merkingar. Þessi þáttur fiskirannsókna
hefir tekið geysimiklum framförum á síð-
ari árum, bæði hér á landi og annars stað-
ar. Gögnum til aldursrannsókna er hægt
að safna þar sem fiskur berst á land, en
til merkinganna þarf skip og og eru þær
því einn dýrasti liður fiskirannsókna, en
að sama skapi mikilvægar. Merkingar-
tækni hefir fleygt fram á síðari árum og
skal það eitt nefnt að fyrir nokkrum ár-
um (1948) var byrjað að merkja fisk hér
(og við Noreg) með innvortis merkjum úr
stáli.
Þegar merkingar hófust hér fyrir um
50 árum var þeim einkum ætlað að afla
vitneskju um göngur fiskanna og það er
ennþá annað aðalhlutverk þeirra. En auk
þess gefa endurheimtur á merktum fiski
greinilega vísbendingu um stærð stofns-
ins eins og hann er á hverjum tíma, dánar-
tölu hans, en umfram allt veiðiþolið. Þess
vegna hefir verið lagt kapp á að merkja
eins mikið og kostur hefir verið og aldrei
láta merkingar niður falla. Aðalkappið
hefir verið lagt á að merkja þorsk og síld
og er sá árangur, sem náðst hefir, hinn
mikilvægasti, ekki sízt til stuðnings fiski-
leita og friðunaraðgerða. Við vitum nú að
þorskurinn gengur víða um höf og að náið
samband er á milli þorskstofnanna við Is-
land og Grænland. Við vitum ennfremur,
að Norðurlandssíldin hrygnir við Noreg
og getur gengið þaðan, að hrygningu lok-
inni, suður í Norðursjó (Fladen-grunn).
Þá hafa merkingar sýnt að skarkolinn
(sem og ýsan) er bundinn landgrunninu
og þær hafa mjög greinilega leitt í Ijós
átak veiðanna á þennan fiskistofn.
Fiskileit. Fiskileit hófst hér við land
1935, þegar reynt var að finna Norður-
lands-síldina, þar sem hún átti að hrygna
á vorin fyrir sunnan land. Eigi bar sú til-
raun neinn árangur, eins og kunnugt er
orðið, en sama ár hófst leit karfamiða og
fundust þá Þórsmiðin svonefndu fyrir
austan. Leiðöngrum til þess að leita síld-
ar, karfa og jafnvel þorsks, var haldið úti
ár eftir ár þangað til styrjöldin skall á, og
þegar henni var lokið var hafizt handa á
nýjan leik, strax, er hentug skip fengust.
Á síðari árum hefir verið lögð rík áherzla
á að leita síldar og karfa, og hefir litlu
verið til þess sparað. En skilyrði til síld-
arleita hafa batnað stórlega síðan asdic-
tækin komu til sögunnar og hefir Ægir
reynzt prýðilega til þessa verkefnis. Og
þótt síldveiðar við Norðurland hafi brugð-
izt síðast liðin ár, má óhætt fullyrða að
síldarleitin hefir skilað góðum árangri.
Leit að karfa, sem framkvæmd hefir verið
á leiguskipum (togurum), hefir einnig
heppnazt vel og á vafalaust eftir að verða
útgerðinni til blessunar þegar fram líða
stundir ef haldið verður áfram eins og
stofnað hefir verið til. En auk þess ár-
angurs, sem leitirnar færa útveginum,
bera þær annan góðan feng að landi, efni-
við til vísindalegrar úrvinnslu, dýrmæta
reynslu, sem ekki hefði verið hægt að afla
á annan hátt.
Sjófræði og sviffræði. Reynt hefir ver-
ið að gera þessum tveimur greinum rann-
sóknanna sem bezt skil og það í sívaxandi
mæli, einkum sjófræðinni. Allt lífið í sjón-
um er háð umhverfinu, hita, seltu og
straumum. Sjófræðin er lykill að skiln-
ingi fiskifræðinga á lifnaðarháttum fisk-
anna, ekki sízt göngum þeirra. Sjófræði-