Ægir - 01.02.1979, Síða 45

þar sem hitt reyndist dýrt og erfitt að kveðja til
sérstakan sýnatökumann í hvert skipti.
Þetta var í fyrsta skipti, sem loðna var verð-
lögð eftir slíkum efnagreiningum, og voru því ýmsir
vankantar á fyrirkomulagi þessara mælinga. Meðal
annars fengust engar upplýsingar með loðnusýn-
unum aðrar en nafn veiðiskips, löndunardagur og
öndunarstaður. Við úrvinnslu niðurstaðna mæling-
anna síðar vantaði t.d. upplýsingar um veiði-
svæði. Þaer upplýsingar hefðu ef til vill hjálpað
f1* a^ útskýra ýmsar sveiflur í niðurstöðum bæði
'nnan sama löndunardags og á milli daga. Einnig
e‘ði þurft upplýsingar um veiðarfæri skipanna, en
notuð voru mismunandi veiðarfæri, t.d. misdjúpar
nætur með misjafnri möskvastærð.
A vetrarvertíð 1977 var reynt að bæta fyrir-
omulag bæði sýnatöku og mælinga og enn frekar
sumarið 1977. Þá voru bæði sýnataka og efnagrein-
'nga komin í nokkuð fast form og fengust nú
JJPPlýsingar um veiðidag, veiðisvæði og aflamagn
vers skips. Má segja að lítið hafi borið á óánægju
tortryggni vegna sýnatöku og efnagreininga
austið 1977 og veturinn 1978. Einnig hefur verið
8ert forrit fyrir tölvu Háskóla íslands, sem notað
var nú í haust við útreikninga á dagsmeðaltölum
'tu- og þurrefnis og til samanburðar milli verk-
srmðja, milli báta og á niðurstöðum mælinga milli
ara. Verður að þessu bæði vinnusparnaður, flýtis-
au 1 og hagræði fyrir alla aðila þegar fram í sækir
°8 þetta kemst í endanlegt horf.
A nýliðinni sumarvertíð var aftur mikið um
ögumál og kvartanir og alls konar samanburð
vegna sýnatöku og efnagreininga af loðnunni. Ég
get ímyndað mér að einkum tvennt hafi borið til.
I ^rstf lagi voru margs konar löndunaraðferðir
8an8f bæði voru þær mismunandi milli verk-
m> ja og eins voru verksmiðjurnar að prófa sig
ram 0g Þreyta til. Mismunur á milli, að því er
r lst sambærilegra, farma var í sumum tilfellum
iranlegur og viðurkenndur, þ.e. greiddur af við-
mandi verksmiðju, en það var ekki alltaf látið
8)a þegar slík dæmi voru nefnd.
að u'n n?e^lnustæ®a óánægjunnar var sennilega sú
No fT* tlma voru rslensku skipin að veiðum ásamt
mer 100111111111 Og Færeyingum við Jan Mayen og
°^u af því fréttirað/i/wmwTzaMloðnunnar,
er h ,andað Var 1 ^ore8' mældist hærra en hér. Það
Norð' að ®era stutt*e8a 8rein fyrir aðferðum
^ræðs'l'uh fV1^ sýnat°ku og efnagreiningar á
rúnaðarmenn (Prövetakere) frá Fiskeridirekt-
oratet eru í hverri löndunarhöfn og taka sýnin. Úr
hverjum farmi (eða lest ef misjafnt er í lestum) eru
teknar þrjár fötur (10 1.), hin fyrsta eftirað löndun
er komin vel af stað, önnur úr miðhluta farmsins og
sú síðasta úr neðsta þriðjungi, þó aldrei nálægt
botni. Þessu er hrært vel saman, tekin 5 kg og
hökkuð og 1 / 2 kg af hakkinu fryst og sent til næstu
rannsóknastofu. Sjálf efnagreiningin er eins og hér
nema að notað er bensól í Noregi til að leysa upp
fituna í stað eters. Bensól leysir upp meiri fitu en eter
og jafnvel efni, sem tæplega er hægt að kalla fitu,
en það kemur þá fram í lægra þurrefnisinnihaldi.
Fituinnihald gæti mælst 1 -2% hærra með bensóli og
þurrefni þá samsvarandi mikið lægra. Bensól er
eitrað og hafa Norðmenn rætt um að hætta notkun
þess. Eins finnst seljendum aðferðin óréttlát þegar
lýsisverð er miklum mun lægra en mjölverð. Hins
vegar virðist það ljóst að samanlagt fita og þurrefni
hafi verið hærra hjá Norðmönnum í Jan Mayen-
loðnunni, sem gæti stafað af því að sýnin eru tekin
um borð. Hvort það aftur stafar af betri lensi-
búnaði eða því að sjór og vatn skiljist ekki
almennilega frá áður en sýnið er tekið, skal ósagt
látið að svo stöddu.
Sýnataka loðnunnar er stór óvissuþáttur í öllu
þessu kerfi og býður það aldrei upp á fullkomna
nákvæmni hvað varðar verðlagningu, að efnagreina
hvern farm. Það verður alltaf erfitt að ná góðu
meðaltalssýni úr stórum farmi, sem fengist hefur i
nokkrum köstum. Hins vegar má draga úr óvissunni
með nákvæmri og samviskusamlegri sýnatöku.
Einnig verða fulltrúar veiðiskips og verksmiðju
að annast sýnatökuna í sameiningu, eins og til var
ætlast, en á því hefur orðið mikill misbrestur,
þangað til e.t.v. nú í haust að skipverjar fóru
að fylgjast betur með. Vegna niðurstaðna efna-
greininga á tvöföldum sýnum, teknum á sama hátt
úr sama farmi er full ástæða til að ætla, að sýna-
takan sé í sumum tilfellum tilviljunarkennd og
óvandvirknisleg. Ég ætla ekki að lesa upp þau dæmi
nema menn óski sérstaklega, en eitt er mér alltaf
jafn óskiljanlegt, hvers vegna ekki hefur verið lögð
meiri álúð við sýnatökuna, sérstaklega af hálfu
seljenda.
Ég ætla enn einu sinni að marggefnu tilefni að
benda á það, að ef sjór er í farminum, eða ef
sjór er notaður við löndun og skilst illa frá í skilj-
unum eins og gerist oft, ef loðnan er illa farin
og uppleyst í farminum, getur bæði fitu- og þurr-
efnisinnihald sýnanna lækkað. Einnig má benda á,
að sá sjór, sem skilst frá í slíkum förmum, getur
ÆGIR — 89