Ægir - 01.10.1993, Blaðsíða 15

Þ-e- aö ráðstöfun er meiri en tekjur.
^rnfang neöanjaröarhagkerfisins hefir
veriö taliö um 10% meöal þróaöra
Þjóöa en er metiö allt aö 30% annars
staöar, sem kemur m.a. fram í því að
Þar sem skráð atvinnuleysi er hvað
mest er talið að stór hluti atvinnu-
þusra hafi framfæri sitt af vinnu sem
hvergi er talin fram.
Skuldsett fyrirtœki
Rekstrarskilyrði sjávarútvegs hafa
veriö erfið undanfarin ár, skuldsett
^yrirtæki hafa þurft aö leita nauöar-
Sanininga, orðið gjaldþrota eöa verið
endurreist á einhvern hátt. Einnig
hefir verið nokkuð um sameiningu
^yrirtækja í hagræöingarskyni vegna
^innkandi aflaheimilda. Leitað hefir
' eriö á ný mið, ýmist við eigin lög-
s°gu í stofna utan kvóta eins og búra
eha í smugur við lögsögu annarra
r*hja, samanber veiðar í Barentshafi,
Sern orðið hafa að milliríkjadeilu. ís-
'ensk fyrirtæki hafa einnig haslað sér
erlendis með kaupum á hlutum í
edendum fyrirtækum. Helsta áhyggju-
einið hefir þó verið minnkandi veiði-
eimiidir og dræmar horfur á auknum
J3°rskafla í náinni framtíð vegna lé-
§rar nýliðunar mörg ár í röð. Lélegt
j'stand þorskstofns er rakið til um-
verfisþátta að nokkru leyti en þó er
a'mennt viðurkennt að fiskveiðidán-
arstuðlar séu of háir, sem leiðir til lágs
j^eöalaldurs hrygningarstofns og lé-
eSs klaks.
kess vegna er hin mikla fjárfesting í
sHvarútvegi undanfarin ár lítt skiljan-
§ rrema í ljósi afkomudreifingar inn-
greinarinnar. Þegar litið er á grein-
e>a í heild blasir við hallarekstur á
I estum sviðum vegna verðfalls á er-
er>dum markaði og minnkandi fram-
við S'U 6n möí§ fyrirtækjanna búa þó
goöa afkomu. Ákvarðanir eru
e 'nar í góöæri en koma til fram-
kvæmda í harðæri. Áberandi er að
fjárfesting í fiskiskipum er fyrst og
fremst í vinnsluskipum, sem er eðli-
legt vegna yfirburðastöðu sjófrysting-
ar en hlýtur óhjákvæmilega að hafa
áhrif á nýtingu afkastagetu vinnslu í
landi.
Fjárfesting, skuldir og vaxtabyrði
Árið 1991 var fjárfesting í sjávarút-
vegi alls 4.010 milljónir króna en
7.070 milljónir króna árið 1992 eða
samtals 11.080 milljónir króna þessi
tvö ár. Þar af var fjárfesting í vinnslu
2.730 milljónir króna en fjárfesting í
veiðum 8.350 milljónir króna. Árið
1992 nam fjárfesting í sjávarútvegi
26,1% af fjárfestingu atvinnuveganna
alls og 10,9% af fjárfestingu þjóðar-
búsins. Hafði hlutdeildin aukist úr
5,5% frá árinu áður.
Nú liggja fyrir nokkuð áreiðanlegar
upplýsingar um fjárhagsstöðu sjávar-
útvegs um síðustu áramót og vaxta-
byrði og birtast þær hér með í töflum
1 til 4 og á myndum 1 til 3. Lánveit-
endur hafa verið flokkaðir, annars
vegar í lánakerfið, hins vegar utan
lánakerfis. Innan lánakerfis eru bank-
ar, fjárfestingarlánasjóðir, lánasjóðir
ríkis, verðbréfasjóðir, tryggingafélög,
eignarleigur, lífeyrissjóðir og útlönd.
Utan lánakerfis eru ýmsir birgjar, s.s.
veiðarfæragerðir, olíufélög og rafveit-
ur. Öruggustu upplýsingarnar liggja
fyrir um lánaflokkun banka, fjárfest-
ingarlánasjóða og erlendar lántökur,
bæði endurlánað erlent lánsfé og
beinar erlendar lántökur, en öllu síðri
upplýsingar eru um aðrar hliðar lána-
kerfisins og þær skuldir sem eru við
aðila utan lánakerfisins.
Veruleg skuldaaukning
Tafla 1 sýnir yfirlit yfir útlán
bankakerfis og fjárfestingarlánasjóða
til sjávarútvegs árin 1977 til 1992. Þar
Kristjón Kolbeins er
viðskiptafrœðingur hjá
Seðlabanka íslands.
„Þess vegna er hin
mikla fjárfesting í
sjávarútvegi undanfarin
ár lítt skiljanleg nema í
Ijósi afkomudreifingar
innan greinarinnar.
Þegar litið er á greinina í
heild blasir við halla-
rekstur á fleshim svið-
um vegna verðfalls á
erlendum markaði og
minnkandi fram-
leiðslu."
ÆGIR OKTÓBER 1993 425