Ægir - 01.10.1993, Blaðsíða 43

Hvað með stóru
árgangana?
Ef litiö er nánar á árgangaskip-
anina í íslenska þorskstofninum
(mynd 1) sést að mikið ber á með-
alárgöngum og lélegum, einkum
hin síðari ár. Vissulega tekst betur
m inn á milli. Mikilvægi stórár-
§anganna fyrir þorskstofninn í
l'eild sinni er augljóst. Dæmi er
Urn að einn og sami árgangurinn
hafi verið meginuppistaða í veiði
Vertíðarbáta um fjögurra til fimm
ara skeið.8 Stóru árgangarnir eru
Þv* allrar athygli verðir og reyn-
andi að finna sameiginlega þætti
þeim. Hefur t.d. hrygningar-
st°fninn alltaf verið mjög stór þau
adn sem mikið af ungþorski kemst
a legg? Hefur almenn árgæska ver-
1 sjónum þessi ár? Og þá í fram-
l*aldi af vangaveltum um tíðarfar í
l'íölfar hrygningar; hvernig var
Veöri og vindum háttað í lok apríl
°g byrjun maí þessi sömu ár?
Skilgreining á stórárgöngum við
Islandsstrendur er talsverðum
Vandkvæðum háð vegna seiðareks
111 Grænlands. Ár hvert berast seiði
1 niismiklum mæli út á Grænlands-
s**nd (mynd 5) þar sem Austur-
Gr®nlandsstraumurinn hrífur þau
^ö sér suður með strönd Græn-
lands. Mælingar sýna að seiðarekið
111 Grænlands er ákaflega breytilegt
lra ári til árs. Á síöari árum hefur
einkum orðið vart Grænlands-
Þ°rsks á íslandsmiðum fæddum
1973 og 1984.9 í árlegum seiðaleið-
angri Hafrannsóknastofnunar hef-
Ur aftur á móti fundist nokkuð
niagn þorskseiða, úti á Grænlands-
Sundi önnur ár en bara þessi tvö.10
ví vaknar sú spurning hvort um-
lalsvert seiðarek eigi sér stað sum
arin og skili sér illa til baka sem
lullvaxinn fiskur vegna ófullnægj-
ani lífsskilyrða á grænlenska land-
grunninu. Samkvæmt athugunum
getur hér verið um að ræða allt að
fjórðung þeirra seiða sem komin
eru yfir erfiðasta hjallann síðla
sumars.10
Auk þess veldur það vandkvæð-
um þegar skoða á fjölda þorsklirfa
á sumri á meðan endurnýjun
stofnsins er mæld í fjölda þriggja
ára nýliða. Fremur lítið er vitað um
afföll þorskungviðis frá fyrstu
mánuðum í lífi þess þangað til
þriggja ára aldri er náð. Óvissan er
ekki bara sú hve mikið rekur til
Grænlands heldur einnig afföllin í
aðra fiskkjafta og þá einkum eftir
að seiðin hverfa niður í undirdjúp-
in úti fyrir Norðurlandi fyrsta
haustið í lífi þeirra.
Fjögur ár meö góöri
nýliöun frá 1960
Hér verður reynt að skoða þá
stórárganga sem hafa náð 300
milljónum þriggja ára nýliða
þorsks uppöldum á íslandsmiðum.
Athugun mín nær aftur til ársins
1960, en vissulega væri þarft að
fara enn aftar í tíma og skoða álíka
sterka árganga. Þess ber þó að geta
að samanburður á hrygningu og
ástandi þorskstofnsins hér fyrr á
öldinni við síðustu áratugi er að
mörgu leyti erfiður. Fyrst og fremst
vegna þess að á árunum frá u.þ.b.
1920 og fram undir 1960 var
hrygningarstofn þorsks lengst af
mun stærri en síðar varð og nýlið-
unin tókst að meðaltali mun betur.
Ekki síst er það hlýnandi vebráttu
við N-Atlantshaf ab þakka að lífrík-
ið í sjónum var blómlegt, ekki síst
á uppeldissvæöum ungfisks fyrir
norðan land.12 Ekki má heldur
gleyma því að framan af öldinni
var veiði fremur lítil miðað við það
sem síðar varb. Það ásamt góðu
tíðarfari leiddi til þess að stofninn
var í eins konar sögulegu hámarki
á fjórða áratugnum og síðan aftur
um 1950.
Þau ár sem gáfu af sér hvað
besta nýliðun eftir 1960 (mynd 1)
eru:9 1964, 1970, 1973 og 1983.
Þessir árgangar voru allir taldir
innihalda fleiri en 300 millj.
þriggja ára nýliða uppöldum á ís-
landsmiðum. Að auki bættist vib
nokkur liðsstyrkur í formi Græn-
landsþorsks þrjú þessara ára, en í
litlum mæli þó ef mið er tekið af
ÆGIR OKTÓBER 1993 4 53