Tímarit lögfræðinga - 01.01.1962, Qupperneq 44

fjárupptekta og manna, sem nú gert hefur verið um
tíma í fjTrr greindri sýslu Árnesi, og hér fyrir lögðum
vér greindir Árnesingar almennilega samkomu á Ás-
hildarmýri á Skeiðum eftir gömlum landsins vana, þvi
viljum vér með engu móti þessar óvenjur lengur þola,
hafa né undir ganga.“
Þarna lýsti hinn forni frelsisandi þjóðarinnar sér í skel-
eggum orðum, en þvi miður var þess skammt að bíða,
að yfir þyrmdi svo sem varð með siðabótinni hálfri öld
síðar. Bréf frá 1541 sýna, að Jón biskup Arason og Ari
lögmaður sonur hans töldu „svarinn sáttmála, sem vér
og forfeður vorir hafa fyrir oss játað“, vera undirstöðu
réttarsambands íslendinga og konungs. En þeir feðgar
voru teknir af lífi sökum mótspyrnu sinnar við konungs-
valdið. Eftir það þvarr kjarkur landsmanna mjög og
verður þó að játa, að þegar löngu fyrr var framkvæmd
stjórnarhátta á íslandi orðin öll önnur en ætluð var sam-
kvæmt sáttmálanum frá 1262.
Eftir því sem viðnámsþróttur landsmanna rénaði, óx
konungsvaldið og 'hélzt aðild Alþingis að löggjöf þó allt
þangað til einveldi var viðurkennt 1662.
Aðdragandi þeirra atburða var sá, að í Danmörku var
konungdómur ekki arfgengur, heldur réðu aðalsmenn
kjöri konungs a.m.k. að formi til. Rétt sinn notuðu þeir
til þess að knýja konung til ýmiss konar réttindaveizlna
sér til handa, og létu hann undirgangast svokallaða hand-
festing. Hinn síðasti konungur, sem þessu varð að lúta,
var Friðrik liinn III, og þóttist liann sæta afarkpstum.
Þá var einveldi farið að tíðkast í sumuin löndum suður
i álfu, og sat konungur um færi til þess í senn að ná sér
niðri á hinuni dönsku aðalsmönnum og taka sjálfum
sér einveldi að erlendri fyrirmynd. Þetta færi gefst hon
um eftir ófarir Dana í ófriði við Svía. Fékk hann fyrst
breytt Danmörku í erfðaríki seint á árinu 1660 og ein-
veldi viðurkennt hinn 14. janúar 1661. Siðan var ein-
veldinu játað í Noregi hinn 7. ágúst sama ár.
42
Tímarit lögfræðinga