Tímarit lögfræðinga - 01.12.1989, Síða 21

Það er almennt einkenni refsinga, að þeim er ætlað að baka hinum
brotlega nokkurt böl, þjáningu eða óþægindi í því skyni að ná tiltekn-
um markmiðum, einkum varnaðaráhrifum. Hver einstök refsitegund
beinist að því að skerða tiltekna hagsmuni tengda þeim aðila, sem
refsingu sætir. Það er augljós vankantur á refsitegund, ef hún gengur
ekki jafnt yfir alla, sem sama dóm eiga að þola. Til þess að svo megi
verða, þarf refsing að bitna á hagsmunum, sem sameiginlegir eru öll-
um eða sem flestum sökunautum.1 Engin refsing veitir vissu fyrir því,
að hún komi jafnt við alla dómþola eða að hún hafi yfirleitt þau áhrif,
sem að er stefnt. Engin refsitegund fullnægir þessu skilyrði eins vel
og líkamsrefsingar, enda eru þær elstar og áður fyrr algengastar allra
refsitegunda. Svo var einnig hér á landi, en nú hefur öllum slíkum
refsingum verið úthýst úr íslenskri löggjöf. Til þess liggja margvís-
legar menningar- og mannúðarástæður, þ.e. gerbreytt gildismat, sem
nú á sér trausta stoð í alþjóðlegum mannréttindasáttmálum. 1 stað
líkamsrefsinga hafa komið ýmsar tegundir frelsisskerðingar, einkum
refsivist, sem einnig beinist að persónuréttindum, sem eru svo ná-
tengd líkamlegu og andlegu lífi manna, að þau verða ekki frá því
greind, þ.e. sjálfu frelsinu.2
Einkenni fésekta eru um margt önnur en refsivistar. Skerðing á fjár-
eign sökunauts beinist að ytri gæðum, sem ekki eru í föstum tengslum
við persónu hans, líkama eða frelsi. Fésekt er refsing, sem menn taka
út frjálsir ferða sinna og er því sjaldnast eins mannorðsskemmandi
og refsivist. Fyrir ríkið hafa fésektir þann mikla kost að færa því
tekjur í stað mikilla útgjalda við framkvæmd refsivistardóma. Á
hinn bóginn er oft erfiðleikum bundið að innheimta fésektir og tiyggja
það, að þær bitni á sökunautum persónulega, eins og tilgangur þeirra
sem refsingar hlýtur að vera. Er því óhjákvæmilegt að gera ráð fyrir
vararefsingu í formi varðhalds eða fangelsis, ef sektargreiðsla bregst,
sbr. 53. gr. hgl. Gallinn er sá, að ekki er alltaf skorti á greiðsluvilja
um að kenna, greiðslugetuna kann að vanta. Fésektir geta sem sagt
komið mjög misjafnt við dómþola, þannig að efnalitlir sökunautar
lendi fremur í sektaafplánun en hinir, sem betur mega sín. Ýmislegt
er gert til þess að koma í veg fyrir misrétti af þessum sökum, m.a.
með því ákvæði 51. gr. hgl., að taka skuli tillit til greiðslugetu söku-
nauts, þegar fjárhæð sektar er ákveðin, sbr. og 1. og 2. mgr. 52. gr.
1 Þórður Eyjólfsson: Fésektir. Tímarit lögfr. 1963, bls. 49.
2 Þórður Eyjólfsson: Fésektir. Tímarit lögfr. 1963, bls. 49.
227