Tímarit lögfræðinga - 01.04.1994, Blaðsíða 31

Önnur aðferð til að flýta málum er að létta álagi af dómstólum og rýmka
heimild lögreglustjóra til að ljúka málum samkvæmt ákvæðum 2. mgr. 115.
gr. laga nr. 19/1991. Heimild lögreglustjóra takmarkast nú við sviptingu
ökuréttar allt að einu ári, upptöku eigna og sekt að fjárhæð kr. 75.000. Má
varpa fram þeirri hugmynd að ofangreind fjárhæð verði hækkuð og heimildin
nái til sviptingar ökuréttar allt að þremur árum. Ekki ætti að vera vandkvæðum
bundið fyrir lögreglustjóra að meta sviptingartíma, enda eru í umferðar-
lögunum mjög skýr ákvæði um sviptingu ökuréttar, sbr. 101. og 102. gr., sbr.
lög nr. 44/1993. Með þessum hætti mætti ljúka verulegum fjölda mála, sem
nú sæta dómsmeðferð. Hér verður þó að hafa í huga að stjómarskráin er á
því byggð, að dómstólar fjalli að höfuðstefnu til um ákvörðun refsiviðurlaga,
en frávik frá því hafa þó verið talin heimil. Sumir fræðimenn telja þó að
víðtæk frávik verði naumast talin samþýðanleg stjómarskránni.1 Er því
spuming hvort heimildin hafi ekki verið þanin til hins ýtrasta með lögfestingu
2. mgr. 115. gr.
Þá mætti í síðasta lagi nefna sem leið til úrbóta að auka skilvirkni
boðunarkerfísins. Þó er óljóst hvaða árangri það skilar, enda hafa dómarar oft
skipulagt vinnutíma sinn nokkrar vikur fram í tímann. Hins vegar má með
gjömýtingu dómsala rýma til fyrir játningarmálum, sem þá væri hægt að taka
fyrir með skömmum fyrirvara. Með ólíkindum er hverju hægt er að afkasta
á t.d. einum klukkutíma, en skipulögð vinnubrögð og tölvutæknin hafa
gjörbreytt málsmeðferð allri.
VI. LOKAORÐ
í 1. mgr. 133. gr. laga nr. 19/1991 segir að hraða skuli meðferð máls eftir
föngum.
Hraðari meðferð játningarmála hefur ýmsa augljósa kosti í för með sér, en
er þó ekki með öllu gallalaus. Hraðinn má aldrei verða slíkur að hætta sé á
hroðvirkni og mistökum. Þá verður að gæta að rétti sakbomings til nægilegs
tíma og aðstöðu til að undirbúa vöm sína, sbr. b-lið 3. mgr. 6. gr. Evrópu-
samnings um vemdun mannréttinda og mannfrelsis. í játningarmálum eru það
viðurlögin, sem sakborningur hefur mestar áhyggjur af og má hann ekki fá
þá tilfinningu að dómari hafi fyrirfram komist að niðurstöðu og málflutningur
verjanda hans falli því í grýttan jarðveg. Ekki má heldur gleyma því
réttarfarshagræði tjónþola að koma bótakröfu sinni að í opinberu máli, en sú
hætta er fyrir hendi að bótakröfur falli milli stafs og hurðar keyri málshraði
úr hófi.
Niðurstaðan af þessari umfjöllun er sú, að játningarmál sæta nú eins
skilvirkri meðferð fyrir dómi og rúmast innan ramma laganna. Hins vegar má
alltaf gera betur, en málshraðinn má þó aldrei verða á kostnað réttaröryggis.
1 Ármann Snævarr, Þættir úr refsirétti II., 2. útg. 1974 bls. 68-69.
25