Tímarit lögfræðinga - 01.04.1994, Blaðsíða 41

að byggja á ákvörðun sína um hvort mál skuli höfðað eða ekki. Það er síðan
ákærandans, þess sem sækir málið, að ákveða hvað hann leggur fram í dómi
af þeim gögnum sem til verða við rannsókn lögreglunnar, en hin endanlega
sönnunarfærsla fer fram fyrir dómi við munnlega og milliliðalausa
málsmeðferð. Verkefnið horfir þannig við rannsóknarlögreglumanninum sem
hefur mál til rannsóknar, að hann þarf í fyrsta lagi að upplýsa það en um leið
að afla sönnunargagna, finna vitni ofl. og undirbúa málið undir saksókn eins
og nánar er rakið í IX. kafla laganna.
Þegar fjallað er um hraðari meðferð játningarmála er ekki úr vegi að ræða
hvað rannsóknarlögreglan er að gera. Rannsóknir mála hjá lögreglu taka
mislangan tíma, þar skiptir máli eðli brots, umfang og fleira, en það er
staðreynd að mörg málanna þurfa ekki og eiga ekki að þurfa að vera eins
lengi í meðferð og raun ber vitni. Þegar ég nefni hraðari meðferð mála er
fyrst og fremst átt við að hraða þurfi meðferð mála hjá lögreglu, taka upp ný
vinnubrögð.
Gangur máls hjá RLR er sá í stórum dráttum, að þegar kæra er tekin til
rannsóknar er máli úthlutað til þeirrar deildar sem fer með málaflokkinn sem
málið tilheyrir og yfirmaður felur það lögreglumanni sem er ábyrgur fyrir
meðferð þess, ásamt lögfræðingi viðkomandi deildar. Þegar lögreglumaðurinn
hefur kynnt sér kæruefnið og þau gögn sem fylgja kæru þarf hann að ákveða
næstu aðgerðir í málinu. Oftar en ekki er það frekari gagnaöflun, vettvangs-
rannsókn, útvegun vottorða og öflun sönnunargagna og vitnayfirheyrslur ef
því er að skipta. Að því loknu kallar hann fyrir sig þann sem kærður er eða
grunaður í málinu. Hann er yfirheyrður og gerð um það skýrsla. Áður er hann
búinn að kalla fyrir vitni og skrifa skýrslu um framburð hvers og eins og láta
viðkomandi skrifa undir. Þá eru gerðar skýrslur um útvegun gagna. Þannig
gerir lögreglumaðurinn skýrslu uni allar sínar aðgerðir.
Þegar rannsókn er lokið og lögreglumaðurinn hefur komist að niðurstöðu
að hann telur, afhendir hann málið löglærðum fulltrúa sem sendir málið áfram
til ríkissaksóknara til ákvörðunar ásamt greinargerð þar sem sett eru fram
sjónarmið um niðurstöður rannsóknar, sönnunarstöðu o.fl. sbr. 77. gr. laga um
meðferð opinberra mála. Þar með er afskiptum lögreglunnar af málinu væntan-
lega lokið.
Hjá öllum aðilum (lögreglu, ákæruvaldi og dómstólum) var í gildi svipað
fyrirkomulag þar sem hver og einn bar einungis ábyrgð á sínum þætti í ferli
málsins í gegnum kerfíð. Gagnrýnin utanfrá hefur beinst að kerfinu í heild,
en það var í raun þrískipt og oftar en ekki voru það að lokum dómstólarnir
sem fengu mestu gagnrýnina ef einhverjum þótti mál taka langan tíma. Þetta
fyrirkomulag var ekki alvont; mál fengu yfirleitt eðlilegan framgang, þótt til
séu dæmi um annað.
í þessu kerfi virðast mál hafa farið og fara jafnvel enn í sama farveginn
hvort sem þau voru stór eða smá, einföld eða flókin, og þannig gátu mál sem
ætla mátti að væru einföld og fljótafgreidd verið lengi á leið í gegnum kerfið.
35