Tímarit lögfræðinga - 01.04.1994, Blaðsíða 43

það tíðkast lengst af að lögregla taki formlegar skýrslur af flestum ef ekki
öllum sem eiga nafn á skuldabréfinu, sem auk skuldarans (sakbomingsins)
geta verið allt að 3 ábyrgðarmenn og 4 vottar. Að kalla fyrir á einn stað á
stuttum tíma allt að 7 manns til formlegrar yfirheyrslu tekur tíma og mun
lengri en margir ætla. Þess í stað gæti lögreglumaðurinn farið út og rætt við
viðkomandi og gert skýrslu um framburð þeirra sem hann ræddi við.
Sá skilningur virðist ríkjandi meðal margra sem í þessu kerfi starfa að engin
rannsókn standi undir nafni nema teknar séu formlegar skýrslur af öllum
hugsanlegum vitnum og þegar talað er um að taka skýrslu þá er átt við að
viðkomandi sé stefnt á lögreglustöð og hann yfirheyrður þar formlega sem
vitni að viðstöddum votti. Sama gildir um yfirheyrslur yfir sakborningum
hvort sem er í minni eða stærri og alvarlegri málum.
Menn kunna að spyrja hvers vegna fyrirkomulagið sé með þessum hætti,
ef hvergi er áskilið í lögum að þeir sem yfirheyrðir eru hjá lögreglu þurfi t.d.
að staðfesta framburð sinn með undirskrift á lögregluskýrslu. Hver svo sem
ástæðan er þá hefur lögregla ekki fengið nein skilaboð um að hafa þetta með
öðrum hætti, heldur þvert á móti, bæði frá ákæruvaldi og jafnvel dómstólum.
Samkvæmt 72. gr. laganna um meðferð opinberra mála er ljóst að lögreglu-
menn eiga að skrifa skýrslur um allar sínar aðgerðir, það þarf ekki að rökræða,
en hvergi er að finna ákvæði sem segir að vitni og sakbomingar þurfi að
staðfesta framburð sinn hjá lögreglu með undirskrift.
Er nú ekki úr vegi að nefna atriði sem mætti breyta til að hraða meðferð
máls sem er upplýst og játað frá upphafi; nefnilega það að minnka þessa
skýrslugerð og fækka þessum formlegu yfirheyrslum hjá rannsóknarlögreglu.
Ég mun ekki fjalla um gildi eða þýðingu lögregluskýrslna í dómsmáli, enda
mun það áður hafa verið til umfjöllunar á þessum vettvangi.
Áður var minnst á markmið lögreglurannsóknar, að rannsóknarlögreglu sé
fyrst og fremst ætlað að afla gagna og rannsaka mál að því marki sem þarf
til að ákæruvaldinu sé unnt að taka ákvörðun um hvort mál verður höfðað
eður ei. Lögreglumenn skrifa skýrslur um allar sínar aðgerðir eins og áður
sagði. Þeim ber meðal annars að finna sjónarvotta og aðra sem geta borið
vitni, þeim ber að rannsaka vettvang og þeim ber að gera skriflegar skýrslur
um allar sínar aðgerðir og skrá niður framburð þeirra sem yfirheyrðir eru,
jafnt framburð vitna sem sakborninga.
Frá því ég kom fyrst að þessum málum fyrir 14 árum síðan hefur það tíðkast
hjá lögreglu, að öll vitni eru tekin til formlegrar yfirheyrslu á lögreglustöð og
gerð skýrsla. Ég hef haldið því fram að það sé ekki og geti ekki verið
nauðsynlegt að hafa þann hátt á í öllum málum, sérstaklega á ég við mál sem
liggja ljós fyrir frá upphafi og framburður vitnis hefur ekki afgerandi þýðingu
varðandi sönnun. Það á nægja að lögreglumenn fari út og hitti fyrir vitnin og
ræði við þau og skrifi hjá sér það sem þau hafa að segja. í stað þess að
ákæruvaldið fái fleiri blaðsíður af framburðum vitna, fái það lista yfir nöfn
þeirra vitna sem tiltæk eru, ásamt stuttri frásögn sem höfð er eftir hverju og
37