Tímarit lögfræðinga - 01.04.2001, Qupperneq 15

Ákvarðanir Öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna um að setja á stofn ad hoc al-
þjóðadómstólana voru gagnrýndar af stjómmálamönnum og fræðimönnun á
sviði alþjóðlegs refsiréttar, m.a. með tilliti til jafnræðissjónarmiða. Að auki
komu upp veruleg vandkvæði við fjármögnun á starfsemi dómstólanna. I ljósi
þessa og aukins áhuga almennings á stofnun varanlegs alþjóðlegs sakamála-
dómstóls ákvað allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna að byggja á tillögum al-
þjóðalaganefndarinnar og kanna gmndvöllinn að stofnun slíks dómstóls. I kjöl-
farið var sett á fót undirbúningsnefnd Sameinuðu þjóðanna um stofnun varan-
legs alþjóðlegs sakamáladómstóls. Endanleg drög nefndarinnar að alþjóða-
samningi voru lögð fyrir rrkjaráðstefnu sem fram fór í Rómarborg dagana 15.
júní til 17. júlí 1998 eins og áður er rakið og var samningurinn samþykktur með
miklum meirihluta atkvæða.
I athugasemdum við tillögu til þingsályktunar um fullgildingu íslenska ríkis-
ins á Rómarsamþykkt um Alþjóðlega sakamáladómstólinn, sem utanrrkisráð-
herra mælti fyrir á Alþingi 6. apríl 2000 og samþykkt var á þingfundi 8. maí
s.á., kemur fram að ísland var í hópi rúmlega 60 ríkja á ríkjaráðstefnunni í
Rómarborg sem lögðu mesta áherslu á að dómstóllinn yrði skilvirkt og öflugt
tæki í baráttunni við alþjóðaglæpi.7 I ályktuninni er tekið sérstaklega fram að
stofnun Alþjóðlega sakamáladómstólsins sé tvímælalaust eitt mikilvægasta
framlag til verndar mannréttindum og friði í heiminum frá stofnun Sameinuðu
þjóðanna.
3. MEGINREGLAN UM FYLLINGARLÖGSÖGU
3.1 Hið þjóðréttarlega valdajafnvægi og frumskylda þjóðríkja
Ef Alþjóðlegi sakamáladómstóllinn á að vera virkt tæki í baráttunni við
glæpi á alþjóðavettvangi er ljóst að samskipti hans og einstakra aðildarríkja
þurfa að vera byggð á gagnkvæmu trausti og virðingu. Sökum þessa var lagt
mikið kapp á það í samningaviðræðunum sem lauk með undirritun Rómarsam-
þykktarinnar að móta efnisreglur um lögsögu dómstólsins sem yrðu til þess
fallnar að vemda þjóðréttarlegt valdajafnvægi á milli fullveldis og sjálfsákvörð-
unarréttar einstakra aðildarríkja og lögsöguvalds dómstólsins. Niðurstaðan af
þessu varð sú að samkvæmt efnisreglum Rómarsamþykktarinnar sem hér verða
raktar er lögsaga dómstólsins til fyllingar lögsögu einstakra ríkja til að sak-
sækja og dæma í þeim málum sem falla undir gildissvið Rómarsamþykktarinn-
ar, sbr. 5. gr., eins og fram kemur með skýrum hætti í tíundu málsgrein inn-
gangsorða samþykktarinnar.8 Efnisregla Rómarsamþykktarinnar sem lýsir sam-
7 Þingskjal nr. 888, 125. löggjafarþing 1999-2000.
8 I ákvæði tíundu málsgreinar inngangsorða (Preamble) við Rómarsamþykktina segir svo í ís-
lenskri þýðingu: „[Ríkin, sem eru aðilar að samþykkt þessari,] leggja áherslu á að Alþjóðlegi saka-
máladómstóllinn sem stofnaður er með samþykkt þessari, skuli vera til fyllingar refsilögsögu ein-
stakra ríkja“. Sjá hér íslenska þýðingu Rómarsamþykktarinnar sem fylgdi með frumvarpi til laga
um framkvæmd Rómarsamþykktar um Alþjóðlega sakamáladómstólinn.
9