Tímarit lögfræðinga - 01.04.2001, Blaðsíða 26

Raunar er rétt að minna á að tillaga Þýskalands þess efnis var felld við gerð
Rómarsamþykktarinnar.32
Með ákvæði 2. mgr. 12. gr. samþykktarinnar er gert ráð fyrir því að lögsaga
dómstólsins verði virk með því að annaðhvort hið landfræðilega ríki sé aðili
eða þegnríki sakbornings. Þó er gert ráð fyrir því að ríki sem ekki er aðili að
samþykktinni geti viðurkennt lögsögu dómstólsins með yfirlýsingu til dómrit-
ara. Af þessu virðist mega sem dæmi ráða að væri ríkisborgari íraks, sem ekki
er aðili að samþykktinni, grunaður um glæpi sem féllu undir lögsögu dómstóls-
ins samkvæmt 5. gr. og framdir hefðu verið hér á landi, yrði lögsaga dómstóls-
ins virk þar sem ísland er aðili að samþykktinni. Bandarfkjamenn telja þetta fyr-
irkomulag með öllu óviðunandi.33 Telja þeir að ekki sé hægt að fallast á að Al-
þjóðlegi sakamáladómstóllinn geti haft lögsögu yfir hvaða einstaklingi sem er
án samþykkis Öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna í formi ályktunar á grundvelli
VII. kafla sáttmála Sþ. svo lengi sem hið landfræðilega ríki sé aðili að Rómar-
samþykktinni.34
Færð hafa verið fram sannfærandi rök gegn sjónarmiðum Bandaríkjanna um
túlkun og beitingu 12. gr. Rómarsamþykktarinnar. í því efni hafa fræðimenn
bent á að fyrirkomulag 12. gr. feli í raun í sér takmörkun á annars æskilegu gild-
issviði þeirrar lögsögu sem dómstóllinn ætti að hafa til að geta gegnt hlutverki
sínu með fullnægjandi hætti. Minna þeir á að við gerð Rómarsamþykktarinnar
kom fram sú tillaga frá fulltrúum Suður-Kóreu að lögsaga dómstólsins yrði virk
ef eitt af fjórum eftirtöldum ríkjum væri aðili að samþykktinni, þ.e. (1) hið land-
fræðilega ríki, (2) þegnríki sakbomings, (3) þegnríki brotaþola og (4) gæsluríki
sakbomings. Þessi tillaga hafi hins vegar verið felld til að koma til móts við
óskir Bandaríkjanna.35 Þá hefur verið bent á að hefði verið farið að tillögu
Bandaríkjanna um að nauðsynlegt hefði verið í nánast öllum tilvikum36 að
32 Elisabeth Wilmhurzt: „Jurisdiction of the Court. The Intemational Criminal Court; The Mak-
ing of the Rome Statute, Issues, Negotiations, Results". Roy S. Lee (ritstj.) Kluwer Law Inter-
national 1999, bls. 127-141.
33 Sjá hér greinargóða lýsingu á afstöðu Bandaríkjamanna hjá David Scheffer: Intemational
Criminal Court: The Challenge of Jurisdiction. U.S. Department of State, Address at the Annual
Meeting of the American Society of Intemational Law, Washington DC, 26. mars 1999. Þess skal
getið að David Scheffer er sendiherra Bandaríkjanna í málum er varða stríðsglæpi (Ambassador at
Large for War Crimes Issues).
34 Sjá hér eftirfarandi ummæli David Scheffer, sbr. neðanmgr. 33: „As I have often said, the
presumption that, upon ratification of 60 states, the newly-established [Intemational Criminal
Court] could try, absent a Security Council referral, to reach anyone anywhere in the world based
only on the consent of the state of territory is an untenable overreach of jurisdiction by a treaty-
based organization".
35 Sjá hér m.a. greinargerð Human Rights Watch: The ICC Jurisdictional Regime; Addressing U.S.
Arguments. September 1998. Hægt er að nálgast greinargerðina á heimasíðu samtakanna á eftirfar-
andi veffangi: www.hrw.org/campaigns/icc.
36 Að undanskildum þeim tilvikum þegar Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna vísar málum til sak-
sóknarans á grundvelli ályktunar samkvæmt VII. kafla sáttmála SÞ. Hafa verður í huga að Banda-
ríkjamenn hafa að sjálfsögðu litlar sem engar áhyggjur af slíkum tilvikum enda hafa þeir neitunar-
vald í Öryggisráðinu sem ein af fimm þjóðum sem eiga þar fast sæti.
20