Tímarit lögfræðinga - 01.04.2001, Page 32

þar sem gerð er grein fyrir fjölda og tegundum mála sem embættin vinna að
hverju sinni. Sömuleiðis hefur Fangelsismálastofnun ríkisins árlega gefið út
ítarlega skýrslu um stöðu fangelsismála frá upphafi starfsemi sinnar árið 1989.
Upplýsingar af þessu tagi eru forsenda fyrir rannsóknum á eðli og umfangi af-
brota á íslandi og því afar mikilvægar.
í greininni sem hér er fylgt úr hlaði verður í stuttu máli lýst helstu niðurstöð-
um afbrotafræðilegrar rannsóknar á ítrekunartíðni afbrota á Islandi eða endur-
hvarfi einstaklinga til afbrotahegðunar eftir að þeir hafa sætt einhvers konar
refsingu. Rannsóknin var samstarfsverkefni íslenskra og bandarískra aðila. Að
verkinu komu tveir afbrotafræðingar frá Missouriháskóla í Bandaríkjunum,
lögfræðingur í dómsmálaráðuneytinu, dósent við Háskóla Islands auk dóms-
málaráðuneytisins, en undir það heyra allar þær stofnanir sem nauðsynlegt er að
fá upplýsingar frá fyrir rannsókn af þessu tagi.1 Hafist var handa við rannsókn-
ina árið 1998 og komu erlendu samstarfsaðilamir tvívegis til Islands til að vinna
að undirbúningi og framkvæmd rannsóknarinnar. Fengið var leyfi frá Tölvu-
nefnd um aðferð til að vinna úr persónuupplýsingum og aðgangur að gögnum
Fangelsismálastofnunar, Lögreglunnar í Reykjavík og Ríkislögreglustjóra var
heimilaður í kjölfar beiðni frá dómsmálaráðuneytinu þar að lútandi.
2. MARKMIÐ RANNSÓKNARINNAR
í rannsókninni var leitað svara við mörgum brýnum spurningum er lúta að
hvaða þættir auka eða draga úr líkum á ítrekun. Hver er ítrekunartíðni brota-
ntanna sem ljúka afplánun í fangelsi á íslandi? Hvert er hlutfall þeirra sem lýkur
afplánun á tilteknu ári eða tímabili og snýr aftur í fangelsi eða hlýtur nýjan dóm
innan tiltekins tímabils? Hver er ítrekunartíðni þeirra sem ljúka dómum án
fangelsunar, s.s. með skilorðsdómum eða samfélagsþjónustu? Er munur á ítrek-
unartíðni þessa hóps og þeirra sem hafa verið fangelsaðir? Hver er meðaltíma-
lengd frá lokum afplánunar í fangelsi eða annarra viðurlaga til afturhvarfs til af-
brota? Og síðast en ekki síst hvemig kemur ítrekunarmynstur á Islandi út í sam-
anburði við mynstrið í öðrum löndum? Hvemig stöndum við Islendingar okkur
í baráttunni við glæpi í samanburði við aðrar þjóðir?
Svörin við þessum spurningum eru afar mikilvæg, ekki aðeins fyrir afbrota-
fræðina heldur ekki síður fyrir stjórnvöld. Forsenda árangursríkrar stefnumót-
unar í afbrotamálum hlýtur að vera greinargóð og aðgengileg þekking á stöðu
mála. Hér gefst gott tækifæri til að meta hana og í framhaldi af því er unnt að
leggja fram vænlegar tillögur til úrbóta. Upplýsingar um ítrekunartíðni eru mik-
1 Auk framangreindra aðila komu fleiri að verkinu á ýmsum stigum þess og er þeim ölium þakkað
fyrir þeirra framlag, Rannveigu Þórisdóttur. M.A. nema í félagsfræði, Karli Steinari Valssyni
aðstoðaryfirlögregluþjóni, Katrínu Hilmarsóttur lögfræðingi, Ágústi Mogensen, M.Sc. í
afbrotafræði, Hafdísi Guðmundsdóttur, starfsmanni Fangelsismálastofnunar ríkisins, Hjalta
Zophaníassyni, skrifstofustjóra dómsmálaráðuneytinu, Sigurði Kristinssyni. lektor við Háskólann á
Akureyri, auk annarra. Vísindasjóði Háskóla Islands, Rannís og Missouriháskóla er þakkaður
fjárstuðningur.
26