Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1987, Qupperneq 35

75 ára afmælishátíð Háskóla íslands
33
og menningu komandi kynslóða og tryggja
að þær verði gjaldgengar í samfélagi þjóð-
anna, að þær geti með stolti sagt: Menntun
okkar er sönn menntun, því okkur hefur
lærst að skilja ábyrgð okkar, hefur lærst að
bera virðingu fyrir lífi og lífsheill, hefur
lærst að skilja að við erum ábyrgur hluti
mannkynsins.
Af því sem ég hef þegar sagt leiðir að við
Islendingar getum aldrei gert of vel við há-
skóla okkar. Hann, sem er hvort tveggja í
senn uppistaðan í menningarvef okkar og
vefstóllinn, á kröfu til þess að við virðum
forgangsrétt hans, að við skiljum nauðsyn
þess að efla þetta óskabarn okkar og veita
því allt það brautargengi sem kostur er á.
Á þessum tímamótum flyt ég Háskóla
Islands árnaðarkveðjur íslensku þjóðarinn-
ar.
Að því búnu flutti Sverrir Hermannsson
menntamálaráðherra eftirfarandi ávarp:
Forseti íslands, forseti Sameinaðs Alþingis,
forsœtisráðherra, rektor Háskóla íslands,
heiðursdoktorar, heiðursgestir, virðulega
samkoma!
Aðrir mér kunnugri munu verða til að
rekja sögu Háskóla íslands, en skemmti-
legt er til þess að vita að fyrstu hugmyndir
um íslenskan skóla til að mennta embættis-
menn finnast í ritgerðum Baldvins Einars-
sonar frá 1828, Tómasar Sæmundssonar
1832 og Jóns Sigurðssonar 1842. Þar voru á
ferð framsýnir hugsjónamenn. Það er þó
ekki fyrr en í byrjun þessarar aldar sem
verulegur skriður kemst á háskólamálið
þrátt fyrir ítrekaðan tillöguflutning á Al-
Þmgi á síðari árum fyrri aldar, þar sem
Benedikt Sveinsson, eldri, fór fyrir.
Þótt málið drægist úr hömlu fór einkar
vel á því að Háskóli íslands skyldi settur í
fyrsta sinn á aldarafmæli Jóns forseta Sig-
urðssonar. Líklegt má telja, að framgangur
háskólamálsins hafi verið bundinn flutn-
•ngi framkvæmdavaldsins inn í landið, að
naumast hafi mátt gera ráð fyrir miklum
umsvifum á þeim vettvangi fyrr en við fór-
um að ráða meiru í eigin málum, en sjö
árum eftir stofnun Háskóla íslands náðum
við þeim áfanga að verða sjálfstætt og full-
valda ríki.
Allt helst þetta í hendur í upphafi þjóð-
lífsbyltingarinnar hinnar nýju á íslandi,
þótt enn ættum við alllangt í land til þess
þjóðfélags, sem við nú höfum búið um okk-
ur í, jafnvel og betur en víðast hvar á jarð-
arkringlunni. Háskóli Islands á ólítinn þátt
í þeirri framþróun þótt ekki verði beinlínis
komið við kvörðum að mæla þau áhrif.
Af lítilsháttar lestri í sögu Háskóla ís-
lands þykist ég sjá þess víða stað, að ís-
lenskir stjórnmálamenn hafi ekki alltaf
verið stofnuninni eins hollir í hugum og
vænta hefði mátt. Húsbyggingamál skólans
hafa löngum átt erfitt uppdrátar. Bera
þingtíðindi með sér, að ekki voru þau að
jafnaði forgangsmál, enda hafðist þessi
stofnun við í nær þrjá áratugi í Alþingishús-
inu við erfiðan aðbúnað.
Marga af forystumönnum Háskóla ís-
lands mætti nefna ef meta skal störf þeirra í
þágu skólans. Vegna húsbyggingamála
mun þó á engan hallað þótt nafn Alexand-
ers Jóhannessonar sé nefnt.
Á þeim skamma tíma, sem liðinn er síð-
an ég og félagar mínir gengu um garða í
Háskóla íslands, hafa miklar breytingar
orðið á starfsemi háskólans. Á þeim dög-
um mátti heita að okkar lofsverðu húman-
istar réðu einir lögum og lofum. Fæstir
okkar vissu hverju húskumbaldi á lóðinni
þjónaði og kallaður var Atvinnudeild. Nú
hefur þetta gerbreyst. Ungir menn tækni-
aldar hafa tekið við forystu og leggja stór-
aukna stund á rannsóknir og samvinnu við
atvinnulífið í landinu, sem er eitt hið mikil-
vægasta. Biðja vil ég þó þess lengstra orða
að vel verði ávallt fyrir hinum húmanísku
fræðum séð í Háskóla íslands.
Ég óska rektor og öllu kennaraliði og
nemendum til hamingju á merkum afmæl-
isdegi og bið og segi að íslensk þjóð megi