Hlín - 01.01.1918, Síða 36

36
Hlin
Garðyrkja.
Kartöflur.
Kartaflan (solanum tuberosum) er fjölær planta, en er
ræktuð sem einær. Hún æxlast með stöngulhnyðum.
„Augun“ á kartöflunni eru blaðaxlir. Niðri í liverri
augnaholu er ofurlítið brum eð’a blaðknappur. Að vorinu
þegar hlýna fer, vaxa frá þessum blaðknöppum loftstöngl-
ar, sem bera blöð og blóm ofanjarðar, en frá lágblaða-
öxlum stöngulsins, sem eru jörðu huldar, vaxa út rengl-
ur og rætur. Endar þessara jarðrengla safna í sig forða-
næringu og verða að nýjum kartöflum. Framan af vaxt-
artímanum nærast ljóssprotarnir af næringarforða gömlu
kartöflunnar, sem við það rýrnar svo, þegar góð kar-
töfluspretta er, að á haustin er ekki annað eftir af henni
en hálfrotnaður kleppur. Blöðin á kartöflunni eru stak-
fjöðruð, dökkgræn á efra borði og grófgerð. Blómin eru
hvít eða bláleit, krónan ltjóllaga. Næringarefni í kartöfl-
unni er 2% eggjahvíta, fO—30% mjölvi, 0,f6% fita.
Heimkynni kartöflunnar er vesturhálendi Suður-Amer-
íku. Englendingur einn flutti liana fyrstur manna til Ev-
rópu 1584. Er hún nú ræktuð um allan heim bæði sem
garðplanta, en mest sem akurplanta.
Síra Björn prófastur Halldórsson í Sauðlauksdal byrj-
aði fyrstur á kartöflurækt hjer á landi 1759. Nú eru þær
alment ræktaðar, þó mikið vanti á að kartöflurækt sje sá
sómi sýndur sem skyldi. Reynslan hefur sýnt að í flest-
um sveitum landsins má rækta kartöflur með miklum
hagnaði, sje rjett að farið.*
Það fyrsta sem athuga þarf, þegar byrja skal á kar-
töflurækt, er það að velja heppilegt garðstæði, það er
* 1914 voru á öllu landinu ræktaðar 24 þús. tuiinur. 1916 27 þús.
1918 verður eflaust langhæst. Takmarkið ætti að vera tunna á
mann a. m. k.