Dvöl - 01.01.1946, Blaðsíða 75

D VÖL
73
segja, að honum takist vel með þessa
fyrstu bók sína. Hann er auðsjáanlega
enginn viðvaningur; mál hans er lifandi,
hvergi dautt, heldur er frásögnin hröð,
orðavalið mikið og þó í hófi, og mótun
persónanna gerð af innileik.
Vitanlega er bók þessi engan veginn
laus við vankanta byrjandabókar; má í
því sambandi til dæmis benda á óheppi-
lega kaflaskiptingu á stöku stað (atriði,
sem reyndar er oft smekksatriði og
kannske ekkert annað), og það, að sam-
tölum persónanna er ætlað að lýsa of
miklu til þess, að ekki verði óeðlilegur
ræðumennskublær yfir þeim. Þetta er þó
engan veginn áberandi lýti á verkinu, og
ber að líta jafnframt á það sem afleið-
ingu þess, að höfundurinn er svo kunn-
ugur því, sem hann fjallar um, að hann
lætur ekkert tækifæri ónotað til þess að
gefa lesandanum sem gleggsta mynd af
því, sögu þess og historiskum tilgangi.
Meginkostur bókarinnar hlýtur að sjálf-
sögðu að liggja í því, hve höf. er ná-
tengdur efni hennar, lífi fólksins á end-
urreisnarárum íslenzkrar alþýðu, hverri
einstakri persónu sinni í sterkri innlifan
og hinum þjóðfélagslegu fyrirbærum í
heild.
Pólkið annars vegar, — Höllin og Búð-
in hins vegar. Þetta eru andstæðurnar sem
mest ber á. En það eru til aðrar and-
stæður; og þeim hefur höfundurinn ekki
gleymt: Andstæðurnar í sálarlífi persón-
anna, sem takast á, þegar út í baráttuna
er komið; ekki hvað sízt á sviði þjóðfé-
lagslegra umbóta. Með þeim málum hef-
ir höf. fylgzt af áhuga undanfarna ára-
tugi; á þeim vettvangi mun rithöfundur-
inn Vilhjálmur Vilhjálmsson óefað njóta
sín bezt í enn þá óskrifuðum verkum sín-
um. Að þessari bók hans hefur verið
langur aðdragandi, — hún er að miklu
leyti vottur þess, hversu ritgerðarformið
er oft á tíðum þröngt fyrir skapandi sál.
Sá, sem heldur á pennanum kýs ekki að
skrifa blaðagrein um það sem hann sér
og það sem hann finnur með þjóð sinni.
Og sagan verður til; skáldsaga með
nöfnum, sem enginn kannast við en
mönnum, sem eru hvarvetna meðal okk-
ar, og margir hverjir eru eða hafa verið
brautryðjendur nýrra tíma með þjóð-
inni.
Einmitt þessa menn þekkir höf., og
um þá hefur honum tekizt að skrifa á
næsta hrífandi hátt.
Elías Mar.
Ódáðahraun I.—III. Eftir
Ólaf Jónsson. Útgefandi Norðri
1945.
Ódáðahraun, — það er dulmögnuð,
ógnblandin, seiðandi kyngi í nafninu.
Ódáðahraun er land þjóðtrúar og ímynd-
unarafls, ævintýra og furöu. Varla munu
önnur svæði á landi hér jafnast á við
Ódáöahraun að því leyti nema þá helzt
Hornstrandir, en þeim hefur stórbrotin
náttúra; fjarlægð og furðuleiki gefið dul-
rænt seiðmagn.
Það mun því margur hafa hugsað gott
til þess, þegar út kom mikið rit um
Ódáðahraun eftir Ólaf Jónsson, fram-
kvæmdastjóra Ræktunarfélags Norður-
lands. Það er þriggja binda rit, nálega
1300 blaðsíður og prýtt fjölda mynda.
Ekki er ég maður til að dæma um allt
í riti þessu. Efnið er fjölbreytt. Þar er
rakin könnunarsaga Ódáðahrauns, lýst
landslagi og jarðsögu þess, sagt frá úti-
legumönnum og tröllum, svaðilförum
seinni tíma manna við fjárleitir og fleira
og skemmtiferðum höfundar sjálfs.
Ólafur er löngu þjóðkunnur fyrir rækt-
unarstörf sín. Hann er í fremstu röð
þeirra íslendinga, sem nú eru uppi, í því
að gera merkilegar og ábyggilegar tilraun-
ir um ræktun og jarðyrkju. Það er því
allmikil nýjung þegar allt í einu kemur
á marlcað þriggja binda rit eftir slíkan
mann. Og þetta rit er um efni, sem