Uppeldi og menntun - 01.01.2009, Qupperneq 44

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 18(1)/200944
frístUndaheimil i fyrir 6–9 ára börn í reykvískU skólastarfi
að sinna starfinu. Líkt og flestar skipulagsbreytingar var tilfærslan umdeild. Sumir
skólastjórnendur tóku breytingunum vel, en aðrir vildu heldur bera sjálfir ábyrgð á
allri uppeldisstarfsemi sem færi fram innan veggja skólans.
Verkefnastjóri sem bar faglega ábyrgð á verkefninu og stefnumótun þess var ráð-
inn til ÍTR árið 2002. Starfsemin átti sér enga sérstaka lagastoð og mótun hennar
var í höndum starfsfólksins. Sú staða hefur ekki breyst. Við öll heimilin voru ráðnir
umsjónarmenn í fullt starf og komu sumir þeirra úr hópi fyrri umsjónarmanna þó
að flestir kysu að láta af störfum (Steingerður Kristjánsdóttir munnleg heimild, 14.
október 2008). Í hverju hverfi var ráðinn deildarstjóri barnastarfs við frístundamið-
stöð hverfisins til að hafa faglegt eftirlit með starfinu, stýra fundum umsjónarmanna
og vera þeim innan handar við lausn bæði stærri og smærri mála. Deildarstjórar
barnastarfs ásamt umsjónarmönnum frístundaheimila mótuðu í sameiningu megin-
markmið starfsins og var fundað reglulega bæði innan og utan hvers hverfis. Einnig
hefur sá hópur ásamt öðrum starfsmönnum farið í reglubundnar kynnisferðir til
Norðurlanda þar sem safnað hefur verið í þekkingarsarpinn og leitast við að flytja inn
góðar hugmyndir (Steingerður Kristjánsdóttir munnleg heimild, 14. október 2008).
Þá hóf Íþrótta- og tómstundasvið Reykjavíkurborgar (ÍTR) strax markvissa fræðslu
fyrir starfsmenn, bæði stjórnendur og almenna starfsmenn. Frá upphafi var gert ráð
fyrir að allir nýir starfsmenn sæktu grunnfræðslunámskeið um starf á frístundaheim-
ili ásamt því að sitja skyndihjálparnámskeið. Á hverjum vetri býður ÍTR upp á ýmis
námskeið í skapandi starfi með börnum, svo sem um barnalýðræði, myndlist, tónlist
og leiki með börnum (Íþrótta- og tómstundasvið Reykjavíkurborgar, 2007). Þá hefur
ÍTR gefið út Starfsmannahandbók frístundaheimila (Arnfríður Sólrún Valdimarsdóttir og
Kolbrún Þ. Pálsdóttir, 2006) og Foreldrahandbók frístundaheimila (Kolbrún Þ. Pálsdóttir,
2007), en bæði ritin má nálgast á heimasíðu ÍTR, www.itr.is.
Umsjónarmenn bera ábyrgð á daglegu starfi og skipuleggja hópastarf og valsvæði
í samstarfi við aðra starfsmenn (Arnfríður Sólrún Valdimarsdóttir og Kolbrún Þ. Páls-
dóttir, 2006). Þeir halda úti heimasíðu með upplýsingum um daglegt starf og leggja
áherslu á gott samstarf við foreldra (Kolbrún Þ. Pálsdóttir, 2007). Áhugasamur og
kraftmikill hópur ófaglærðra og faglærðra starfsmanna virðist bera starfsemina uppi
þó að þeir mæti oft skilningsleysi, aðstaða sé sums staðar óviðunandi og vinnuálag oft
mikið vegna manneklu. Ekki fengust hjá Reykjavíkurborg upplýsingar um bakgrunn
starfsmanna, svo sem menntun, aldur eða kyn.
Athugun á sögu frístundaheimila hefur leitt í ljós að visst rof hefur verið í fagþróun,
m.a. vegna þess að ekki hafa skapast nægilega góð skilyrði fyrir menntun og uppvöxt
fagstéttar sem beri ábyrgð á að þróa og móta starfið. Velta má fyrir sér hvort sá grund-
völlur skapist nú, með tilkomu náms í tómstundafræðum sem hófst við Kennarahá-
skóla Íslands árið 2001, en enn sem komið er hafa einungis 39 nemendur útskrifast
frá KHÍ (nú Menntavísindasvið HÍ) með BA-gráðu í tómstundafræðum. Námið veitir
ekki starfsréttindi og er enn í þróun. Innan grunnskólanna er lítil hefð fyrir starfi tóm-
stundafræðinga. En nú hefur verið stofnað félag fagfólks í frítímaþjónustu sem leitast
við að efla fagvitund og samheldni starfsfólks í þessari grein (Félag fagfólks í frítíma-
þjónustu, e.d.). Hér er því að fæðast ný fagstétt í íslensku uppeldis- og skólakerfi, sem
þarfnast stuðnings og athygli stjórnvalda til að ná þroska.