Fréttablaðið - 16.01.2010, Blaðsíða 16

16 16. janúar 2010 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Íslendingar höfðu vissulega hag af starfsemi Landsbank-ans meðan allt lék í lyndi. Það höfðu Bretar og Hollendingar
einnig. Ákvörðun ríkisstjórna þess-
ara landa að greiða innistæðueig-
endum en vísa þeim ekki á trygg-
ingarsjóðinn var fyrst og fremst til
að verja eigin banka gegn áhlaupi.
Hvort tveggja þetta eru rök fyrir
hlutdeild þeirra í ábyrgðinni.
Breytingar á fyrirliggjandi
samningi sem létta vaxtabyrði
Íslands og tækju í reynd tillit til
þeirra sjónarmiða um úthlutun
úr búi Landsbankans sem Ragnar
Hall hæstaréttarlögmaður var tals-
maður fyrir eru dæmi um breyt-
ingar sem myndu sýna sanngjarn-
ari ábyrgð allra sem hagsmuni
höfðu af starfseminni. Aðalatrið-
ið er að hér þarf skýr og raunhæf
samningsmarkmið.
Ríkisstjórnin tók málið ekki í
byrjun upp á pólitískt plan milli
landanna og málflutningsrök-
in hafa ekki verið opinberuð.
Trúlegasta skýringin er sú að hún
hefur haldið að unnt væri að selja
hvaða niðurstöðu sem er í boði
Sjálfstæðisflokksins. Þannig var
andinn í kosningunum nokkrum
vikum fyrr. Þetta fór hins vegar
á annan veg eins og margt sem
misráðið er.
Nú er kallað eftir ábyrgð sem
byggist á hvoru tveggja: Festu um
íslenska hagsmuni og raunhæfu
stöðumati. Það þarf atbeina stjórn-
arandstöðunnar að málinu eigi
framtíðin að vera önnur en raun-
verulegt stjórnleysi og upplausn.
Ábyrgð í samræmi við hagsmuni
Stöðumat skiptir máli í samn-ingum. Þegar á því er byggt að í engu megi virða máls-ástæður viðsemjandans
þýðir það gjarnan að hver sá sem
það reynir er talinn óþjóðhollur eða
í besta falli lélegur í samningum.
Viðræður um áframhaldandi dvöl
varnarliðsins fóru til að mynda
fram á grundvelli ofmats á stöðu
Íslands og enduðu illa. Af því má
læra.
Yfirlýsing forseta Íslands um að
það pólitíska stjórnleysisástand
sem hann ber ábyrgð á sé alfarið
vandi Alþjóðagjaldeyrissjóðsins en
ekki Íslendinga er í besta falli rangt
stöðumat. Hún gæti líka verið ein-
falt lýðskrum. Gagnvart viðsemj-
endunum þurfum við haldbær rök.
Þau eigum við í handraðanum þótt
ekki sé ljóst hvernig þeim hefur
verið beitt.
Réttilega er á það bent að lög og
alþjóðasamningar kveða ekki á um
ríkisábyrgð á Tryggingarsjóði inn-
stæðueigenda. En leysir það Ísland
undan öllum skuldbindingum til að
stuðla að fjármálalegum stöðug-
leika með ýmsum ráðum? Svo er
ekki.
Ábyrgð á innlendum banka-
reikningum án lagaskyldu og lán
Seðlabanka út á svokölluð ástar-
bréf í aðdraganda bankahruns-
ins eru dæmi þar um. Lán Seðla-
bankans, sem veitt voru í góðri trú,
höfðu ekki tilætluð áhrif en féllu
ágreiningslaust á skattgreiðend-
ur. Ábyrgð ríkisins á innistæðum
dugði til að koma í veg fyrir áhlaup
og halda innlendri starfsemi bank-
anna gangandi. Hún hefur ekki lent
á skattgreiðendum.
Staðan er því flókin og kallar
á raunhæft stöðumat en ekki
slagorð.
Ríkisstjórnin hefur á hinn bóg-
inn aldrei gert opinberlega grein
fyrir málflutningsrökum sínum og
samningsmarkmiðum í þeim tveim-
ur samningum sem hún hefur nú
þegar gert við Breta og Hollend-
inga. Þetta hefur veikt stöðu henn-
ar á heimavettvangi og gæti verið
skýring á því hversu skammt hún
hefur þokað viðsemjendum sínum.
Stöðumat
Jón Baldvin Hannibalsson hefur ekki alltaf rétt fyrir sér. Margt bendir þó til að hann hafi verið nærri sanni
þegar hann sagði að landið væri í
reynd stjórnlaust eftir staðfesting-
arsynjun forseta Íslands á Icesave-
lögunum.
Framvinda málsins ræður því
hins vegar hvort þetta stundar-
mat fyrrverandi formanns Alþýðu-
flokksins verður að áhrínsorðum.
Kostirnir eru tveir: Að freista nýrra
samninga án tafar eða láta arka að
auðnu í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Samningurinn sem Alþingi sam-
þykkti felur ekki í sér réttmæta
ábyrgð viðsemjendanna á þeirri
neytendavernd og þeim stöðugleika-
áhrifum sem innistæðutryggingum
er ætlað að hafa. Því er líklegast að
þjóðin felli hann. Það leysir hins
vegar ekki vandann. Satt best að
segja gæti málið
bæði orðið tor-
leystara og lang-
dregnara á eftir.
Að þessu virtu
er skynsamlegt
bæði af hálfu
ríkisstjórnar-
innar og stjórn-
arandstöðunnar
að freista þess
að ná saman um
hagstæðari lausn án tafar. Það er
lag. Ábyrgðarlaust væri að nota það
ekki.
Viðræður ríkisstjórnarinnar við
stjórnarandstöðuna hafa borið merki
gagnkvæmrar tortryggni. Það þarf
ekki að koma á óvart. Nái stjórn
og stjórnarandstaða saman í þessu
máli er það á hinn bóginn vísbend-
ing um að þjóðin eigi kost á meiri
víðsýni en felst í þeirri átakapólitík
sem núverandi stjórn er mynduð til
að framfylgja.
Ríkisstjórnin hefur horft á við-
fangsefnin frá þröngu sjónarhorni
lengst til vinstri. Endurreisnin kall-
ar hins vegar á víðsýni og breiða
samstöðu um skýra framtíðarsýn.
Samkomulag um Icesave gæti orðið
fyrsti vísir í þá átt að byggja upp
traust á miðju stjórnmálanna. Að
því leyti myndi það styrkja taflstöðu
stjórnarandstöðunnar.
Samstaða er líklegasta leiðin til
að ná ásættanlegri niðurstöðu fyrir
Ísland um Icesave. Rík ábyrgð hvílir
því á forystumönnum ríkisstjórnar-
innar og stjórnarandstöðuflokkanna
að brjóta niður þá múra vantrausts
sem einkenndu samtölin í byrjun.
Það er að sönnu ekki einfalt. Hitt
er á færi hvaða meðal-Jóns í pólitík
sem er að finna ástæður til að kenna
hinum um að ekki náðist saman.
Víðsýni eða stjórnleysi?
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Þ
egar jarðskjálftarnir á Haítí lögðu höfuðborg landsins
að mestu leyti í rúst nú í vikunni vorum við Íslend-
ingar minntir á hvað raunverulegar hamfarir eru. Á
augabragði var þjóðin rifin upp úr eigin dægurþrasi
um Icesave og fréttir af gífurlegu mannfalli og eyði-
leggingu á Haítí varð fyrsta frétt á öllum fréttamiðlum og ýtti
þar með Icesave aftar í umræðuna.
Haítí er eitt fátækasta ríki heims og lifa um 80 prósent af
um 9 milljónum íbúum landsins undir fátæktarmörkum. Þótt
erfitt sé enn að meta það tjón og mannfall sem orðið hefur í
jarðskjálftunum er talið að skjálftarnir hafi snert um þriðjung
af íbúum Haítí – 3 milljónir manns – og er talið að tala látinna
verði aldrei undir 50.000 manns en aðrir telja að 500.000 manns
sé nær lagi.
Eftir að hafa horft upp á áhrif slíkra náttúruhamfara er okkur
Íslendingum hollt að setja hlutina í samhengi. Fyrir hrunið
haustið 2008 vorum við Íslendingar einatt í efstu sætum á listum
þar sem velmegun ríkja heims er metin. Við bankahrunið höfum
við færst eitthvað niður þá lista en þrátt fyrir það megum við
aldrei gleyma hver staða okkar er og hversu lánsöm við erum að
búa hér á landi. Þrátt fyrir núverandi erfiðleika myndu senni-
lega langflestir íbúar jarðar vilja skipta við okkur og sínum
aðstæðum ef þeim eingöngu biðist það – þrátt fyrir hrunið –
þrátt fyrir gjaldþrot Seðlabankans og þrátt fyrir Icesave.
Jafnvel þó að við verðum að skera niður í rekstri hins opin-
bera á komandi misserum búum við áfram við eitt besta heil-
brigðis- og menntakerfi í heimi. Við búum í góðum húsum þar
sem flestir kæli- og eldhússkápar landsmanna eru fullir af mat.
Félagslega kerfið tekur við þeim sem ýmissa hluta vegna geta
ekki tekið þátt í samfélaginu af fullum krafti. Hér er lýðræði,
náttúruauðlindir, friðsæld og áfram væri hægt að telja kosti
landsins – en niðurstaðan er að við Íslendingar erum forrétt-
indaþjóð í samanburði við langflest ríki heims. Við gleymum því
einfaldlega oft – erum orðin svo góðu vön og tökum lífsgæðum
okkar sem sjálfsögum hlut.
Við Íslendingar glímum við tímabundna erfiðleika en höfum
alla burði til að vinna okkur út úr þeim. Hér hafa ekki orðið
náttúruhamfarir eins og margir hafa viljað telja okkur trú um
– á það vorum við illilega minnt nú í vikunni. Lítum í kringum
okkur, setjum hlutina í samhengi og áttum okkur á því hversu
gott við í rauninni höfum það.
Ísland og þjóðir heims:
Að setja hlutina
í samhengi
MARGRÉT KRISTMANNSDÓTTIR SKRIFAR
Hér er lýðræði, náttúruauðlindir, friðsæld og áfram
væri hægt að telja kosti landsins – en niðurstaðan er
að við Íslendingar erum forréttindaþjóð í samanburði
við langflest ríki heims.