Fréttablaðið - 27.03.2010, Síða 29

LAUGARDAGUR 27. mars 2010 29
sóknir en hann kom aftur heim
til Íslands 15. mars, til að undir-
búa opnun Eldfjallasafnsins sem
hann rekur í samstarfi við Stykk-
ishólmsbæ, þar sem hann á heim-
ili hér á Íslandi. Tímasetningin
hefði því ekki getað verið betri því
gosið hófst tveimur dögum eftir
heimkomuna. Gosið kom Haraldi
hins vegar ekki á óvart, því hann
hafði fylgst með hræringum undir
Eyjafjallajökli um nokkurra mán-
aða skeið og bloggað um þær. Á
blogginu hans, http://vulkan.blog.
is/blog/vulkan/, má lesa færslu frá
15. mars, þar sem hann segir frá
því að skjálftar undir jöklinum
hefðu grynnst og stakk upp á því
að þar gæti kvika verið að koma
upp á yfirborðið.
Gögn frá Veðurstofunni segir
hann nýtast ótrúlega vel. „Veður-
stofan hefur unnið frábært starf
í því að safna gögnum og gera
þau aðgengileg fyrir alla. Þetta
er svo mikilvægt, því oft sitja vís-
indamenn á miklum upplýsingum
og halda þeim fyrir sig. Hvergi í
heiminum hef ég rekist á svona
gott kerfi utan um upplýsingar
eins og Veðurstofan býr yfir. Það
er bara alveg stórkostlegt.“
Vill miðla reynslunni
Haraldi er mikið í mun að Íslend-
ingar fræðist betur um jarðfræði
landsins og það er ekki síst þess
vegna sem hann bloggar, auk þess
sem hann kom á fót Eldfjallasafn-
inu í Stykkishólmi. „Það vill svo
til að ég á mjög mikið af gögn-
um sem ég hef verið að safna alla
ævina. Ég hef mjög mikinn áhuga
á að koma minni þekkingu áfram
og bloggið er ágætis vettvangur
til þess,“ segir hann. „Mér finnst
allt of algengt að að vísindamenn
telji þekkingu sína of flókna til
að skýra hana fyrir almenningi.
Það er ekkert annað en mont og
hroki. Það er skylda vísindanna
að skýra fyrir almenningi hvað
er að gerast, skila þekkingu sinni
til baka og vekja áhuga almenn-
ings á vísindunum.“
Hann kennir þó ekki bara vís-
indunum um heldur líka fjölmiðl-
unum, sem hann telur sinna vís-
indunum illa. „Það er fjallað um
hvern einasta krakka sem kemur
heim frá útlöndum með próf í tón-
list eða einhvern sem gefur út
litla bók. Þetta segir bara hverju
fréttamennirnir hafa áhuga á, því
þeir ganga flestir með einhverja
magapínu um að vilja verða
frægir rithöfundar sjálfir. Þetta
er bara kúltúrinn – vísindin eru
ekki inn. En það þarf að breyta
því og ég er að reyna að gera það
á minn hátt, með Eldfjallasafn-
inu og blogginu mínu. Á svona
tímum kviknar á áhuga fólks og
hann þarf að virkja á meðan hann
er fyrir hendi.“
Eldfjallasafn í Stykkishólmi
Þessi áhugi á að miðla þekkingu
sinni áfram var ástæða þess að
Haraldur ákvað að flytja aftur
heim til Íslands fyrir rétt um
tveimur árum. Hann er þó enn
tengdur Háskólanum á Rhode
Island og hefur þar aðstöðu til
rannsókna. Hann á sitt heim-
ili í Stykkishólmi, þar sem Eld-
fjallasafnið var opnað síðastlið-
ið sumar. Nú fer að líða að því að
safnið opni öðru sinni. „Þar verð
ég með kynningar og leiðsögn
í sumar, auk þess að við verð-
um með fræðsluferðir um jarð-
fræði Snæfellsness. Þá förum við
hringinn í kringum Snæfellsjök-
ul og til baka til Stykkishólms á
einum degi.“
Í Eldfjallasafninu er að finna
allt mögulegt tengt eldfjöllum
og eldgosum víða um heim, sem
Haraldur hefur sankað að sér í
gegnum tíðina. Þar er einnig að
finna allar bergtegundir Íslands,
sem fólki gefst kostur á að skoða
og þukla á. Safnið er ekki síst sér-
stakt að því leyti meðal annars
að þar er mjög mikið af listaverk-
um af eldgosum. „Fólk hefur svo
gaman af því að skoða listaverk.
Og með því að sýna því listaverk
af eldgosum er svo auðvelt að
vekja áhuga þess og fræða það
um vísindin um leið. Þá fær það
sögu myndarinnar, eldfjallsins,
listamannsins og þess sem er að
gerast á myndinni, allt í bland.“
Í gærmorgun var hraun tekið að renna niður í
Hvannárgil, í áttina að Básum í Goðalandi. Haraldur
Sigurðsson segir vel geta farið svo að hraunið
muni koma úr tveimur áttum niður í Þórsmörk. Ef
hraunið haldi áfram að streyma niður Hrunagilið
sé mögulegt að það stífli Krossá. Áin muni þá finna
sér nýjan farveg, líklega upp við norðurhlíðarnar í
dalnum. Þá gætu lón myndast á bak við hraunið.
Haraldur hefur séð mörg eldgos um ævina og
segir gosið undir Eyjafjallajökli nú helst minna
hann á Öskjugosið 1961, þar sem myndaðist stutt
sprunga og gjallgígar hlóðust upp. „Þetta minn-
ir mig líka á gosið í Heimaey árið 1973. Þá var
sprunga sem gekk í gegnum Heimaey en þrengdist
mjög hratt í virknina sem myndaði Eldfell. Þetta
er svipað og virðist vera að gerast á Eyjafjallajökli.
Gígunum er að fækka, fyrst leit gosið út eins og
veggur af gjósku en nú eru gígarnir orðnir fjórir
eða fimm og það myndast höft á milli þeirra. Það
þrengir að þeim og þeir hækka.“
Ómögulegt er að segja til um hversu lengi gosið
undir Eyjafjallajökli varir að sögn Haraldar. Hins
vegar sé fátt sem bendi til þess að það sé að færast
nær jöklinum eða að taka breytingum. Það sé
frekar í rénun og gossprungan farin að styttast ef
eitthvað er. Haraldur segir að yfirleitt hafi lítill skaði
orðið af gosum í Eyjafjallajökli. „Síðasta gosið varð
í toppgíg á árunum 1821 til 1823. Á Fimmvörðu-
hálsinum hafa líka verið mörg eldgos, en ekki á
söguöld. En þar hafa greinilega orðið nokkur gos
svipuð þessu. Þau eru öll nokkuð lítil. En það er
hins vegar merkilegt að núna liggur sprungan í aðra
átt, norð-austur, í sömu átt og aðalgosbeltið. Hinar
sprungurnar á Fimmvörðuhálsi liggja í austur-
vestur. Af þessari nýju stefnu má örugglega læra
eitthvað nýtt.“
Hvað gerist á næstu dögum?
GOSIÐ Í HEIMAEY „Þetta minnir mig líka á gosið
í Heimaey árið 1973. Þá var sprunga sem gekk í
gegnum Heimaey en þrengdist mjög hratt í virkn-
ina sem myndaði Eldfell.“ FRÉTTABLAÐIÐ/GVA