Fréttablaðið - 30.04.2010, Blaðsíða 22

22 30. apríl 2010 FÖSTUDAGUR
Kostir verslunarmiðstöðva eru miklir, það sést best
af vinsældum þeirra. Í þeim er
hægt að kaupa næstum allt í
einni ferð og ef þær eru reist-
ar í útjaðri byggðanna er hægt
bjóða verslunareigendum mun
ódýrara húsnæði en tíðkast við
hefðbundnar verslunargötur.
Þegar þar við bætist að versl-
unarmiðstöðvar bjóða upp á
nær ótakmörkuð, „ókeypis bíla-
stæði“ verða þær ómótstæði-
legar. Þrátt fyrir það hafa und-
anfarin 10 til 20 ár verið skýr
merki um að blómatími þeirra sé
liðinn í sjálfu upprunalandinu,
Bandaríkjunum. Þar er þeim
lokað í nokkuð stórum stíl. Það
er merkileg þróun og afar mynd-
ræn eins og sjá má á mögnuðum
vef tileinkuðum dauðum mollum:
deadmalls.com.
Ókostirnir eru ekki jafn aug-
ljósir fyrir einstaklingana, þá
sem fara allra sinna ferða á
bílum, en þeir eru afdrifaríkir
fyrir samfélagið. Þeir felast
fyrst og fremst í miklum
samfélagslegum kostnaði. Sér-
staklega þegar verslunarmið-
stöðvarnar standa fyrir utan
meginbyggðina. Þegar staðsetn-
ing verslunarmiðstöðva, sem
risið hafa hér síðustu árin, er
skoðuð kemur í ljós að þær rísa
nær alltaf við stofnbrautir og þar
með fyrir utan íbúðarhverfin.
Korputorg, Smáratorg, Smára-
lind, Kauptún. Þær nærast á mik-
illi bílaumferð og búa hana til ef
hún er ekki þegar til staðar. Þær
eiga allt sitt undir því að fólk fari
á bílum en ekki fótgangandi til
að versla, þær heimta umfangs-
mikil umferðarmannvirki, þær
eru mjög landfrekar, þær stuðla
að dýrkeyptri offjárfestingu í
bílum, þær auka eldsneytisnotk-
un og koldíoxíðlosun. Þær soga
til sín alla verslun og þjónustu
úr nálægum hverfum og jafnvel
sveitarfélögum, þær ýta undir
einsleitni og fákeppni á markaði.
Verslunarmiðstöðvar hafa
mikil áhrif á landnotkun,
umferð, verslun, skipulag og
yfirbragð bæja og hverfa. Þær
móta lífshætti og lífsgæði íbú-
anna. Samanlagðir fermetrar
verslunarmiðstöðva sem byggðar
hafa verið hér á landi undanfarin
ár eru líklega yfir 200.000.
Þegar eignarhaldsfélög versl-
unarmiðstöðvanna eru skoðuð,
og samsetning verslana og
þjónustu, kemur skýrt mynst-
ur í ljós sem kalla mætti tangar-
sókn fákeppninnar. Eignarhalds-
og þróunarfélagið SMI byggði
Korpu torg, Glerártorg, Smára-
torg 1 og Smáratorg 3 (turninn).
Félagið ætlaði einnig að opna
rúmlega 20.000 fermetra versl-
unarmiðstöð við útjaðar Selfoss
og kalla hana, það kemur varla á
óvart, Fossatorg.
Ef af verður mun það soga
til sín nær alla verslun frá Sel-
fossi og hirða straum fólks sem
er á leið í sumarbústaði á sumr-
in í Grímsnesi. Einnig stóð til að
reisa rúmlega 20.000 fermetra
„torg“ í Innri-Njarðvík, við
Reykjanesbraut.
Þegar nánar er að gáð, kemur
í ljós að það eru yfirleitt sömu
búðirnar í miðstöðvunum og
þær hafa nær undantekningar-
laust tilheyrt risastórum eign-
arhaldskeðjum örfárra manna.
Við erum að tala um Rúmfatalag-
erinn, matvörukeðjurnar Bónus
og Krónuna, raftækjaverslunina
Elko, bensínsölufyrirtækið N1
og skrifstofuvörukeðjuna Office
One. Þess má geta að fasteigna-
fyrirtækið SMI hefur verið dótt-
urfyrirtæki eignarhaldsfélags-
ins Lagersins. Það fyrirtæki var
nær óskipt í eigu eins manns,
Jakúps Jacobsen, stofnanda
Rúmfatalagersins.
Hér hefur verið byggt upp vel-
ferðarkerfi eignarhaldsfélaga og
fákeppni. Við þurfum að afnema
það kerfi og byggja upp velferð-
arkerfi borgarbúanna sjálfra.
Fákeppnin í borginni er meðal
annars skipulagsmál. Það er
fáránlegt að örfáir menn eignist
alla matvöru- og smávöruverslun
á Íslandi. Það er enn fáránlegra
að þessir menn ráði því alfarið
hvar verslun er stunduð á höfuð-
borgarsvæðinu.
Matvöru og smávöruverslun
á heima inni í hverfinu, rétt
eins og önnur nærþjónusta. Í
nágrannalöndum okkar, Noregi
og Danmörku, hafa verið settar
skýrar reglur um stærð verslun-
armiðstöðva, staðsetningu þeirra
og samsetningu búðanna sem þar
eru.
Slíkum reglum er ætlað að
koma í veg fyrir fákeppni og
efla verslun og þjónustu inni í
hverfunum. Í þessum löndum er
fákeppni og dauði hverfaverslana
talin stríða gegn hagsmunum og
takmarka lífsgæði almennings.
Fákeppnin er skipulagsmál
Borgarmál
Hjálmar Sveinsson
frambjóðandi
Samfylkingarinnar í
Reykjavík
Samgöngunefnd Fjórðungs-sambands Vestfjarða skor-
ar á samgöngunefnd Alþingis að
setja aftur inn á Samgönguáætl-
un áranna 2009-2012 framlög til
Dýrafjarðarganga, og staðfesta
þannig fyrri vilja Alþingis og
Vestfirðinga að göngin milli Dýra-
fjarðar og Arnarfjarðar verði sett
á áætlun samhliða Norðfjarðar-
göngum sem næsta jarðganga-
framkvæmd á Vestfjörðum.“
Þannig hljóðar áskorun sem
var samþykkt á fundi Samgöngu-
nefndar Fjórðungssambandsins
26. apríl, eftir að samgönguráð-
herra lagði fram nýja samgöngu-
áætlun til 2012, þar sem ekki er
gert ráð fyrir neinum fjármun-
um til að hefja framkvæmdir við
Dýrafjarðargöng.
Ekki þarf að fara mörgum
orðum um mikilvægi Dýrafjarð-
arganga fyrir framtíð byggðar á
Vestfjörðum. Dýrafjarðargöng
eru forsenda allra áætlana um
uppbyggingu atvinnulífs, þjón-
ustu og opinberrar stjórnsýslu á
Vestfjörðum, hvort heldur litið er
til Sóknaráætlunar 20/20, Byggða-
áætlunar, samvinnu eða samein-
ingar sveitarfélaga eða annarra
opinberrar þjónustu. Fullyrða
má að Dýrafjarðargöng eru for-
senda fyrir þróun byggðar á
Vestfjörðum. Dýrafjarðargöng og
uppbygging vegar um Dynjandis-
heiði sameinar byggðir Ísafjarð-
arsýslu og Barðastrandarsýslu í
eitt atvinnu- og stjórnsýslusvæði
og er alger forsenda þess að opin-
berar áætlanir um uppbyggingu á
Vestfjörðum nái fram að ganga.
Á hinn bóginn er ljóst að frestun
framkvæmda við Dýrafjarðar-
göng, þó ekki sé nema um nokkur
ár, mun reynast samfélagi Vest-
fjarða dýr og um leið samfélaginu
öllu.
Í áskorun Samgöngunefndar
Fjórðungssambands Vestfirð-
inga til Alþingis er jafnframt
minnt á þá staðreynd að miðað
við samgönguáætlun og þær
framkvæmdir sem nú eru í gangi
á Norðausturlandi, má segja að
innan tveggja ára verði allir þétt-
býliskjarnar á landinu komnir
með nútímasamgöngur milli hér-
aða nema Vesturbyggð og Tálkna-
fjörður, sem búa munu enn við
hálfrar aldar vegakerfi, hvort
heldur leiðin liggur í norður eða
suður. Þetta er ástand sem Kristj-
án L. Möller samgönguráðherra
hefur sagt að stjórnvöld ættu
að biðja íbúana afsökunar á. Nú
reynir á efndirnar.
Framkvæmdir á veginum milli
Flókalundar og Bjarkalundar og
framlög til Dýrafjarðarganga
eru forgangsmál í samgöngum á
Vestfjörðum. Nú er að duga eða
drepast. Við Vestfirðingar látum
það ekki yfir okkur ganga að vera
settir aftast í röðina einu sinni
enn. Krafan er skýr: Dýrafjarðar-
göng aftur inn á áætlun!
Dýrafjarðargöng
aftur á áætlun
AF NETINU
Gunnhildur Arna er hetja
Ef setja ætti í
eina málsgrein
álit Sannleiks-
nefndar á orsök
hrunsins, væri
hún: „Ábyrgðin er
Davíðs“. Málið er að vísu aðeins
flóknara. En enginn vafi leikur á,
að Davíð Oddsson ber langmesta
ábyrgð á hruninu. Meiri ábyrgð
en Geir Haarde. Morgunblaðið
túlkaði niðurstöðuna hins vegar
svona á forsíðu: „Ábyrgðin er
bankanna“. Gunnhildur Arna
Gunnarsdóttir var vaktstjóri á
Mogga þetta kvöld. Hún sagði
upp í andmælaskyni við þessa
túlkun. Davíð Oddsson er ritstjóri
Moggans. Þótt hann sé úthróp-
aður víða um heim, grefur hann
enn sem ritstjóri undan þjóð og
þjóðskipulagi. En Gunnhildur
Arna þorði að andmæla. Hún er
hetja.
Jónas Kristjánsson
jonas.is
Fyrir peninga má kaupa allt
Það er merkilegt
að banki eða stór-
fyrirtæki séu til í
að setja milljónir í
einstaka stjórn-
málamenn – án
skilyrða. Það er nýlunda. Sponsið
sem þeir settu í tónleikahaldið
var alltaf háð miklum skilyrðum:
þeir vildu fá eitthvað í staðinn.
Ef upphæðirnar voru eitthvað í
líkingu við „styrki“ til stjórnmála-
manna þá mátti bóka að sérstakt
VIP lounge væri á svæðinu og
merkingar sýnilegar í hvívetna.
Menn fengu að njóta þess að
vera tengdir viðburðinum. En
öðru máli gegnir greinilega um
stjórnmálamennina. Kapítal-
istarnir fá þar allt í einu nýja
hugmynd: styrkjum þá án allra
skilyrða – samfélagsins vegna.
Yeah right!
Grímur Atlason
http://blog.eyjan.is/grimuratla-
son/
Samgöngur
Sigurður Pétursson
formaður samg. nefndar
Fjórðungssambands
Vestfjarða