Fréttablaðið - 30.04.2010, Blaðsíða 59

FÖSTUDAGUR 30. apríl 2010 27
Óvarleg ummæli forseta Íslands um yfirvofandi Kötlugos með
ógurlegum afleiðingum fyrir
heimsbyggðina gefa tilefni til að
hugleiða þetta tvennt: líkur á eld-
gosum og líkur á öskuskýjum í
háloftunum af völdum þeirra.
Hugum fyrst að öskuskýinu:
Íslendingar á miðjum aldri hafa
upplifað talsvert mörg eldgos, sum
þeirra á kafi í vatni undir jökli eða
úti í sjó, en samt er gosið í Eyja-
fjallajökli það fyrsta sem hefur
þessar víðtæku afleiðingar fyrir
þotuflug í Evrópu. Hvernig stend-
ur á því? Trausti Jónsson veður-
fræðingur gerir ágæta grein fyrir
því á vef Veðurstofunnar (Hvert
berst gosaska? Birt 15.4.2010 á
www.vedur.is). Í venjulegum eld-
gosum hér á landi nær lítið af gos-
ösku upp í gegnum veðrahvörfin
milli veðurhvolfs og heiðhvolfs,
en það er einkum fíngerð aska
í heiðhvolfinu sem veldur þotu-
flugi vandræðum. Aðeins þau eld-
gos sem hefjast með mjög kraft-
miklum sprengingum ná að dæla
umtalsverðri ösku upp í heiðhvolf-
ið og eftir á að hyggja þarf ekki
að koma á óvart að eldkeilan Eyja-
fjallajökull hagi sér þannig.
Vissulega stafar mönnum mikil
ógn af Kötlugosi ef til þess kem-
ur,en ekki þarf þó að vera að
það hefjist með svo kraftmiklum
sprengingum að öskuský myndist
í heiðhvolfinu, ekki frekar en til að
mynda Gjálpargosið í Vatnajökli.
Mest hætta hefur jafnan stafað af
því jökulhlaupi sem er samfara
Kötlugosum og berst venjulega
niður Mýrdalssand, og sú hætta
er auðvitað enn til staðar ef Katla
gýs. Með nútímamælingum á jarð-
skjálftum og fleiru er eftirlit með
fjallinu þó orðið svo gott að gos þar
mun varla koma á óvart og ýmis
konar almannavarnir draga mjög
úr þeirri lífshættu sem fylgir ham-
förunum.
Þegar rætt er um líkur á gosum
er oft vísað til fjölda gosa á liðn-
um öldum: Til dæmis hefur Katla
gosið um tuttugu sinnum á síðast-
liðnum þúsund árum, þannig að
gos eru að meðaltali á fimmtíu ára
fresti (eða á hundrað ára fresti ef
maður er forseti) og síðasta stóra
gosið þar var 1918, þannig að það
nú ætti að vera kominn tími á hana
– þetta heyrir maður oft sagt. En
meðaltöl eru ekki góð lýsing á
hegðun eldfjalla, því algengt er að
virkni þeirra komi í hrinum með
hvíldum á milli. Nær væri kannski
að segja að ef ekki er of langt um
liðið frá eldgosi megi eiga von á að
það gjósi aftur innan tíðar.
Ef til dæmis er litið á virkni
Heklu á sögulegum tíma, þá verð-
ur þar mikið gos 1104 eftir rúm-
lega 250 ára hlé. Síðan verða að
jafnaði tvö gos á öld fram að stóra
gosinu 1947, en síðan hefur gosið
þar fimm sinnum: Árin 1970, 1080,
1981, 1991 og 2000. Annað dæmi
eru Vestmanneyjar – þar hafði
ekki gosið í þúsundir ára svo vitað
væri þegar Surtsey reis úr sæ, en
áratug síðar hófst svo gos í Heima-
ey. Hvað skyldi þá að meðaltali líða
langt milli gosa í Eyjum?
Enda þótt skilningi okkar á hegð-
un eldfjalla fleygi nú hratt fram
erum við litlu nær um þá þætti
sem ráða tíðni eldgosa. Á tækni-
máli má þó segja að sennilega séu
líkur á gosi í hverri eldstöð yfir-
leitt ekki normaldreifðar og því
er ekki heppilegt að nota meðaltöl
þegar rætt er um líkur á gosi.
Um líkur á öskufalli og eldgosi
Eldgos
Freyr
Þórarinsson
jarðeðlisfræðingur
Bæjarstjórn Akureyrar sam-þykkti 13. apríl sl. sérstaka
fjölmenningarstefnu fyrir sveit-
arfélagið og er Akureyri fyrst
íslenskra sveitarfélaga til að sam-
þykkja slíka stefnu.
Í upphafskafla fjölmenningar-
stefnunnar segir að markmiðið
sé: Að allir íbúar sveitarfélags-
ins njóti jafnra tækifæra og verði
virkir þátttakendur í samfélaginu
á sem flestum sviðum mannlífs-
ins, að nýir íbúar skynji að þeir
séu velkomnir og að þeir búi við
öryggi og að styrkur fjölmenning-
ar verði nýttur til góðra verka.
Innflytjendum hefur fjölgað
mikið á Akureyri síðasta ára-
tuginn eins og víða annars stað-
ar á landinu. Um síðustu áramót
bjuggu hér í bæ 460 einstakling-
ar með erlent ríkisfang og komu
þeir frá 48 þjóðlöndum. Hafði
þeim fækkað um 10% árið 2009.
Fram að þeim tíma hafði fólki
með erlent ríkisfang hins vegar
fjölgað jafnt og þétt úr aðeins 190
aldamótaárið 2000.
Fjölmenningarstefna Akureyr-
arbæjar felur í sér að til verði
skýrir verkferlar um hvernig
staðið verði að móttöku og upplýs-
ingagjöf til nýrra íbúa, að stofnað
verði innflytjendaráð og að ráð-
gjöf til innflytjenda verði veitt í
Ráðhúsi Akureyrarbæjar. Þannig
verður þjónusta og ráðgjöf við
innflytjendur og aðra nýbúa að
mestu leyti sambærileg þeirri
ráðgjöf sem aðrir bæjarbúar
njóta og veitt á sama stað.
Sett eru fram 18 markmið sem
lúta að leik- og grunnskóla, full-
orðinsfræðslu, félagsþjónustu,
heilbrigðisþjónustu, menningar-
málum og íþróttum. Skrifaðar
verða handbækur sem nota skal
í þeim deildum innan bæjarkerf-
isins sem veita innflytjendum
mesta þjónustu.
Fjölmenningarstefnan lýsir ein-
dregnum vilja okkar til að taka
vel á móti nýjum íbúum, hvað-
an sem þeir koma. Það ber vott
um styrk hvers sveitarfélags
ef það dregur til sín nýja íbúa,
hvort heldur þeir koma frá öðrum
landshlutum eða frá útlöndum.
Gæfa Akureyrar er að vera slíkt
sveitarfélag. Fjölbreytt flóra
innflytjenda setur sterkan svip
á mannlífið, auðgar samfélagið,
eflir það og bætir.
Auðugra
samfélag
Nýir íbúar
Sigrún
Stefánsdóttir
formaður félagsmála-
ráðs Akureyrarbæjar