Morgunn - 01.06.1929, Blaðsíða 29

MOEQUNN
23
slíkt að vettugi. En líkt og menn áður fyr, fyrir daga
Kópernikusar, töldu jörðina einstæða og hugsuðu sjer
hana sem miðdepil heimsins, hugsuðu jarðrænt en ekki
stjarnrænt, — eins fer nú efnishyggjan að og takmarkar
andlegt útsýni vort við þetta líf og skynheim vorn. En
eins og það voru frábrigði frá þeim gangi himintungl-
anna, sem eiga átti sér stað samkvæmt hinni jarðrænu
skoðun á heiminum, er komu mönnum til að hallast að
nýrri, stjarnrænni skoðun (kenningu Kópernikusar),
-— þannig eru það einnig ýms fyrirbrigði, sem ekki eiga
að geta átt sér stað samkvæmt efnishyggjunni, er benda
mönnum nú á það, að til sé annað líf og annar heimur
(eða önnur ásýnd heimsins, en sú, er venjuleg skilning-
arvit vor skynja), og gefa þannig vonum vorum nýjan
byr undir báða vængi. Þetta eru hin svonefndu dular-
fullu eða sálrænu fyrirbrigði, sem hafa þegar sannfært
f jölda manna og þar á meðal Sir Oliver um tilvist annars
heims, um framhaldslíf sálarinnar og um það, að mað-
urinn sé ekki æðsta skepna alheimsins, heldur séu til
æðri máttarvöld, sem stjórni því og annist það, er lægra
stendur. Fjölmargir vísindamenn hafa komist á þessa
skoðun, en hinir eru þó sennilega miklu fleiri, sem ann-
aðhvort hallast að efnishyggjunni eða reisa vonir sínar
á trúarlegu eða heimspekilegu hugarflugi, — eða loks
láta sig þessi mál engu skifta. Nokkrir efnishyggjumenn,
sem þykjast einnig vera heimspekingar, fagna beinlínis
yfir því, að vera lausir við öll trúarbrögð, og þykjast ekki
þurfa á neinni huggun að halda, þótt endir alls sé dauði
og eyðilegging. Þeir eru kreddufastir í sinni trú, og þeir
eru herskáir. Orð þeirra hljóma sem heróp; þeir eru langt
frá dapurleika fornskáldanna, er þau litu á vafasöm ör-
lög mannkynsins. Nú eru örlögin ekki lengur vafasöm,
— þau eru dauði og tortíming. Að vísu er hægt að dást
að slíku hugrekki við vísan ósigur, eins og fyllast má
undrun og aðdáun af hugrekki ása og baráttuvilja fyrir
ragnarök, en minnast má þess, að síðasti spámaður nor-