19. júní - 19.06.1981, Qupperneq 4

Frá ritstjóra
Er 19. júní kemur fyrir augu lesenda að þessu
sinni hefur Vigdís Finnbogadóttir setið á forseta-
stóli í tæpt ár. Sá áfangi sem fólst í kjöri hennar er
fagnaðarefni öllum þeim sem láta sig jafnréttis-
mál einhverju skipta. Komið hefur fram í fjöl-
miðlum víða um heim að það hefur ekki aðeins
vakið athygli á landi og þjóð heldur einnig örvað
alla umræðu um stöðu kvenna og þannig orðið
lyftistöng fyrir jafnréttisbaráttuna. Hér á landi er
enginn vafi á að kjör konu til æðsta embættis
landsins mun til lengdar hafa þau áhrif að breyta
ímynd kvenþjóðarinnar í eigin augum og það
mun ótvírætt teljast þýðingarmesti sigurinn þegar
fram í sækir.
Að þessu sinni er aðalefni blaðsins helgað
menntun kvenna. Mennt er máttur segir gamalt
orðtæki og víst eru það orð að sönnu. Frá alda öðli
hefur þekking verið lykill að völdum og áhrifum
og það eru ófáar þjóðsögur og goðsagnir sem
greina frá eilífri leit mannsins að brunni visk-
unnar ýmist til góðs eða ills, en ævinlega í von um
aukinn mátt á einn eða annan hátt.
Líkt og vitræn og andleg þekking hefur veitt
aðgang að virðingu og völdum hefur verkkunn-
átta ætíð verið forsenda veraldlegra framfara og
velmegunar. Bæði fyrr og nú hafa þeir sem
bjuggu yfir verkmenntun átt greiðari leið til auð-
sköpunar en aðrir.
Þessar tvær hliðar menntunar, hin bóklega og
hin verklega, eru þær leiðir er opna mönnum
hliðin tíl fjölbreyttrar þátttöku í störfum þjóðfé-
lagsins, sjálfum sér og samfélaginu til góðs. Þessi
hlið voru lengst af lokuð konum því að þær höfðu
enga möguleika á að afla sér þeirrar formlegu
menntunar sem til þurfti. Með vakningu lýðræð-
ishugmynda og almennri eflingu menntunar á 19.
öld fóru konur smám saman að gera sér grein
fyrir gildi menntunar, stofna sína eigin skóla og
krefjast inngöngu í þá sem fyrir voru.
Er konur hófu formlega skólagöngu fyrir
alvöru upp úr síðustu aldamótum beindu þær
áhuga sínum fyrst og fremst að bóklega sviðinu,
enda lítið um aðra skóla í landinu. Það tók meira
en hálfa öld að ná jöfnuði kvenna og karla í
menntaskólanámi, svo dæmi sé tekið, en nú mun
svo komið að í sumum menntaskólum eru stúlkur
fleiri en piltar. Þó virðist val námsleiða ennþá
mjög svo kynbundið.
Hvað varðar háskólanám hefur þróunin verið
mun hægari, en síðastliðinn áratug hefur þó orðið
allt að því bylting frá því sem áður var. Konur eru
nú 40% þeirra sem stunda nám og ljúka prófum
frá Háskóla íslands og hefur fjölgað í öllum
deildum.
Sé hins vegar hugað að verklegri starfsmennt-
un er öllu svartara um að litast. Þar hefur námsval
kvenna einskorðast við sárafá „kvennastörf“. Þó
er ánægjulegt til þess að vita að konur eru nú
farnar að leggja ótrauðar inn á ný námssvið sem
til þessa hafa verið konum sem lokuð bók. Enn
sem komið er eru þær þó undantekning frá regl-
unni.
Staðreyndir sem þessar sýna okkur svart á
hvítu hvernig menntun kvenna verður sífellt
fjölbreyttari og fullkomnari og ættu því að vekja
með okkur nokkra bjartsýni um þróun jafnréttis-
mála á næstu áratugum. Því er þó ekki að neita að
fjöldi þeirra kvenna sem alls enga starfsmenntun
hafa er ískyggilega hár í samanburði við karla, ef
marka má niðurstöður könnunar sem greint er frá
á bls. 36. Það vekur svo ugg um að bilið milli
menntaðra kvenna og ómenntaðra muni fara
breikkandi meðan karlmenn verða sífellt betur
menntaðir og þar með einir um að stýra þeirri
tæknibyltingu sem í vændum er. Er þá hætt við að
seint verði komið á þeim jöfnuði til starfa og
áhrifa sem jafnréttissinna dreymir um.
Vonandi tekst að afstýra þessari uggvænlegu
þróun áður en það er um seinan og víðtæk full-
orðinsfræðsla er e. t. v. það tæki sem binda má
vonir við í þeim tilgangi. Víst er að enn sem fyrr
liggur leiðin til jafnréttis aðeins um eina slóð —
aukna menntun.
Jónína Margrét Guðnadóttir.