Fréttablaðið - 16.12.2010, Blaðsíða 50

50 16. desember 2010 FIMMTUDAGUR
Skilnaður eða sambúðarslit eru víst seint talin til þess besta
sem fólk almennt fer í gegnum, en
ljótasta mynd þessa ferlis kemur
fram þegar upp koma deilur um
forsjá barna. Undanfarin ár hefur
sú jákvæða þróun verið að oftar en
ekki semja foreldrar um sameigin-
lega forsjá og þó svo að Þjóðskrá
bjóði ekki upp á tvískiptingu lög-
heimilis eru þetta allt skref í rétta
átt. En ástæða þessara skrifa nú er
þau tilvik þar sem ekki reynist unnt
hjá foreldrum að semja um forsjá án
aðstoðar dómstóla.
Í dag er ferli forsjármála sams
konar og í öðrum einkamálum
fyrir dómi. Oftar en ekki ráða for-
eldrar til sín lögfræðinga til að sjá
um málaundirbúning og málflutn-
ing – og þessir lögfræðingar fara
síðan í MORFÍS-keppni um börnin.
Ég líki þessu ferli saman við þann
málflutning, þar sem markmiðið er
að vinna með öllum tiltækum ráðum
– án þess að horfa í hvað sé rétt og/
eða satt. Samkvæmt barnalögum
er litið svo á að dæmt sé í forsjár-
málum samkvæmt því sem sé börn-
unum fyrir bestu. Þrátt fyrir það
hafa börnin engan lögfræðing og
í raun engan talsmann fyrir dómi.
Fyrirkomulagið í dag er þannig að
lögfræðingur (A) reynir að draga
fram allt það neikvæða í fari skjól-
stæðings (B), hvort sem það sé
sannleikanum samkvæmt eða stór-
kostlega ýkt. Þannig gengur þetta í
báðar áttir þannig að fyrir dómara
situr eftir vitnisburður um hversu
óhæf bæði eru. Fyrir dómara liggur
þá það verkefni að velja það foreldri
sem hann metur minna vanhæft til
að bera ábyrgð á barninu.
Núverandi kerfi getur aðeins kall-
að fram það neikvæðasta sem hægt
er að finna upp eða skálda um máls-
aðila, nema barnið sem virðist sitja
eftir sem aukaaðili málsins. Sönn-
unarfærsla í málum sem þessum er
flókin ef ekki ómöguleg – því oft eru
þetta frásagnir af sama atburði frá
sitthvoru sjónarhorni sem almennt
er ekki skjalfest með formlegum
hætti. Það sem slær höfund í slíku
ferli er skortur á réttum og sann-
gjörnum málflutningi frá báðum
aðilum málsins (miðað við núver-
andi fyrirkomulag). Er það virkilega
þannig að við sambúðarslit breytist
foreldrar úr ástríku foreldri í óhæfa
og sjálfhverfa eiginhagsmunaseggi
sem eiga helst ekki að koma nálægt
uppeldi barna?
Þessi tilhögun mála er að mati
höfundar vægast sagt röng. Réttara
væri ef foreldrum væri óheimilt að
ráða til sín lögfræðinga, og þannig
draga úr líkum á að betri lögfræð-
ingur sé ávísun á að verða dæmt
minna vanhæft foreldri. Þess í stað
verði barninu skipaður lögfræðing-
ur sem vinnur samkvæmt barna-
lögum og tekur skýrslu af þeim aðil-
um sem hann telur til þess fallna að
gefa sem réttustu mynd. Þessi lög-
fræðingur gefur síðan hlutlausa
skýrslu til dómara sem úrskurðar
svo hvort foreldrið sé hæfara, ekki
minna vanhæft. Síðan fellur kost-
aður við þennan lögfræðing jafnt
á foreldrana, ólíkt þeirri venju
að dæma allan lögfræðikostnað á
meira vanhæfa foreldrið. Það tekur
jú tvo til að deila í þessum málum
sem öðrum.
MORFÍS-keppni um börnin
Forsjármál
Kristinn Þór
Sigurjónsson
véltæknifræðingur og
forsjárlaust foreldri
Núverandi kerfi
getur aðeins kall-
að fram það neikvæðasta
sem hægt er að finna upp
eða skálda um málsaðila.
Undanfarið hefur talsvert borið á umræðu um lækna-
skort og langan biðtíma til lækna
á heilsugæslustöðvum. Fagdeild
heilsugæsluhjúkrunarfræðinga
vill í ljósi þess minna á og upplýsa
notendur um greiðan aðgang að
skjótri þjónustu hjúkrunarfræð-
inga á heilsugæslustöðvum.
Hjúkrunarvaktin tekur á móti
erindum sem ekki þola bið og veit-
ir þjónustu við hæfi. Á hjúkrunar-
vaktinni er einnig boðið upp á
símaráðgjöf. Hjúkrunarfræðing-
ar á vakt sinna jafnframt bókaðri
móttöku þar sem eftirliti, ráðgjöf,
forvörnum og meðferð er sinnt.
Má þar til dæmis nefna bólusetn-
ingar, lífsstílsráðgjöf, blóðþrýst-
ingseftirlit og sárameðferð.
Erindi sem leitað er með til
hjúkrunarvaktarinnar eru marg-
vísleg og úrlausnirnar að sama
skapi líka. Algengt er að fólk leiti
aðstoðar eða ráðgjafar þegar
um er að ræða veikindi, van-
líðan, óþægindi, slys
eða óljós einkenni. Til
dæmis er algengt að
aðstandendur veikra
barna eða aldraðra for-
eldra fái aðstoð við að
meta ástandið og þörf
fyrir frekari þjónustu.
Öllum erindum er sinnt
og viðeigandi úrlausn
fundin, annaðhvort með
því að veita þjónustuna
á staðnum eða vísa í
þann farveg sem við á
í hverju tilviki.
Hjúkrunarfræðingar
á heilsugæslustöðvum
eru í nánu samstarfi við
aðra heilbrigðisstarfs-
menn innan veggja
hverrar heilsugæslu-
stöðvar. Þetta eru eink-
um ljósmæður og heimilislæknar.
Víða starfa auk þeirra sálfræð-
ingar, barnalæknar og fleiri fag-
stéttir. Einnig er hjúkrunarvaktin
í nánu samstarfi við hjúkrunar-
fræðinga sem hafa umsjón með
öðrum heilsuverndarþáttum í
starfsemi heilsugæslunnar eins
og ungbarnavernd, heilsuvernd
eldri borgara og heilsuvernd
skólabarna.
Hjúkrunarfræðingar
eru jafnframt í aðstöðu
til að leita ráða hjá og
hafa samráð við þá
starfsmenn heilsu-
gæslunnar sem sinna
sérhæfðum málum
eða starfa á sérstök-
um miðstöðvum sem
starfræktar eru innan
og utan heilsugæsl-
unnar. Má þar nefna
þroska- og hegðunar-
stöð, göngudeild sótt-
varna og heimahjúkrun.
Þjónustu þeirra er til
dæmis hægt að nálgast
með tilvísunum hjúkr-
unarfræðinga.
Hjúkrunarþjónusta
heilsugæslunnar er fjöl-
breytt, aðgengileg og hagkvæm
heilbrigðisþjónusta með það að
leiðarljósi að koma til móts við
þarfir notendanna.
Hjúkrunarþjónusta heilsugæslu
Heilsugæsla
Hrönn Håkansson
Ingrid Svensson
fyrir hönd Fagdeildar
heilsugæsluhjúkrunarf
ræðinga
22.000 börn deyja á degi hverj-um af orsökum sem einfalt og
ódýrt er að koma í veg fyrir. Við hjá
Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna,
UNICEF, trúum því að þessi tala
geti verið núll. Á Degi rauða nefsins
– söfnunarátaki Barnahjálparinnar
hinn 3. desember síðastliðinn –
bættust hátt í 2.000 Íslendingar í
ört stækkandi hóp heimsforeldra
UNICEF sem deila þessari sann-
færingu með okkur.
Hvergi í heiminum styður jafn
hátt hlutfall heillar þjóðar við
Barnahjálpina með reglulegum
hætti og á Íslandi – eða 5% lands-
manna. Það er því rík ástæða til að
þakka öllum þeim sem lögðu þessu
mikilvæga málefni lið; heimsfor-
eldrum sem hafa stutt við bakið
á UNICEF í langan tíma, nýjum
heimsforeldrum og þeim fjölmörgu
sem tóku þátt í söfnuninni með ein-
stökum framlögum.
Það var einnig einbeitt og gjafmilt
lið sem lagði hönd á plóg við að gera
framkvæmd Dags rauða nefsins
mögulega. Án stuðnings fjölda frá-
bærra listamanna, tæknifólks, fyrir-
tækja og annarra samstarfs aðila
hefði þessi árangur ekki náðst.
Það er því öllum ofangreindum að
þakka að UNICEF getur bætt líf
og aðstæður enn fleiri nauðstaddra
barna í heiminum.
Í söfnuninni hækkaði jafnframt
meðalframlag hvers heimsfor-
eldris til UNICEF og er það veru-
lega ánægjuleg þróun – ekki síst í
ljósi þess að margir hafa nú minna
á milli handanna en oft áður. Það
sýnir svo ekki verður um villst að
í samhengi við viðfangsefni Barna-
hjálparinnar erum við mörg aflögu-
fær og tilbúin að leggja okkar lóð á
vogarskálarnir til hjálpar þeim sem
verr eru settir.
Margir spyrja þeirrar réttmætu
spurningar hve miklu máli þróunar-
aðstoð skipti og hvort hún virki í
raun og veru. Í 64 ár hefur UNICEF
verið leiðandi í heiminum í hjálpar-
starfi fyrir börn. UNICEF starfar
á vettvangi í 156 löndum og svæð-
um og stendur vörð um líf barna
frá fæðingu til fullorðinsára. Sem
dæmi um dýrmætan árangur í
þróunarmálum á síðustu tveimur
áratugum má nefna þrennt: Með
samstilltu átaki hefur tekist að
fækka um þriðjung þeim börnum í
heiminum sem deyja áður en þau ná
5 ára aldri. Hér spila margir þætt-
ir inn í s.s. bólusetningar og bætt
heilsugæsla, malaríuvarnir og bætt
menntun mæðra. Í annan stað fjölg-
ar þeim sem hafa aðgang að hreinu
vatni því nú þurfa um 2 milljörðum
færri manneskjur að drekka meng-
að og óhreint vatn en raunin var árið
1990. Í þriðja lagi hefur mikilvægur
árangur náðst hvað varðar aðgengi
barna að menntun – því þrátt fyrir
að börnum í heiminum, sem þurfa á
grunnmenntun að halda hafi fjölgað
í heild, voru 86 milljónir árið 2008
án grunnmenntunar samanborið við
106 milljónir árið 1990.
Það er erfitt að ná utan um svo
stórar tölur og sjá í þeim árang-
ur. UNICEF einsetur sér að standa
vörð um réttindi sérhvers barns –
hvar sem það kann að finnast og við
hvers kyns aðstæður það kann að
búa. Það er vissa okkar hjá UNICEF
að með samskonar samtakamætti og
Íslendingar sýndu á Degi rauða nef-
sins sé hægt að vinna kraftaverk og
að framlag hvers einasta heimsfor-
eldris skiptir þar sköpum.
Kraftaverk íslenskra Heimsforeldra
Barnahjálp
Svanhildur
Konráðsdóttir
stjórnarformaður
UNICEF á Íslandi
Hjúkrunar-
þjónusta
heilsugæsl-
unnar er
fjölbreytt,
aðgengileg
og hagkvæm
heilbrigðis-
þjónusta.
Jóni Bjarnasyni landbúnaðar-ráðherra er margt til lista lagt.
Með því að koma á „mjólkurkvóta-
kauphöll“ er nú komið markaðs-
virði á þau réttindi og skyldur að
framleiða mjólk ofan í landsmenn.
Niðurstaðan er sú að bændur eru
tilbúnir að kaupa réttinn til ríkis-
styrks fyrir 280 kr. á mjólkurlítr-
ann. Á árinu 2010 mun ríkið verja
um 5,5 ma. kr. í stuðning til mjólk-
urbænda.
Hafa ber í huga að það sem
ræður kvótaverðinu er samspil
kostnaðar bónda við framleiðslu,
verðs mjólkurinnar til heildsala og
styrkja ríkisins. Samkvæmt upp-
lýsingum af vef Bændasamtak-
anna eru beingreiðslur til bænda á
hvern mjólkurlítra 31,54 kr. (A+B)
og geta verið hærri á vissum álags-
tímum (C).
Þessu til viðbótar koma svo-
kallaðar gripagreiðslur sem eru
ígildi um 4 kr. styrks á lítra. Til
einföldunar skulum við gefa okkur
að greiðslur á mjólkurlítra séu að
meðaltali 40 kr. Samkvæmt þessu
virðist vera sem árlegir styrkir séu
um 14% af markaðsvirði mjólkur-
kvótans.
Þetta verðmætamat bændanna
sjálfra bendir til þess að styrkirnir
séu of háir. Þannig er ljóst að væru
beingreiðslur hækkaðar um 1 kr. á
mjólkurlítrann, yrðu áhrifin þau að
hækka kvótaverðið um 10 til 20 kr.
Slíkt myndi eingöngu til skamms
tíma bæta stöðu landbúnaðarins,
þar sem handhafi kvótans myndi
núvirða krónuna inn í verðmat sitt,
og þegar hann selur kvótann, sem
hann hefði nú aukinn hvata til, mun
arftaki hans þurfa að borga þessa
sömu 1 kr. meira í vexti til lána-
stofnana. Það er því landbúnaðin-
um til framtíðar vont að virði kvót-
ans skuli vera svona hátt, því þó
að hátt kvótaverð nýtist vissulega
núverandi handhöfum kvótans, þá
eru það peningar sem vísir eru til
að fara út úr greininni þegar eldri
bændur bregða búi, minnka við sig,
eða safnast til feðra sinna og deila
arfi á milli fleiri en arftaka sinna
í búrekstri. Framtíð greinar innar
liggur nefnilega ekki í gömlum
bændum, heldur ungum bændum,
sem í dag verða að taka himinhá
lán til að kaupa sig inn í greinina.
Skattborgarar landsins verja svo of
háum fjármunum í niðurgreiðslur
sem hafa þá nytsemi eina að hækka
kvótaverð án þess að lækka mjólk-
urverð.
Bóndi sem kaupir í dag mjólkur-
kvóta á 280 kr. og tekur til þess
verðtryggt lán á kjörvöxtum bank-
anna (5%) þarf árlega að greiða 14
kr. í vexti til þess að halda í horf-
inu. Ef hann ætlar að greiða upp
lánið á 30 árum, þarf hann að
greiða árlega 18 kr. af lítranum,
fyrir það að fá 40 kr. ríkisstyrk.
Bændur þurfa nefnilega ekki
nema 22 kr. í styrki til að reka sín
bú þegar ekki þarf að borga af
mjólkur kvótaskuldum.
Af þessu má ljóst vera að ríkið
er í dag að eyða á þriðja milljarð
króna í greiðslur sem gera ekkert
annað en að halda uppi kvótaverði.
Hér er þeirri tillögu varpað fram
að stjórnvöld hefjist handa við að
vinda ofan af þessu óheilbrigða
kerfi og lækki styrkveitingar
árlega um 5% eða þar til markaðs-
virði kvótans verður komið niður
í eins árs niðurgreiðslur. Miðað
við 5% arðsemiskröfu og 30 ára
uppgreiðslutíma myndi jafnvægi
myndast við 24 kr. niðurgreiðslur,
24 kr. verðmæti mjólkurkvótans
og árlegan sparnaði ríkisins upp á
2 milljarða kr. eftir 10 ár, miðað
við óbreytt mjólkurverð og fram-
leiðslukostnað.
Að kaupa og selja
ríkisstyrki
Landbúnaður
Haukur
Eggertsson
viðskiptafræðingur
Samkvæmt þessu
virðist vera sem
að árlegir styrkir séu
um 14% af markaðsvirði
mjólkurkvótans.
Ég vil hjálpa með 100 krónum á mánuði.
Ég skrái mig með SMS- skilaboðunum FHI í síma 1900 og eftir það
styrki ég Fjölskylduhjálp Íslands með 100 krónum á mánuði.
Viðkomandi fær svo sent eitt SMS á mánuði sem kostar 100 krónur
sem færist á símareikning um hver mánaðarmót.
Öll símafyrirtækin gefa sína þjónustu.
FRÉTTIR VIÐSKIPTI ÍÞRÓTTIR LÍFIÐ UMRÆÐAN
STÝRÐU UMRÆÐUNNI Í ÁTT TIL ÞÍN
Meiri Vísir.