Faxi - 01.12.1984, Blaðsíða 50

ÁRNAÐ HEILLA
OSKAR GISLASON
FRÁ VÍK
SJÖTUGUR
Óskar Gíslason frá Vík varö 70
ára 26. september s.l. Foreldrar
hans voru hjónin Kristólína Jóns-
dóttir frá Hópi í Grindavík, af vel
þekktri Hópsætt, mikil ágætis-
kona og Gísli Jónsson, formaður
og útvegsbóndi í Vík, sem var í
móðurætt af Húsatóftaætt, sem
einnig er stór ættbálkur. Heimili
þeirra Kristólínu og Gísla var
virðulegt stórheimili, nokkuð að
fornum hætti, enda um aldamóta-
fólk að ræða, sem þar réö ríkjum.
Börnin voru 9 er upp komust,
með tvíburabræðurna Jón og
Guðjón í fararbroddi, báðir virðu-
leg ungmenni, er ég man þá fyrst,
síðar formenn og aflamenn. Er-
lendur, mikið sjómannsefni
drukknaði 19 ára, er skip Guð-
jóns Magnússonar fórst á Járn-
gerðarstaðasundi. Vilborg dó um
tvítugt, Gunnar járnsmiður og
formaður, dó fyrir tveimur árum.
Þorgerður frú í Reykjavík, Þor-
lákur bóndi í Vik. Óskar var næst
yngstur þeirra systkina. Hulda er
yngst, gift Ólafi Sigurðssyni,
kunnum Grindvíkingi. A vertíð-
um var margt fólk í Vík. En auk
mikillar útgerðar rak Gísli mynd-
ar landbúnaðarbú, svo að mörgu
var að sinna allan ársins hring. Þó
að færra fólk væri þar á sumrin
var heimilið alltaf ljölmennt, því
að verka þurfti fisk og heyskapur
var töluverður, auk þess sem
skotist var á sjó eftir nýmeti öðru
hverju. Börnin ólust því upp við
vinnusemi. Ég hygg að enginn
hafi viljað draga af sér eða svíkjast
um undir verkstjórn Gísla bónda.
Að minnsta kosti hafði ég það á
tilfinningunni, að ekki væri heigl-
um hentg að standa upp í hárinu
á honum, enda heyrði ég þess
aldrei getið, að undanteknu einu
tilviki, sem nú skal greina.
Mangi ,,frændi“ Bjarnason var
marga áratugi — ef ekki ævilangt
— meðlimur fjölskyldunnar — og
aldrei var hugsað til Víkurfólks-
ins án þess að Mangi væri í mynd-
inni. Enda hafði hann stóru hlut-
verki að gegna varðandi eftirlit
með yngsta fólkinu á þeim árum
er ég man til.
Áður hafði hann verið formaður
á einu skipi Gísla. Fiskisælt þótti
að eiga veiðarfæri undir hraun-
brúninni austan við Járngerðar-
staðaleirinn. Eitt sinn réru þeir
samsíða, Gísli með víkingslið og
Mangi. Gísli náði kjörsvæði við
hraunbrúnina en Mangi hóf að
leggja línuna úti á leirnum. Lagn-
ingin gekk betur hjá Manga og
dró hann því Gísla uppi og sveigði
þá upp að hraunbrúninni. Heyrð-
ist þá Gísli kalla til Magnúsar:
„Hvern sjálfan a..... ætlar þú
maður? Getur þú ekki verið vest-
ar?“ Heyrðist þá Magni svara:
,,Tu“ (það var orðtæki hans),
,,getur þú ekki verið austar?“
Hélt hann síðan sínu striki út með
hraunbrúninni og rótfiskaði, en
Gísli lenti upp á hrauninu og fara
ekki sögur af afia hans þann dag-
inn. Annars var hann mikill afla-
maður og afbragðs formaður.
Gísli var stór maður og reisulegur
í framgöngu og karlmenni að
burðum — sá ég einu sinni, er
hann lagði stórt rekatré á herðar
sér og bar af skiptavelli.
Margt af eiginleikum föðurins
hefur Óskar erft. Hann var af
okkur jafnöldrum hans talinn af-
burða fær í glímu og fangbrögðum
og alltaf drengilegur. Hann hóf
barnungur að sækja sjó og var
orðinn formaður 16 ára hjá móð-
urbróður sínum Baldvini Jóns-
syni á Hópi. Formaður hefur
hann verið æ síðan. Eigin útgerð
hóf hann nokkru síðar. Var lengi
í útgerð með Guðjóni bróður sín-
um. Þeir áttu marga báta, því að
alltaf varð að stækka bátana eftir
því sem aðstæður leyfðu. Á for-
mennskuárum Óskars hefur orð-
ið bylting við höfnina í Grindavík.
Þegar hann hóf formennsku um
1930 var aðeins hægt að vera með
Tveir úr hópi minna
bestu jafnaldra og fé-
laga frá bernsku og
uppvaxtarárum urðu
sjötugir á þessu hausti.
Og þó að nokkuð sé
umliðið langar mig til
að Faxi færi þeim mínar
bestu árnaðaróskir.
J.T.
opnar trillur, sem setja mátti í
naust ef veður voru válynd. Nú
má sigla stórum hafskipum í
trausta höfn Hópsins.
Óskar var jafnan foringinn í
jafnaldra hópnum og oft valinn á
undan sér eldri leiksystkinum ef
um liðskiptingu var að ræða, sök-
um færni í flestum athöfnum okk-
ar. Og trúlega var hann formaður
í tveimur sjóferðum okkar strák-
anna á barnaskólaaldri, sem enn
eru mér í fersku minni, og nú rifj-
ast upp.
Þegar við vorum 10—11 ára fór-
um við ásamt Þorláki bróður
hans, sem var einu ári eldri, aust-
ur í Kvíavik við Hópið, sem þá var
fjarri allri byggð og óvirkjað með
öllu. Lítil skekta lá þar í fjöru-
borðinu og hugðum við gott til
glóðarinnar og ýttum henni á flot.
Haldið var til rannsókna um
Hópsála og stigum við víða á land,
einkum þar sem vænta mátti
brotajárns — en það var kjör-
málmur fyrir litla sjóræningja,
því að allvel var borgað fyrir þá
vöru. Lengi dags stóð sigling
þessi um Hópið og síðan haldið
heim í Kvíavik er halla tók, degi
með allgóðan feng — nokkur kíló
af verðmætum.
Við vildum skilja við kænuna
eins og hún var, er við gripum til
hennar. Óskar stóð við skut, eins
og formanni sæmdi, en viö Þor-
lákur sinn við hvora síðu. Allt í
einu sjáum við hvar eigandinn
kemur þjótandi og greinilega í
vígahug. Hetjurnar, Þorlákur og
ég, tókum til fótanna og forðuðum
okkur á flótta, en Óskar beið ör-
lagadóms eigandans, sem var
frændi okkar og síðar ágætur vin-
ur okkar allra. í nokkru hnjaski
og af yfirburðum eldri aðilans
hlaut Óskar kaffæringu. Ekki
varð hár hlutur okkar úr þeirri
veiðiferð.
Hin sjóferðin var líklega einu
eða tveimur árum síðar. Það var
laugardagur um miðja vertíð. Við
vorum þá farnir að ganga til
prestsins. Séra Brynjólfur
Magnússon, sá ágæti guðsþjónn,
var að reyna að berja inn í okkur
boðorðin. Við höfðum grun um að
veðurbreyting væri í nánd og viss-
um að allir grásleppunetaeigend-
ur voru að bjarga netum sínum úr
sjó þennan eftirmiðdag. Bræð-
urnir og Árni Vilberg og ég áttum
tvö net austur undir Nesinu, inn-
an við Sundboðann. Kvíði var í
okkur því við bjuggumst við
eignatjóni. Kverið og kristin-
fræðslan var því ekki efst í huga
okkar og hefur presturinn vafa-
laust fundið að ekki var allt með
felldu. Hann var óvenju harður
við okkur og þungorður í okkar
garð, því að augljóst var að atferli
okkar hafði áhrif á nemendahóp-
inn. Það var komið svarta myrkur
þegar við losnuðum frá prestin-
um. Við fjórmenningarnir ákváð-
um að hittast snemma næsta morg-
un austur við uppsátrin. Þar var
grásleppukæna, sem Gísli í Vík
átti, en hennar gætti Mangi
,,frændi“ og fengum við með
hans leyfi venjulega að nota hana.
Þennan sunnudagsmorgun var
veðurútlit vont, kominn landsunn-
an stormur, en sjólaust var með
öllu. Við mættum eins og um var
talað. Stóðum við litla stund í
vomum, en komumst svo að
þeirri niðurstöðu að slarksamt
mundi verða en þó fært. Ekki
töldum við ráðlegt að leita til
Manga ,,frænda“, fóstra þeirra
Framhald á bls. 344.
306-FAXI