Frjáls verslun - 01.03.2002, Síða 53

FRflMLEIÐNI OG LflUN
Afköst á hvern vinnutíma eru lítil hér á landi miðað við það sem
gerist í iðnríkjum og tímakauþ tiltölulega lágt. Þær Evróþuþjóðir sem
standa Islendingum næst í framleiðni og kauþmætti eru Sþánverjar
og Grikkir.
verslun við útlönd (ein leiðin gæti verið að taka upp evruna eða
annan alþjóðlegan gjaldmiðil). Þá benda eriendar rannsóknir til
þess að mikil sóknarfæri liggi í því að innleiða samkeppni á
nýjum mörkuðum. Stutt er síðan samkeppni hófst í símarekstri
og stefnt er að þvi að leyfa hana að einhveiju leytí á markaði með
rafmagn þegar líður á árið. Meginmarkmiðið með sölu ríkis- og
bæjarfyrirtækja er lika hagræðing (ekki tekjuöflun!). Vonast er
tíl að þau verði rekin betur í höndum einstaktínga en hins opin-
bera. Skýringin tíggur ekki í dularfullum yfirburðum einka-
rekstrar, því að mistök henda þar, rétt eins og hjá hinu opinbera,
heldur því að þar er kröfum um arðsemi oftast fylgt fastar eftir
en í opinberum rekstri (rannsókn sem gerð var í Bretlandi
bendir tíl þess að umrœða um sölu ríkisfyrirtækja getí leitt tíl
þess að tekið sé á vandamálum í rekstri þeirra).
Hagfræðingar deila ekki mikið um þau stefnumið sem hér
hafa verið rædd. Miklu umdeildara er það viðhorf, sem llfseigt
hefur verið hér á landi, að stjórnvöld eigi að taka fram fyrir
hendurnar á markaðinum með því að veðja á einstakar atvinnu-
greinar.
Minna Wits er þörf Á fimmta áratugnum var töfraorðið endur-
nýjun fiskiskipaflotans. Bæjarfélög stofnuðu útgerðir þar sem
einkafyrirtæki vildu ekki kaupa nýja togara. Á áttunda ára-
tugnum þóttí sljórnvöldum aftur kominn tími til að endurnýja
flotann, allan í einu. Á níunda áratugnum voru það fiskeldi og
loðdýrarækt sem allra vanda áttu að leysa og ófáir milljarðar úr
opinberum sjóðum töpuðust í þeim ævintýrum. Nú sem löngum
fyrr telja stjórnvöld að framtíðarhagvöxt megi einna helst mæla
í GWst af rafmagni til nýrra álvera. Eftír á verður oft ljóst að of
geyst var farið. Á hverjum tíma ríkir hins vegar breið samstaða
um þjóðráðin. Einhveijir hljóta að efast, en þeir fljóta yfirleitt
með fremur en að virðast vera á móti framþróun (eða bara „á
móti“). Ólafur Stephensen, aðstoðarritsijóri Morgunblaðsins,
ijallar um framfarir landsins í áramótagrein og segir að ekki dugi
eingöngu að bjóða lágt orkuverð fyrir stóriðju, heldur þurfi
stjórnvöld að sýna meiri hugkvæmni við að laða hingað nýjan
atvinnurekstur (Morgunblaðinu 30.12.2001). Ólafur leggst ekki
gegn þjóðráðunum, heldur vill hann að þau séu fjölbreyttari.
Vinnutímar á íbúa árið 2000
Islendingar ná uþþ afköstum með lengri vinnutíma.
Frumkvæðið á að koma frá stjórnvöldum. Ekki þurfti að bíða
lengi efttr ferskum hugmyndum úr sömu átt, því að í Reykja-
víkurbréfi blaðsins 13. janúar segir: „Nú er tímabært að gera
nýtt stórátak í fiskeldi. Þar þarf að koma tíl samstillt átak einka-
aðila, opinberra aðila...“ I þessum stíl er ríkisábyrgðin sem nú er
rætt um að veita deCODE.
Af allt öðru tagi er lækkun skatta á fyrirtæki, sem gildi tók um
áramót. Þetta eru almennar ívilnanir. Ekki er verið að úthluta
styrkjum til einstakra atvinnugreina eða fyrirtækja, heldur ræðst
á ftjálsum markaði hvaða fyrirtæki geta best nýtt sér skattalækk-
unina. Sumir vilja lækka skatta meira en aðrir. Hannes Hólm-
steinn Gissurarson prófessor sendi fyrir jótín frá sér bók sem
tjallaði um það hvernig Island gætí orðið ríkasta land í heimi.
Hann skoðar möguleika smáríkja á því að laða tíl sín ýmsa starf-
semi með lágum eða engum sköttum. Gylfi Magnússon, dósent
og ritdómari, (í Morgunblaðinu 28.12.) nefnir aðra leið til þess að
„gera sér fé úr því að leyfa það sem stærri ríki vilja ekki“ - að leyfa
hér rekstur spilavíta. En þetta er ekki eins einfalt mál og það kann
að virðast, því að margir munu spyija hvort sæmandi sé að gera
út á afbrigði frá skráðum og óskráðum reglum siðaðra þjóða.
Töfralausnir tíl að auka velmegun eru torfundnar, ef þær eru
þá til. Yfirleitt er ekki góð reynsla af því að yfirvöld reyni að hafa
vit fyrir markaðinum (þó að finna megi dæmi um það). Sljórnvöld
gera best með því að skapa jarðveg fyrir hagvöxt með almennum
aðgerðum: með því að stuðla að lágri verðbólgu og títium
hagsveiflum, tíðka fyrir utanríkisverslun og hagræða í eigin
rekstri. Þessi leið er vænlegust til langframa, en hún útheimtir
þotínmæði. Líklegt er að framleiðni og laun hér á landi verði enn
um sinn með þvi minnsta sem gerist í Vestur-Evrópu. 33
Heimildir: Hagstofan, OECD, eigin
1200
1000
53