Frjáls verslun - 01.05.2003, Side 24

FJÁRDRÁTTUR í FYRIRTÆKJUM
Stefán Svavarsson, dósent
við Háskóla íslands, fjallaði
ítarlega um dóm Hæsta-
réttar yfir endurskoðanda
Nathans & Olsens í 2. tbl.
Frjálsrar verslunar árið 2000.
Sigurður Þórðarson ríkis-
endurskoðandi. Mun stjórn
Simans höfða mál gegn Ríkis-
endurskoðun vegna fjár-
dráttarins? Það er nú það. Sitt
sýnist hverjum.
tilkynna stjórn félagsins bréflega um það að tilteknir ann-
markar væru á innra eftirliti fyrirtækisins. Hann hafði þó
ítrekað gert framkvæmdastjóra og fjármálastjóra grein fyrir
þessum annmörkum, án þess að þeir hefðu séð ástæðu til
sérstakra aðgerða, enda var starfsmanninum treyst. Þessi
annmarki laut að því að sami starfsmaðurinn gegndi starfi
bókhaldara og gjaldkera. Um það hlýtur stjórn fyrirtækisins
einnig að hafa vitað eins lengi og sú verkaskipting hafði staðið
yfir. Raunar má segja að stjórn fyrirtækisins hafi ekki sinnt
eftirlitsskyldum sínum hafi henni verið ókunnugt um þessa
skipan. Spurningin er því, hvaða tilgangi þjónaði að skýra
stjórninni bréflega frá þessum annmarka þegar hann mátti
vera henni ljós?“
Stefán segir ennfremur: „Að vísu er í dómi Hæstaréttar
ljallað um það að tilteknar afstemmingar hafi ekki legið fyrir og
um það hafi borið að tilkynna félagsstjórninni bréflega. Hér
Dómurinn í Nathan & Olsen málinu
Hæstiréttur komst að þeirri niðurstöðu fyrir þremur árum í
máli Nathans & Olsens gegn endurskoðanda sínum að
hann bætti að hluta tjón vegna nær 32 milljóna króna tjárdráttar
gjaldkera fyrirtækis sem uppgötvaðist haustið 1996. Fjár-
drátturinn stóð yfir í tjögur ár. Gjaldkerinn gat greitt 7 milljónir
til baka og fór fyrirtækið fram á að endurskoðandinn greiddi
mismuninn, 25 milljónir króna. Hengdi Hæstiréttur sig á það
atriði að ábendingin hefði þurft að vera skrifleg og berast bréf-
lega til stjórnar fyrirtækisins. Ymsir hafa dregið þá ályktun af
dómnum að Hæstiréttur hafi í reynd verið að frýja stjórn fyrir-
tækisins, framkvæmdastjóra og tjármálastjóra í málinu með því
að gera endurskoðandann ábyrgan.
Yegna dóms Hæstaréttar spyrja ýmsir sig að því hvort
Sigurður Þórðarson ríkisendurskoðandi geti orðið ábyrgur í
Landssímamálinu. Ríkisendurskoðun hefur annast endur-
skoðun á bókhaldi Símans. Ætla verður að það sé mjög hæpið
að ríkið fari að gera kröfu á sjálft sig þótt Síminn sé að vísu
hlutafélag og sjálfstæður lögaðili. Hitt vegur þó þyngra að
sömu ágallarnir voru ekki í innra eftirliti Símans og hjá Nathan
& Olsen sem felldu endurskoðandann þar.
I dómi Hæstiréttar segir að endurskoðandanum hafi borið
skylda til að gera stjórn skriflega grein fyrir umræddum
annmarka á innra eftirliti, en segir jafnframt að framkvæmda-
stjóra og tjármálastjóra hafi einnig borið skylda til að kanna
nánar hvers vegna afstemmingar lágu ekki fyrir.
Stefán Svavarsson, helsti sérfræðingur Islendinga í endur-
skoðun og dósent við Háskóla Islands, skrifaði mjög ítarlega
um dóm Hæstaréttar í Frjálsa verslun í 2. tbl. árið 2000. Stefán
segir m.a. um dóminn: „Niðurstaða réttarins var að endur-
skoðandinn bæri að hluta til ábyrgð á tjóni fyrirtækisins. Hún
skýrðist af því að endurskoðandinn lét undir höfuð leggjast að
misskilur Hæstiréttur málið, enda eru þessar afstemmingar
aðeins hluti af stærra vandamáli hjá fyrirtækinu, sem var það,
að starfsmaðurinn hafði með höndum verkefni sem fara ekki
saman. (bókari og gjaldkeri)...
...Þá er einnig á það að líta að jafnvel þótt þessar afstemm-
ingar hefðu legið fyrir er ekki sjálfgefið að það hefði leitt tjár-
dráttinn í ljós. Það helgast af því að afstemmingar er einnig
hægt að falsa og athugun endurskoðanda á þeim væri ekki
endilega tæmandi, heldur væru gerðar á þeim dreifikannanir.
Hér er miðað við að venjuleg skoðun fari fram en ekki rann-
sókn.“
Og síðar segir Stefán: „Hæstiréttur segir þó að endurskoð-
andinn hafi átt að beita svonefndri gagnaendurskoðun í
auknum mæli vegna þessa ágalla í eftirliti fyrirtækisins. Það er
að vissu leyti rétt. Hitt er aðalatriði málsins, að tæmandi úttekt
á öllum bókhaldsgögnum getur ein leitt í ljós, hvort ijársvik
hafi verið framin þegar svona háttar til um verkaskiptingu."
Um lærdóminn af málinu segir Stefán: „Sá lærdómur, sem
endurskoðendur verða að draga af þessu máli, er væntanlega
sá, að miklu varði að þeir geti sannað með skriflegum gögnum
öll samskipti við forráðamenn fyrirtækis, jafnvel þótt reglur um
endurskoðun geri ekki kröfu um slíkt í öllum tilvikum. Þá virð-
ist ekki vera nóg að tilkynna framkvæmdastjórn um ágalla í
innra eftirliti, stóra og smáa, svo að þá megi lagfæra, heldur
verður einnig að gera stjórn skriflega grein fyrir þeim göllum.
Niðurstaða Hæstaréttar var á þá lund, að endur-
skoðandinn skyldi greiða fyrirtækinu bætur að álitum en
þær reyndust að mati réttarins vera 4/25 af heildartjóni
fyrirtækisins. I framhaldi af þessu vaknar sú spurning,
hvort stjóm og framkvæmdastjórn beri ekki að bæta
fyrirtækinu það sem á skortir af tjóninu, þ.e. 21/25.“ SH
24
Endurskoðanda gert að greiða 4 milljónir
Hæstiréttur dæmdi endurskoðanda Nathans & Olsens fyrir þremur árum til að greiða um 4 milljónir vegna 32 milljóna króna
fjárdráttar gjaldkerans. Endurskoðandinn gerði stjórn fyrirtækisins ekki skriflega grein fyrir ófullnægjandi innra eftirliti.