Frjáls verslun - 01.05.2003, Blaðsíða 42

SÉRFRÆÐINGAR SPÁ í SPILIN
Spurmngfn til Asgeirs Jónssonar hagíræðings hjá Hagfræðistofhun Háskólans er þessi: ÞÚ lufll Y
fjallað mikið um byggðamál og ástœðurþess að fólk hefur safnast fyrir á suðvestur-
horninu. I Ijósi frétta um atvinnuleysi á Raufarhöfn og að staðurinn muni eiga erfitt
uþpdráttar, sem og aðrar litlar jaðarbyggðir, í framtíðinni, vaknar sú sþurning hvort
streitast eigi gegn fólksflutningi til Reykjavíkur og halda úti byggð í litlum kauptúnum.
Á að streitast við að halda
úti litlum kauptúnum?
Ásgeir Jónsson, hagfræð-
ingur hjá Hagfræðistofnun
Háskólans. „Hins vegar
getur byggðastefna, sem
byggist á bónbjörgum, ekki
talist varanleg heldur
aðeins kaup á tíma.“
Raufarhöfn er dæmi um jaðarbyggð, stað
sem er úr tengslum við annað þéttbýli.
Þessi ijarlægð er sá drösull sem jaðar-
byggðir þurfa að draga í samkeppni við
önnur byggðarlög um fólk og fyrirtæki.
Þessi samkeppni er háð á tvennum víg-
stöðvum. A grundvelli atvinnu, launa og
kostnaðarhagræðis, en einnig á sviði félags-
legra aðstæðna, tækifæra og lífskjara.
Jaðarbyggðirnar risu á sínum tíma sem
þjónustumiðstöðvar fyrir landbúnaðarhéruð
eða vegna nálægðar við góð fiskimið. Á síð-
ustu árum hefur landbúnaður gefið eftir og
bættar samgöngur hafa dregið úr þjónustu-
hlutverkinu. Þá hefur vélvæðing, mark-
aðsvæðing og kvótastjórnun gjörbreytt
aðstæðum í sjávarútvegi. Fengsæl fiskimið
er hægt að sækja frá mörgum stöðum,
lönduðum afla er einnig hægt að aka hvert á
land sem er og nálægð við flugvelli og
útflutningshafnir getur falið í sér meira hag-
ræði en nálægð við miðin.
Framtíð jaðarbyggða Það er erfitt að segja
hvort jaðarbyggðirnar eigi framtíð fyrir sér
þegar til lengri tíma er litið. Það veltur á því;
A) hvort fólk vilji yfir höfuð búa á slíkum
stöðum B) hvort fólk geti haft þar viðun-
andi framfærslu. Það er alls ekki sjálfgefið
að í framtíðinni muni þessi tvö skilyrði
bresta og jaðarbyggðirnar fari í eyði, þótt
fólki hafi fækkað töluvert á síðustu árum og
líklegt að sú þróun haldi áfram um ein-
hvern tíma.
Framlög íslenska ríkisins til byggðamála
- s.s. að halda jaðarbyggðum í byggð - velta
vitaskuld á vilja þjóðarinnar til þess að borga.
Það er ekkert að því að verja fjármunum til
byggðamála ef kostnaðurinn er ljós og
þjóðin er því raunverulega samþykk. Hins
vegar getur byggðastefna, sem byggist á
bónbjörgum, ekki talist varanleg heldur
aðeins kaup á tíma. Með því vinnst aðeins
tvennt. Svigrúm gefst til þess að þróa aðrar
varanlegar lausnir eða leyfa kynslóðum sem
komnar eru á efri ár að ljúka sínu lifsstarfi án
truflunar. Raunverulegar byggðalausnir eiga
það hins vegar allar sammerkt að vera
gróðavænlegar, staðbundnar og byggjast á
frumkvæði og forsendum íbúanna sjálfra.
Byggðastefna aðskilin stefnu atvinnugreina
Það er sérstaklega mikilvægt að festa ekki ein-
stakar atvinnugreinar í klafa byggðarsjónar-
miða. Samkeppnishæf laun og verndun starfa
eru oft ósamrýmanleg markmið vegna þess
að auknar tekjur byggja á aukinni framleiðni
sem oftast er rekin áfram af tæknibreytingum
sem gera færri höndum kleift að vinna sömu
verk. Til að fyrirbyggja að sllkir árekstrar
verði of harkalegir er eðlilegt að sljórnvöld
reyni að skilja stefnu sína í málefiium ein-
stakra atvinnugreina sem mest frá þeirri
byggðastefiiu sem fylgt er á hverjum tíma. E]
42
Raufarhöfn er dæmi um jaðarbyggð, stað sem er úr tengslum við annað þéttbýli.
Þessi fjarlægð er sá drösull sem jaðarbyggðir þurfa að draga í samkeppni við
önnur byggðarlög um fólk og fyrirtæki.