Frjáls verslun - 01.05.2003, Page 65

LUNDÚNAPISTILL SIGRÚNflR DflVÍÐSDÓTTUR
„Þarna er tvennt ólíkt á ferðinni. Ef Bandarikin hefðu ekki
beitt sér væri Kúvæt enn hernumið af Irak, ógnarstjórnin
í Irak hefði haldið áfram og sannarlega ekki neitt lýðræði
í augsýn. Lýðræði hefur reyndar enn ekki verið komið á í
Irak og of snemmt að segja hvað verður. Bandaríkin beittu
valdi sínu vel á Balkanskaga. An þeirra væri Milósévitsj
einn við völd í Serbíu og Kosovo-Albanir ofsóttir. Eg álít
því sterk rök fyrir þessari skoðun minni.
Með Suður-Ameríku gegnir öðru máli. Að hve miklu
leyti á að réttlæta framferði Bandaríkjamanna í Suður-
Ameríku með kalda stríðinu? Nei, það á ekki að fyrirgefa
þeim hvað gert var undir merkjum kalda stríðsins, en það
á ekki endalaust að álíta að stefna þeirra í kalda stríðinu sé
ávísun á stefnu þeirra í framtíðinni. Kalda stríðið var
alheimsátök Sovétríkjanna og Bandaríkjanna, sem fram-
kallaði kaldranaleg og skuggaleg verk. Kalda stríðið varð
yfirvarp misbeitingar, sem leiddi af sér vond verk - sem
verða endurtekin, verði þau ekki afhjúpuð.
Spurningin er svo hvort „stríð gegn hryðjuverkum"
verði að samskonar yfirvarpi fyrir vond verk og kalda
stríðið var. Slæm verk hafa vissulega þegar verið unnin
undir því yfirvarpi, samanber að fólk hefur verið hand-
tekið í Bandaríkjunum og haldið án þess að mál þeirra séu
tekin fyrir. Annað dæmi eru fangarnir í Guantanamo flóa.
Þetta eru vissulega vísbendingar í líka átt og það sem var
á dögum kalda stríðsins. En það er þó ærinn munur á
þeirri stærðargráðu skuggaverka á dögum kalda stríðsins
og núna. Eg sé ekki að það sé hægt að misbeita valdi á
sama hátt núna og þá.
Og af hverju ekki? Af því að andstæðingarnir eru ekki
eins sterkir og Sovétríkin voru á sínum tíma. Það er vissu-
lega góð og gild ástæða til að óttast að andstæðingarnir
eflist, en það er þó varla líklegt. Eg held að hættan af
múhameðskum bókstafstrúarmönnum sé minni en af er
látið og hryðjuverk af þeirra völdum fari hjaðnandi.
Eg er þeirra trúar að Bandaríkin séu ekki sérlega áijáð
í stríð og þau þurfa á stuðningi annarra landa að halda til
að halda aftur af vopnakapphlaupinu. Svo megum við ekki
gleyma að þrátt fyrir hræsnina, sem er sannarlega nóg af,
þá trúa Bandaríkin í einlægni á frelsi, lýðræði og frjálsa
verslun. Bandaríkin skapa alþjóðlega fullnægju með því að
útbreiða frelsi eins og þau hafa gert undanfarin aldar-
Ijórðung með því að hamra á því sem þau trúa á, styrkt af
traustum efnahag sínum. Skilaboð mín til þeirra sem
berjast gegn hnattvæðingu, af því hún sé í þágu Bandaríkj-
anna, er að þeir ættu einmitt að vera hlynntir hnattvæð-
ingu því hún dregur úr valdi Bandaríkjanna.
Þversögnin mikla í bandarísku valdi er að þegar til
lengri tíma er litið grafa Bandaríkin undan eigin valdi af
því stefna þeirra skapar öðrum löndum tækifæri til að
eflast. Það gerir þeim erfiðara fyrir að vera með einhliða
ráðstafanir, en gerir þeim ijölhliða ráðstafanir
sársaukafyllri. Stóra spurningin er hvernig Bandaríkin
bregðast við þeim aðstæðum að stefna þeirra dragi úr
valdi þeirra.“S!]
UM THE ECONOMIST...
The Economist sker sig úr flestum blöðum og tíma-
ritum í því að greinar blaðsins eru ekki skrifaðar undir
nafni, nema auðvitað aðkeyptar greinar. Bill Emmott
segir að tímaritið hafi engin áform um að breyta
þessu. „Af hverju að breyta því sem hefur gefist vel?
Með þessu móti fæst meiri heildarbragur á efnið og
okkar reynsla er að það gerir blaðamennina meira
vakandi um hvað starfsbræðurnir skrifa. Þetta skerpir
gagnrýnan anda á ritstjórninni."
The Economist hefur komið út síðan 1843. Það er
gefið út í rúmlega 830 þúsund eintökum og yfir 80
prósent upplagsins er dreift utan Bretlands. Tímaritið
hefur löngum haft augun á umheiminum og birtir
meðal annars reglulega úttektir á einstökum löndum
og efnissviðum. í júní birtist ný úttekt á Norður-
löndunum, þar á meðal íslandi, og af því tilefni veitti
Emmott Frjálsri verslun viðtal. Kjarni úttektarinnar er
að löndin glími nú við þríþættan vanda, Evrópumálin,
aðflutning fólks og framvindu velferðarkerfisins.
UM LÖGLEIÐINGU EITURLYFJA...
The Economist lætur víða skoðanir í Ijós og þá meðal
annars á lögleiðingu eiturlyfja, sem kemur kannski
einhverjum á óvart. Emmott útskýrir að sú afstaða
byggist annars vegar á grundvallaratriðum, hins
vegar á því hvernig baráttan við eiturlyfin hafi tekist
til. „Við höfum lengi haft það grundvallarsjónarmið
að leiðarljósi að það komi ríkinu ekkert við hvernig
hver og einn fer með skrokkinn á sér, svo lengi sem
maður skaðar ekki aðra með atferli sínu. Það er óneit-
anlega ósamræmi í að mega drekka áfengi og neyta
tóbaks, en ekki hafa kókaín eða marjúana um hönd.
Þetta er auðvitað bara grundvallaratriði.
Af hverju við svo tókum upp þetta efni upp helgast af
því að lítum svo á að bann við eiturlyfjum hafi algjör-
lega mistekist. Lögreglan hefur engan hemil á fram-
boðinu og bann gerir ekkert annað en að auka gróða
glæpamannanna sem á endanum hagnast á öllu
saman.
Hugmynd okkar er alls ekki að það eigi bara að vera
opin búð handa öllum. Markaðurinn á ekki að vera
opinn og sterkustu lyfin eiga að vera undir ströngu
eftirliti - við erum ekki að tala um kókaínsölu í sjopp-
unni, svo hver og einn geti prófað. Og það má ekki
gleyma fræðslu."
65