Morgunblaðið - 17.05.2009, Blaðsíða 23

– Hafa verið einhverjir vendi-
punktar í þessum efnum?
„Ekki beinlínis. Þó nefni ég
ákveðna atburði sem hafa aukið á
vitund neytenda. Í fyrsta lagi mat-
arskattslækkunina í hittifyrra og
ótta almennings um að kaupmenn
myndu stinga henni í vasann. Í
öðru lagi nefni ég efnahagshrunið
síðastliðið haust. Það getur ekki
gert annað en auka vitund um
mikilvægi þessa málaflokks enda
þótt það hefði að ósekju mátt
koma með minni kollsteypu.“
Leiðarkerfi neytenda
– Eðli málsins samkvæmt getur
þú ekki verið aðgengilegur allan
sólarhringinn, allt árið um kring.
Þú hefur gripið til ráðstafana til að
létta álagið.
„Já, til þess að bæta aðgengið
kom ég á fót svokölluðu Leið-
arkerfi neytenda á heimasíðunni
neytandi.is. Það á að vera gagn-
virk vefgátt þar sem fólk getur
fundið upplýsingar um réttindi sín
sem neytendur og úrræðin sem til-
tæk eru. Þarna geta menn hjálpað
sér sjálfir, óháð því hvort einhver
er á vakt. Úrræðin eru nefnilega
að lang mestu leyti ágæt. Það þarf
bara að kynna þau betur fyrir al-
menningi og eitt af hlutverkum
mínum er að leiðbeina fólki á rétt-
an stað, hvort sem það er í síma,
tölvupósti eða með þessum hætti.
Ég naut aðstoðar sænsks sérfræð-
ings í neytendarétti við þessa
vinnu, Liselotte Widing. Þetta var
stór áfangi.
Talandi um stóra áfanga má ég
til með að minnast á leiðbeining-
arreglur talsmanns neytenda og
umboðsmanns barna um aukna
neytendavernd barna varðandi
markaðssókn sem beinist að börn-
um en þær voru kynntar snemma
á þessu ári. Við bindum miklar
vonir við þessar leiðbeining-
arreglur.“
– Er frekara samráð á döfinni?
„Já, einmitt þessu tengt. Þessa
dagana er ég nefnilega að funda
með forsvarsmönnum Ör-
yrkjabandalagsins og fleirum til að
kanna hvort þörf er á svipuðum
leiðbeiningum varðandi fatlaða og
eldri borgara í samræmi við þá
stefnu mína að eyða kröftum í
varðstöðu fyrir hópa sem þurfa
sérstaka vernd.“
Enginn skortur á miðlum
– Hefur erindum til embættisins
fjölgað á þessum fjórum árum?
„Já, þeim hefur fjölgað verulega.
Því miður hef ég ekki haft bol-
magn til að skrá fjölda erinda eða
flokka þau með markvissum hætti
eins og æskilegt væri að gera en
erindunum hefur tvímælalaust
fjölgað.“
Fólk veit sumsé almennt af þér?
„Það held ég. Fjölmiðlar, emb-
ættismenn, atvinnurekendur og
upplýstir neytendur vita a.m.k. af
embættinu. Fyrir vikið er yfirleitt
ekki vandamál að koma upplýs-
ingum á framfæri. Sérstaklega
hafa yngri fjölmiðlamenn áhuga á
þessum málaflokki og innsýn í
hann. Framboðið er mikið af upp-
lýsingum og fyrir vikið byrjaði ég
á sínum tíma að blogga, m.a. til að
vekja athygli á leiðarkerfi neyt-
enda. Á Moggablogginu fjalla ég
líka um ýmsar fréttir í neytenda-
samhengi og það hefur nýst ágæt-
lega. Það er ekki vandamál að
finna miðlana.“
– Þú kemur víða við, hefur
t.a.m. sýnt verðtryggingunni
áhuga.
„Verðtryggingin er mikið álita-
mál fyrir neytendur. Hún er orðin
þrjátíu ára og alltaf fjölgar í hópi
þeirra sem efast um ágæti hennar.
Ég hef enn ekki fundið formlega
leið til að takast á við verðtrygg-
inguna en bara það að tala um efa-
semdir mínar um réttmæti hennar
hefur vonandi skilað einhverju.“
– Þú sendir forsætisráðherra á
dögunum tillögu með ítarlegum
rökstuðningi fyrir því að taka beri
öll neytendalán með veði í íbúðar-
húsnæði eignarnámi og fela gerð-
ardómi að leggja til niðurfærslu
þeirra. Hvað er að frétta af því
máli?
„Það er í ákveðnum farvegi.
Fram hefur komið að forsætisráð-
herra hefur sent Seðlabankanum
tillöguna til umsagnar. Sjálfur er
ég á fullu að kynna tillöguna fyrir
áhrifaaðilum í kerfinu, svo sem líf-
eyrissjóðum, almannasamtökum,
atvinnurekendum og öðrum sem
vilja. Mér er í mun að fyrirbyggja
þann misskilning sem fram hefur
komið að tillögurnar feli í sér ein-
hver ríkisútgöld. Þær gera það
ekki. Það er aðeins verið að leggja
til málsmeðferð til að skipta tjón-
inu milli lánveitenda og lántakenda
í hópi neytenda.“
Áhugi á hópmálsóknum
– Hópmálsóknir er líka mál sem
þú hefur sýnt áhuga.
„Já, ég hef áhuga á því að tals-
maður neytenda fái sérstakt hlut-
verk í þeim málum sem eru of stór
til að láta hverfa en of lítil til að
hver og einn leiti réttar síns. Ég á
eftir að leggja fram formlega til-
lögu um málið en hef minnt reglu-
lega á það í stjórnkerfinu og fjöl-
miðlum, auk þess sem ég er að
undirbúa málþing. Ég er vongóður
um að þetta verði gert, alltént finn
ég fyrir þverpólitískum áhuga í
stjórnkerfinu. Menn sjá það eftir
olíumálið og bankahrunið að það
er full þörf á þessu úrræði.“
– Nú stendur til að flytja neyt-
endamálin frá viðskiptaráðuneyt-
inu yfir til dómsmálaráðuneytisins.
Ertu sáttur við þá ráðstöfun?
„Já, mér líst vel á það. Mín
skoðun hefur alltaf verið sú að það
sé ekki heppilegt að neytendmál
séu á sama stað og viðskiptamál.
Það býður upp á togstreitu og
hagsmunaárekstur. Dóms-
málaráðuneytið er vel til þess fall-
ið að hýsa þennan málaflokk. Í
fyrsta lagi er það vant að fara með
stofnanir sem þurfa að njóta sjálf-
stæðis eins og í mínu tilviki. Í ann-
an stað eru neytendamál tengd
málaflokkum sem dómsmálaráðu-
neyti í norrænum ríkjum fara með,
svo sem kröfuréttindi og hópmáls-
óknir.“
– Umræðan um aðild að Evr-
ópusambandinu verður sífellt fyr-
irferðarmeiri í samfélaginu. Hefur
þú tekið afstöðu til hennar?
„Nefnd á vegum forsætisráðu-
neytisins leitað um daginn eftir
sjónarmiðum mínum um það hvaða
áhrif ESB-aðild kynni hugsanlega
að hafa og ég svaraði því til að þar
sem við hefðum verið einskonar
aukaðilar að bandalaginu í fimm-
tán ár myndu réttindi neytenda
ekki mikið breytast. Efnislega eru
þau nokkuð góð. Hins vegar tel ég
að möguleikar til að hafa áhrif í
Brussel í þágu neytenda myndi
stórbatna og það sem er meira um
vert, kjör neytenda myndu batna
verulega. Það er óumdeilt af þeim
sem til þekkja.“
Efndir fylgi orðum
– Þú ert skipaður til fimm ára í
senn. Muntu sækjast eftir því að
halda starfinu áfram á næsta ári?
„Ég geri fastlega ráð fyrir því
og vona að þessum málaflokki
verði sinnt af ennþá meiri krafti á
komandi árum. Það hefur verið
talað um það í tíð síðustu rík-
isstjórna að sinna neytendamálum
betur en nú held ég að efndir verði
að fylgja orðum. Mér er vitaskuld
ljóst að víða þarf að draga saman
seglin en þetta er málaflokkur sem
óheppilegt væri að ganga nærri
við núverandi aðstæður í þjóð-
félaginu.“
– Hvernig viltu færa embættið
út, fáist til þess fjármagn?
„Það er tvennt sem kemur til
greina – að ráða fleiri sérfræðinga
sem verktaka eða að fjölga starfs-
fólki. Ég er til viðræðu um báðar
þessar leiðir. Það þarf ekki endi-
lega að vera best til þess fallið að
auka slagkraft að fjölga starfsfólki
en ég held eigi að síður að það
þurfi að vera fleiri en einn. Það
væri heldur ekki verra að hafa
svolítið meiri valdheimilir eins og
kollegar mínir á Norðurlönd-
unum.“
en sverðið
23
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. MAÍ 2009
TRUFLAR EKKI AÐ VERA FLOKKSBUNDINN
Gísli Tryggvason er flokksbundinn framsóknarmaður og hefur verið virkur í starfi flokksins um árabil. Hann er
sannfærður um að það stangist ekki á við hlutverk hans sem talsmaður neytenda.
„Ég hef verið tortryggður út af þessu,“ segir hann. „en get ekki séð hvers vegna það að vera félagi í löglegum
stjórnmálaflokki ætti að trufla störf mín sem talsmaður neytenda? Það er líka athyglisvert að þeir sem tortryggja
mig helst eru iðulega meðlimir í öðrum stjórnmálaflokkum. Ég hef tekið þann pól í hæðina að vera meðvitaður um
þessa tortryggni og er staðráðinn í að láta hana ekki bitna á mínum störfum. Það er hlutverk embættisins að hafa
neytendapólitísk áhrif.“
Gísli segir það lengi hafa tíðkast á Íslandi að embættismenn megi vera flokksbundnir og nefnir hæstarétt-
ardómara í því sambandi. „Ekki hefur það truflað þeirra störf.“
Gísli telur eðlilegt að koma hreint fram um hvar hann sé í pólitík enda sé það forsenda starfsins að þjóðin viti
hvar hann standi. Hann kveðst aldrei koma nálægt neytendamálum á vettvangi Framsóknarflokksins, þannig að
hættan á hagsmunaárekstrum sé hverfandi. „Ég hef verið að fjalla um allt önnur mál, svo sem lagamál og nýlega
var ég skipaður í nefnd á vegum forsætisráðuneytisins um stjórnlagaþing.“
AÐ TALA FYRIR ÍSLANDS HÖND
Málþing 20. maí í Salnum Kópavogi
P
IP
A
R
•
S
ÍA
•
9
0
8
3
5
Að tala fyrir Íslands hönd er yfirskrift málþings sem verður haldið í Salnum í Kópavogi
miðvikudaginn 20. maí kl. 8.15-12.00.
Málþingið er á vegum hinna ýmsu samtaka atvinnurekenda, Útflutningsráðs, Almannatengslafélags
Íslands og Ferðamálastofu. Innlendir og erlendir fyrirlesarar fjalla um orðspor Íslands, fortíð og framtíð.
Kynntar verða niðurstöður úr viðhorfsrannsókn sem Útflutningsráð og Ferðamálastofa hafa látið
gera í Danmörku, Þýskalandi og Bretlandi um viðhorf almennings til Íslands.
Meðal þeirra sem flytja erindi eru David Hoskin frá Eye-for-Image í Danmörku, Geoff Saltmarsh
frá The Saltmarsh Partnership í Bretlandi, dr. Sigríður Dúna Kristmundsdóttir, sendiherra í Ósló,
Andrés Jónsson, formaður Almannatengslafélags Íslands og Urður Gunnarsdóttir, blaðafulltrúi
utanríkisráðuneytis.
Hafa atburðir síðustu mánaða skaðað orðspor okkar erlendis? Hafa skilaboð okkar til erlendra
fjölmiðla og umheimsins verið skýr? Hefur verið höggvið skarð í ímynd okkar og hefur viðhorf
almennings til Íslands og Íslendinga hjá helstu viðskiptaþjóðum okkar breyst?
Skráning og nánari upplýsingar um dagskrá málþingsins eru á vef Útflutningsráðs,
www.utflutningsrad.is