Morgunblaðið - 17.05.2009, Blaðsíða 12

12 Myndlist
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. MAÍ 2009
E
ldhúsið er stílhreint
heima hjá Hrafnkeli
Sigurðssyni, veggirnir
hvítir og grænir, burst-
að stál í háfnum og nið-
urskornar appelsínur á
kringlóttu borði. En það vekur at-
hygli að hvorki þar, né annars staðar í
íbúðinni, eru myndir á veggjunum.
„Mig langar einfaldlega ekki til að
setja neitt á veggina,“ segir hann.
„Mér finnst þetta fínt svona. Ég flutti
hingað í ágúst í fyrra og leyfi því bara
að gerast þegar það gerist.“
Í hinni íbúðinni á sama stigapall-
inum á Hringbraut bjuggu Guð-
mundur Árnason og Áslaug Sigurð-
ardóttir, foreldrar Kristjáns
Guðmundssonar, sem sýnir með
Hrafnkeli í Listasafni Íslands.
– Svona er heimurinn lítill, segir
blaðamaður.
„Já, merkilegt,“ svarar Hrafnkell.
Slátraraeinvígi
„Þetta eru allt ný verk á sýning-
unni, utan eitt sem er frá því í fyrra,“
segir Hrafnkell. „Það er verkið 7x7
línumenn sem var sýnt á Eiðum fyrir
ári. Auk þess er vídeó á sýningunni,
sem ég frumsýndi á Hreindýr 700-
vídeólistahátíðinni á Egilsstöðum.
Það nefnist Slátraraeinvígi og er unn-
ið sérstaklega fyrir sláturhúsið þar í
bæ. Í því slást tveir slátrarar. Þeir
eru báðir ég.“
– Hvernig slást slátrarar?
„Þeir ógna hvor öðrum hangandi á
ketkrókum. Ragga Gísla vann hljóð-
mynd fyrir einvígið og það má segja
að vídeógjörningurinn sé í rökréttu
framhaldi af því sem ég hef áður gert.
– Má bjóða þér te?“
– Já takk.
Hrafnkell stendur upp og byrjar að
blanda og hræra í könnu af ná-
kvæmni sælkerans, en lætur það ekki
trufla rytmann í viðtalinu. „Nema í
þessu vídeói klæðist ég búningi í
fyrsta sinn og er í hlutverki. Það er
nýjung, en annars er dæmigert fyrir
vídeólistaverk að listamaðurinn leiki
hlutverk og það sé sett í lykkju. Þessi
tvö verk, 7x7 línumenn og Slátr-
araeinvígi, eru vídeóinnsetningar, en
í því felst að einnig er unnið með rým-
ið. Auk þess er ég með ný ljós-
myndaverk og skúlptúr úr stein-
steypu, Concrete Credit eða
steinsteyptan nafnalista, með 64 mis-
munandi útgáfum af nafninu mínu.
Það er listi af útlendingslegum nöfn-
um, sem vekur áhorfendur til um-
hugsunar um hvaða þetta fólk er – og
hverrar þjóðar. En það er sem sagt
ég. Ef til vill ég sem útlendingur.
Kveikjan að því verki varð til í Lond-
on, þar sem ég var útlendingur árum
saman og fólk skildi ekki nafnið mitt.
En mér finnst líka spennandi að taka
eitthvað sem er eins geirneglt og
nafnið manns, leysa það upp og gera
það að fljótandi fyrirbæri, en um leið
steypa það í steinsteypu og gera það
konkret.“
– Þú leyfir þér að flakka á milli
ólíkra miðla?
„Þó að ljósmyndin sé gegn-
umgangandi í verkum mínum, þá hef
ég haft þörf fyrir og gaman af því að
spreyta mig á nýju formi. Nú var það
steinsteypa, sem er sérstaklega gef-
andi og skemmtilegt.“
– Af hverju í ósköpunum?
„Það er mikil áskorun að glíma við
svona gróft og þungt efni. Og kannski
fær steypan einhverja merkingu í
hrunadansinum í þjóðfélaginu. En ég
eltist ekki við það.“
– Það hlýtur þó að vera freistandi
fyrir listamenn að hafa áhrif á þjóð-
félagsumræðuna?
„Alls ekki. Það er ekki fyrir mig.
Ég læt öðrum það eftir. En ég held að
það komi samt í gegn; maður býr við
þetta umhverfi og er mataður á
ákveðnum upplýsingum. Það hlýtur
að hafa áhrif. Ég vona bara að þau séu
ekki neikvæð, því umræðan er svo
niðurdrepandi. Ég reyni að láta það
ekki hafa áhrif á mig.“
Eiðar
Ljósmyndirnar á sýningunni eru
teknar í Slippnum. „Það eru tvær
ljósmyndir sem nefnast Stjórnborðs-
sjóndeildarhringur og Bakborðs-
sjóndeildarhringur.“
Hrafnkell lítur brosandi á blaða-
mann.
„Þetta eru flott og löng nöfn. Og
kannski skipið sé fundið sem áhöfnin
tilheyrði í ljósmyndaseríu sem ég
gerði fyrir þremur árum. – Viltu hun-
ang?“
– Já takk.
Sælkerate í glösum, blandað hun-
angi og sítrónum, og spjallið heldur
áfram. „Línumenn 7x7 var sýnt í
sundlauginni á Eiðum og það víd-
eóverk er útgangspunktur sýning-
arinnar. Ég leitaði að einhverju sem
væri nógu ólíkt, en harmóneraði samt
við það. Og þá varð fyrir mér stein-
steypti klumpurinn!
7x7 línumenn er vídeó af 49 verka-
mönnum sem mynda ferning uppi á
heiði og hreyfa sig í takt. Steingrímur
E. Guðmundsson gerði klikktrakk
sem þeir hreyfðu sig eftir; það var svo
flott að tónlistin var notuð í mynd-
bandinu á endanum.
En upphafið að verkinu má rekja til
þess þegar ég vann á Eiðum. Þá
bjuggu þar slóvenskir línumenn, sem
unnu við Kárahnjúka og fylltu alla
ganga af skítugum verkamannagöll-
um. Ég tók myndir af göllunum sem
mynduðu nokkurs konar veggteppi á
göngunum, og fyrr en varði var ég bú-
inn að gera þetta verk. Það liðu tvö ár
og þá voru þeir komnir á mynd í
næsta herbergi. En kveikjan var gall-
arnir á göngunum.“
– En þú notaðir aldrei myndirnar
af göllunum?
„Nei, þetta er dæmi um ferli sem er
meira og minna ómeðvitað, en eftir á
að hyggja frekar lógískt.“
– Og það endaði í steinsteypu?
„Það er einhver samhljómur í því,
útlendingarnir og kreditlistinn í
steypunni.“
Matstofa
Vinnudagarnir eru misjafnir í lífi
Hrafnkels, venjulegur vinnudagur
ekki til. „Þeir eru allir ólíkir finnst
mér,“ segir hann. „Í þrjár vikur hef
ég eytt nánast hverjum degi í að sand-
blása steypuklump í S. Helgasyni.
Mér fannst það bara gaman, að
standa við klefann og sandblása frá
níu á morgnana til sex á kvöldin og
hlusta á útvarpið. Dagurinn leið eins
og í draumi. Ekki er síðra að eiga kost
á að rölta um hverfið, á skrítnu mat-
sölustaðina á Smiðjuveginum, eins og
Matstofu Sóleyjar. Ég virðist því
kunna verkamannalífinu vel, að vinna
með búninga og nú þetta.“
– Ertu kannski í búningi við sand-
blásturinn?
„Nei, ég stend fyrir utan klefann.
En ég hef sandblásið áður, þegar ég
gerði nælonhúðað basalt fyrir 12 ár-
um. Þá fór ég í galla sem var eins og
kafarabúningur með súrefnisslöngu.
Það fannst mér mjög heillandi!“
– En þetta er varla dæmigerður
vinnudagur listamannsins?
„Nei, það er rétt. Ég byrja daginn
gjarnan á því að fara í sund. Svo vann
ég heima í vetur, lagði eitt herbergi
undir teiknivinnu og annað undir
tölvuvinnu. Verkefnin eru í sjálfu sér
óþrjótandi, ég sit við skrifborð, teikna
og pæli, og flestir dagar eru mjög fjöl-
breyttir. Ég er alltaf að fást við eitt-
hvað nýtt.“
– Vaknarðu snemma?
„Já, þegar fer að birta.“
– Og drekkur te frekar en kaffi?
„Nei, ég drekk kaffi á morgnana.
Ég geng eins og uppvakningur niður
að útidyrum og næ í Fréttablaðið, þó
að ég hafi lofað sjálfum mér að hætta
því. Helst vil ég forðast þennan heila-
þvott, ömurlegar fréttir af ástandinu í
þjóðfélaginu. Eins skrýtið og það er,
þá stenst ég það aldrei. Ég vildi að ég
myndi vakna og taka upp ljóðabók –
lesa hana yfir kaffinu.“
Hann kinkar kolli.
„Ég stefni að því!
Sjokk
Þegar Hrafnkell var í Myndlistar-
og handíðaskólanum tilheyrði hann
Oxsmá-grúppunni, en það var sam-
starfshópur listamanna. „Eftir það
hafði ég meiri löngun til að vinna á
eigin vegum og hef lítið verið í slagtogi
við aðra listamenn. Það má segja að
ég hafi klárað hóppakkann snemma.“
Að lokinni sýningu á Listahátíð
hyggst Hrafnkell ferðast um landið og
safna í sarpinn. „Svo stendur til að
fara til Rússlands í haust – en um ann-
að er óvissa. Maður setur allt í þessa
sýningu – og vonar það besta!“
– Er óvissan uppspretta sköpunar-
innar?
„Nei, það er ekkert hollt við hana.
Hún er slítandi og dregur kraft úr
manni – orkusuga. Þá er betra og heil-
brigðara að búa við meira öryggi. Mér
var úthlutað starfslaunum í tvö ár
2003 og það var meiriháttar sjokk að
upplifa það – að búa í tvö ár við fasta
innkomu! Fyrst vissi ég ekkert hvern-
ig ég átti að mér að vera og fannst það
mjög skrýtið. En það reyndist alveg
frábært. Það má vera að neyðar-
ástand kreisti út úr listamönnum eitt-
hvað, sem þeir fengju annars aldrei
útrás fyrir. En það á ekki við mig.“
– Hvenær fórstu að helga þig ljós-
myndun?
„Það var alveg óvart. Ég hafði
áhuga á ljósmyndun sem táningur og
fór meira að segja á námskeið í fé-
lagsmiðstöðinni Bústöðum! Ég var
einmitt að finna mynd sem ég tók 14
ára og hún er alls ekki svo langt frá
því sem ég fæst við núna. Síðan lagði
ég myndavélina á hilluna. Í Mynd-
listar- og handíðaskólanum fékkst ég
við grafík, þá heillaði prentaðferðin
mig, og seinna meir vann ég með
klippimyndir, klippti ljósmyndir úr
bókum og blöðum, notaði túristalits-
kyggnur úr Rammagerðinni og póst-
kort úr íslenskri náttúru.
Það leiddi til þess að ég fór að nota
ljósmyndir. Og síðan lá einhvern veg-
inn beint við að ég næði í mitt eigið
efni, í stað þess að sækja það í
Rammagerðina. Það var uppgötvun
fyrir mig: „Já heyrðu, ég get bara tek-
ið þessar myndir sjálfur!“ Í nokkur ár
var ég í klippimyndaleik með ljós-
myndir, en árið 1997 fór ég að taka
ljósmyndir sjálfur. Ég kalla það hreina
ljósmyndun, því ég klippi ekki mynd-
irnar eða breyti þeim mikið.
En ég legg aldrei upp með að gera
ljósmyndaverk, heldur kviknar hug-
mynd sem þróast í ljósmynd. Það á til
dæmis við um skipamyndirnar. Fyrst
var ég með málverk í huga og velti því
lengi fyrir mér hvernig ég gæti málað
þau, en skyndilega rann upp fyrir mér
að ljósmyndatæknin gæti líka verið
sniðug!“
Landslagið
Hugurinn stefndi snemma í listina.
„Ég man að vinur minn spurði þegar
ég var táningur: „Hvað langar þig til
að gera þegar þú verður stór?“ Ég hef
verið fimmtán, sextán ára og hugsaði
mig vel um, en svaraði því svo að ég
vildi verða góður myndlistarmaður.“
– Góður! Það sýnir metnað!
„Já, ég stefni enn að því, og er
ánægður með að ég sagðist ekki að-
eins ætla að verða myndlistarmaður –
kannski á það eftir að skipta sköpum!
Á þessum tíma hafði ég kynnst Óskari
Jónassyni, sem var tveimur árum á
undan mér og byrjaður í listnáminu.
Ég hugsa að hugmyndin hafi kviknað
við þau kynni.“
– Eru verk þín samtöl við aðra lista-
menn?
„Ekki meðvitað, en ég sæki alltaf í
eitthvað, vitna í eitthvað, eins og þess-
ar nýju ljósmyndir. Þetta eru stór
málverk sem eru púra amerískur ab-
strakt-expressjónismi. En ég veit
ekki hvernig á að staðsetja vídeóin –
hvað má líkja þeim við. En áhrifa-
valdarnir voru fyrst íslensku mál-
ararnir. Þá vann ég með landslagið –
íslensku landslagshefðina í málverk-
inu. Það var rótin. Ég velti því hins
vegar aldrei fyrir mér í vinnuferlinu
hvernig ég get staðsett verkið eða við
hvað ég miða.“
– Hugmyndin er allsráðandi?
„Já, en ég viðurkenni að ég er und-
ir miklum áhrifum frá amerískum
málurum og mínimalistum og Brit
Art-liðinu. Ég bjó í Englandi á þess-
um tíma og gengst alveg við áhrif-
unum.“
Æskan
Hrafnkell bjó í æsku í Bústaða-
hverfinu, var í Breiðagerðisskóla og
Réttó, alinn upp í Ásgarðinum – og
æskan var ósköp venjuleg, að sögn
listamannsins.
„Ég þekkti ekkert annað og veit
ekki betur en hún hafi verið venjuleg.
Þá var þetta algjört úthverfi; þar lágu
borgarmörkin á þeim tíma. Það var
stutt að fara niður að Elliðaánum eða
að klifra í steinhlössunum í Bústaða-
hverfinu. Ég man til dæmis eftir okk-
ur félögunum, sex eða sjö ára, klifr-
andi efst uppi í mæninum á
Bústaðakirkju. Þetta var barnmargt
hverfi og ýmislegt gekk á. Einu sinni
var ég tekinn fastur af Fossvog-
ingum, píndur og settur í fangelsi. Þá
var ég sjö ára Ásgarðingur. Fossvog-
ingarnir vissu alveg hvað þeir vildu:
„Þarna er Ásgarðingur, náum hon-
um!““
Þegar fjölskylduhagi ber á góma
segist Hrafnkell vera einhleypur og
hommi, en hann segir það ekki í nein-
um forgrunni í listinni. „Ég kem ekki
beint inn á það,“ segir hann. „En mér
finnst ég gefa það í skyn. Kannski
sést það á þessari búningadýrkun;
þar er stutt í gay-kúltúrinn. En samt
er hugmyndin alls ekki sótt í þá átt-
ina. Það vildi bara þannig til, og ef ég
er spurður, þá jú, ég get tengt það.“
Hann sér að glasið er orðið tómt
hjá blaðamanni: „Meira te?“
Já takk.
Veggteppið á göngunum
Morgunblaðið/Kristinn
Hrafnkell Listamaðurinn við nafn sitt, leyst upp og gert að fljótandi fyrirbæri, en um leið steypt og gert konkret.
Tveir myndlistarmenn búa við Hringbraut, annar á 58 og hinn á 111. Þeir opnuðu saman myndlistarsýningu
því þeir eru ekki af sömu kynslóðinni og ólíkir sem listamenn, fyrir utan að þeir fara sjaldnast troðnar slóðir.