Morgunblaðið - 17.05.2009, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. MAÍ 2009
20. maí 1979: „Þegar sjálfstæð-
ismenn í borgarstjórn Reykjavík-
ur boðuðu fyrir nær tveimur ára-
tugum, að þeir hygðust leggja
varanlegt slitlag á götur Reykja-
víkur á 10 árum þótti mörgum það
mikil bjartsýni. En það tókst. Síð-
an hafa kaupstaðir og kauptún
fylgt í kjölfarið og mikil breyting
orðið til batnaðar í þeim efnum.
Varanlegt slitlag hefur verið lagt á
götur í þéttbýli víðs vegar um
landið.
Hins vegar hefur gengið illa að
koma varanlegu slitlagi á þjóðvegi
um landið. Í samgönguráðherratíð
Ingólfs Jónssonar á Viðreisnarár-
unum var gert stórátak á þessu
sviði og verulegur hluti þeirra
þjóðvega, sem nú eru lagðir með
varanlegu slitlagi var byggður á
þeim árum. Á þessum áratug hefur
ótrúlega lítið gerzt. Núverandi rík-
isstjórn hefur að vísu lýst því yfir,
að mikið átak eigi að hefjast á
næsta ári við varanlega vegagerð
en svo illa vill til, að ríkisstjórnin
hefur ekki tryggt fjármagn til
þeirra framkvæmda og ekki upp-
lýst hvernig fjármögnun þeirra
verður háttað. Það stoðar lítt að
gefa falleg loforð um varanlega
vegagerð ef enginn veit, hvernig á
að borga fyrir framkvæmdirnar og
hvaðan peningarnir eiga að koma.“
. . . . . . . . . .
21. maí 1989: „Davíð Oddsson,
borgarstjóri í Reykjavík, hefur
lagt fram djarfa hugmynd um það
hvernig leysa megi umferðarvanda
á höfuðborgarsvæðinu án þess að
spilla Fossvogsdalnum. Telur
hann koma til álita að grafa jarð-
göng undir Kópavog. Hefur þess-
ari hugmynd ekki verið tekið illa af
ráðamönnum í Kópavogi.
Um árabil hefur verið ljóst, að
menn eru ekki á einu máli um
hvort leggja beri hraðbraut um
Fossvogsdal. Málið tók nýja stefnu
þegar bæjarstjórn Kópavogs sagði
einhliða upp samkomulagi við
borgarstjórn Reykjavíkur.
Úr ágreiningi þessum verður ekki
leyst nema menn séu reiðubúnir til
að fara nýjar leiðir. Davíð Oddsson
hefur nú bent á eina slíka leið.“
Úr gömlum l e iðurum
Peninga-stefnu-nefnd
Seðlabanka Ís-
lands hefur jafn-
mikið sjálfstæði
til að lækka stýrivexti í dag og
þegar ákvörðunin var á hönd-
um þriggja bankastjóra sem
skipuðu bankastjórn. Að-
ferðafræðinni hefur einungis
verið breytt.
Þeir sem halda því fram að
Seðlabanki Íslands sé sjálf-
stæður og ráði því hvort stýri-
vextir verði lækkaðir verða að
hafa í huga að vextirnir voru
hækkaðir hér snögglega um
sex prósentustig í lok október
síðastliðins. Það var gert að
kröfu Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins áður en framkvæmda-
stjórn sjóðsins tók afstöðu til
þess hvort koma ætti Íslend-
ingum til aðstoðar.
Forystumenn sjóðsins hafa
því ákveðna skoðun á því
hverjir stýrivextirnir eigi að
vera þótt þeir séu opinberlega
sagðir vera Seðlabankanum
til ráðgjafar. Það er ef til vill
eðlilegt í ljósi þess að fulltrú-
ar sjóðsins eru hér á landi til
að aðstoða stjórnvöld við end-
urreisn hagkerfisins.
Hins vegar verður að setja
stórt spurningarmerki við
hverjum sé verið að þjóna
með kröfu um háa stýrivexti
við núverandi aðstæður í
efnahagslífinu. Sú krafa birt-
ist meðal annars í orðum
Franeks Rozwadowskis,
sendifulltrúa Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins, á fundi Sam-
taka fjármálafyrirtækja á
fimmtudaginn. Þar sagði
hann ekki svigrúm til frekari
vaxtalækkana þar sem rík-
isstjórnin hefði ekki fylgt
endurreisnaráætlun eftir.
En er það ekki
lykilatriði í end-
urreisninni að
lækka stýrivexti
umtalsvert í júní
eins og peninga-
stefnunefnd Seðlabankans
hefur talað um? Með því að
létta á hjólum atvinnulífsins
aukast líkurnar á að bjarga
því sem bjargað verður. Það
getur haft víðtækan eyðilegg-
ingarmátt í langa framtíð að
halda vöxtunum áfram háum.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
getur tæplega notað hótun
um háa stýrivexti sem svipu á
ríkisstjórnina svo hún hrindi í
framkvæmd því sem hefur
tekið of langan tíma. Það þarf
að skera niður ríkisútgjöld,
endurreisa bankakerfið og
finna lausn á útgöngu er-
lendra fjárfesta. Aðhaldið
sem felst í því að setja sam-
starfið við sjóðinn í frekara
uppnám ætti að nægja til að
það fari að sjást í land í þess-
um efnum.
Háir stýrivextir eiga ekki
að þjóna þeim aðilum sem
keyptu krónubréf og sitja nú
fastir með eignir sínar á Ís-
landi vegna víðtækra gjald-
eyrishafta. Þeir eiga sjálfir að
bera kostnað af eigin áhættu-
töku en ekki þjóðarbúið í
formi hárra stýrivaxta og
vaxtagreiðslna til útlendinga
eða erlendra félaga í eigu Ís-
lendinga.
Allir viðurkenna að þeir
hagvísar sem notast hefur
verið við, eins og þróun verð-
bólgu og atvinnuleysis, veiti
svigrúm til umtalsverðrar
stýrivaxtalækkunar í júní
eins og seðlabankastjóri gaf í
skyn í byrjun maí. Þá kemur í
ljós hver ræður í raun stýri-
vaxtastiginu á Íslandi.
Í júní kemur í ljós
hver ræður í raun
stýrivaxtastiginu}
Í þágu hverra?
Þ
jóðarsálin verður að gæta þess að
breytast ekki í smásál.
Það er háttur smásálar að
vera stöðugt á vaktinni, horfa
vökulum augum á umhverfið og
náungann og hringja síðan viðvörunar-
bjöllum ef einhver hefur gerst sekur um þá
viðbjóðslegu synd að eignast eitthvað.
Uppáhaldssetning smásálar er: „Hvað kost-
aði þetta?“
Fyrst byrjar smásálin að reikna út hvað
spara megi með því að ráðamenn leggi ráða-
herrabílum sínum, bjóði upp á vatn eða syk-
urlaust kaffi í staðinn fyrir vín og snittur í
móttökum og keyri á eigin bíl á stjórnmála-
fundi úti á land og borgi sjálfir bensínið í
stað þess að fara með flugvél og láta ráðu-
neytið borga.
Síðan byrjar smásálin að fylgjast með lífsmynstri
náungans í næsta húsi og henni líkar ekki það sem
hún sér. Þar er fólk sem virðist eiga nóg af öllu: hús,
jeppa og heitan pott í garðinum og leyfir sér meira að
segja að fara til útlanda þrátt fyrir himinhátt gengi.
Ekkert réttlæti í því, segir smásálin og verður enn
argari þegar hún hugsar til þess að Jón í næsta húsi
hefur haldið góðu vinnunni sinni þar sem hann er með
750.000 í mánaðarlaun og Gunna eiginkona hans er
nýbúin að fá stöðuhækkun og er með svipuð laun.
Mjög ergilegt meðan ég er bara með 350.000 á mánuði
og skulda út um allt, hugsar smásálin og bætir við í
huganum: Þetta þarf að leiðrétta snarlega.
Smásálin hefur nóg að gera við útreikn-
inga eins og þessa og hefur reyndar svo
mikið yndi af þeim að hún kann ekki að
stoppa. Henni nægir ekki að vita af hæfi-
legum sparnaði í ríksgeira og á heimilum
heldur telur hún aldrei nóg að gert. Hún er
föst í smásálarlegum útreikningum sínum
enda er hún nú einu sinni þeirrar gerðar að
hún má helst ekki til þess vita að einhver
hafi það sæmilega gott. Það er engin
ástæða til að einhverjum líði skár en öðrum
og síst má maðurinn í næsta húsi eiga
meira en smásálin. Innst inni vill smásálin
að allir séu á hausnum. Henni finnst það
miklu auðveldari tilhugsun en sú að sumir
séu alls ekki í klandri.
Þegar smásálinni er bent á að kannski sé
þessi þankagangur ekki til eftirbreytni tryllist hún og
telur viðkomandi lifa í stórlegri blekkingu um ástand-
ið.
Íslenska þjóðarsálin á ekki að breytast í öfund-
arfulla og tortryggna smásál. Það er ekki þannig að
allir sem lifa góðu lífi hafi auðgast af því að arðræna
þjóðina og séu sekir um glæpi. Þjóðarsálin á heldur
ekki að tala eins og ráðamenn þjóðarinnar séu upp til
hópa illa meinandi fólk sem lifi fyrir framapot og
hugsi um það eitt að skara eld að sinni köku.
Fólk er einfaldega svo miklu betra en smásálin
heldur að það sé. kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Verður þjóðarsál að smásál?
FRÉTTASKÝRING
Eftir Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
F
jölmargir bíleigendur,
sem tóku erlend mynt-
körfulán fyrir kaupum
sínum á síðustu árum,
hafa nýtt sér möguleika
fjármögnunarfyrirtækjanna á fryst-
ingu lána eða annars konar skuld-
breytingu. Flest hafa fyrirtækin þá
skilmála að lánin þurfa að vera í skil-
um til að verða fryst.
Samkvæmt tölum frá Umferð-
arstofu eru um 70 þúsund ökutæki í
landinu skráð í eigu bílafjármögn-
unarfyrirtækja og lauslega má ætla
að á bilinu 25-30 þúsund bíleigendur
hafi nýtt sér möguleika á einhvers
konar skuldbreytingu. Útistandandi
bílalán eru á bilinu 150-160 millj-
arðar króna en ekki allt í erlendri
mynt. Þeir sem tóku innlend lán að
einhverju eða öllu leyti hafa í litlum
mæli nýtt sér frystingu.
Samkvæmt upplýsingum frá fyr-
irtækjunum hafa vanskil eitthvað
aukist og sitja þau uppi með mun
fleiri ökutæki en fyrir banka- og
gengishrunið í haust.
Reyna fyrirtækin að koma bíl-
unum aftur í umferð, ýmist sjálf eða
gegnum bílasölur. Gengur það upp
og ofan þar sem sala notaðra og
nýrra bíla er mjög treg um þessar
mundir. Sem dæmi um aukna
vörslusviptingu má nefna að í lok
febrúar sl. hafði Íslandsbanki Fjár-
mögnun fengið til baka 140 bíla frá
áramótum og nú er sú tala komin
upp í 250. Skipta þessir bílar einnig
hundruðum hjá flestum öðrum fyr-
irtækjum en þau hafa annars ekki
verið viljug að gefa þessar upplýs-
ingar.
Framlengt í átta mánuði
Fyrirtækin hafa verið að lengja
tímann sem hægt er að frysta eða
skuldbreyta lánum, allt upp í átta
mánuði. Leiðirnar eru þó mismun-
andi eftir fyrirtækjum. Þannig er
Avant með þrjá valkosti, sem allir
gera ráð fyrir að haldið sé áfram að
greiða vextina af láninu næstu átta
mánuði. Í fyrsta lagi að greiða 33%
af afborgunarhlutanum og þá lengist
lánið um fimm mánuði, í öðru lagi að
greiða 50% og þá lengist lánstíminn
um fjóra mánuði og í þriðja lagi að
greiða 66% hluta og þá bætast tveir
mánuðir við lánstímann.
SP-Fjármögnun hefur síðan í
febrúar boðið sínum viðskiptavinum
að greiða sambærilega mán-
aðargreiðslu og í upphafi samnings,
að viðbættum 25% í allt að átta mán-
uði. Lengist lánið sem því nemur.
Frekari veiking áhyggjuefni
Hjá Íslandsbanka Fjármögnun,
fengust þær upplýsingar, að af um
15 þúsund lántakendum hefðu um
2.400 nýtt sér lækkun á afborgunum
bílasamninga. Um er að ræða lækk-
un á greiðslum í átta mánuði og
lengingu á samningi um fjóra mán-
uði. Er upphæðin þá föst greiðsla
þennan tíma og um helmingur af
fullri greiðslu eins og hún var í jan-
úar sl. Er þetta svipuð leið og Lýs-
ing býður upp á en lengingartími er
skemmri hverju sinni, eða þrír mán-
uðir fyrsta kastið, og síðan 75% hlut-
fall í næstu þrjá mánuði.
„Hin mikla veiking krónunnar er
að valda okkar viðskiptavinum mikl-
um erfiðleikum og áframhaldandi
veiking er vissulega áhyggjuefni,“
segir Már Másson, upplýsinga-
fulltrúi Íslandsbanka, en bendir á
samt sé langstærstur hluti við-
skiptavina bankans í skilum með
bílalánin, vanskilahlutfallið upp á
1,6%. Þeir sem nýti sér úrræði bank-
ans geti lækkað greiðslubyrðina
töluvert.
Morgunblaðið/Rax
Bílar Þeir sem tóku erlend myntkörfulán fyrir bílakaupum svitna yfir
hækkun afborgana vegna gengishruns krónunnar að undanförnu.
Lántakar með fryst-
ingu inn í sumarið
Bíleigendur reyna að bregðast
við hækkandi afborgunum af er-
lendum bílalánum en aðeins er
verið að fresta vandanum. Þeim
bílum fjölgar sem skilað er vegna
greiðsluvanda.
Hækkun á bílaláni*
2.000.000
Lán tekið 1. nóv. 2007
3.507.000
Eftirstöðvar í maí 2009
42.577
Afborgun 15. des. 2007
84.847
Afborgun 15. maí 2009
43.061
Afborgun 15. maí 2009
m.v. 50% frystingu
*Lán í 50% jen og 50% svissn. fr.
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/