Saga - 1962, Síða 91

ÚR SÖGU ÍSLENZKRA ATVINNUSKIPTA
431
þetta vesturfarar þeirrar tegundar, að fjölskyldur reyndu
að halda hópinn vestur og vestra, við landnám og búskap,
kusu það stórum fremur en lenda „á mölinni" í kaup-
túni hér. Um 1939 var þorrinn af niðjum vestra enn í dreif-
býli þar. Um einhleypinga, sem fóru eftir 1900, gat gegnt
öðru máli. Heldur þótti það vasklegri hluti Þingeyinga
sem fór en hinn sem sat, og á þá lund er dómur Jóns Jóns-
sonar 1939 (tilv. rit 106) um þá þeirra, sem hann þekkti
bezt, en í þeim hóp voru einkum margar þær fjölskyldur,
þar sem Skútustaðaætt og Reykjahlíðarætt höfðu gifzt
saman og æxlazt. Jón segir: „Það er ekki hægt að segja,
að ættingjar í Ameríku hafi mikið látið á sér bera eða
komizt til mikilla metorða . . . Flestir afkomendur síra
Jóns, er til Ameríku fóru, voru búsettir í Þingeyjarsýslu
um 1890; ég þekkti allt það fólk og áleit þá eins og ég geri
enn, að það væri mannval þessara sveita, sem þær misstu
þá í einu. Skal ég að endingu minnast þess að nokkru . .
Festa þessara útflytjenda við ættadyggðir og uppeldis-
uiarkmið foreldra sinna og afa var ýmist jöfn eða talsvert
Uieiri en með heimasætnum ættingjum; annars væri ekki
öefnt „mannval". En umhverfisáhrif vestra hafa þá eigi
örvað þá svo, að eftirtekt vekti. Atorka þeirra hélzt þar
Jöfn og áður en þeir fluttust, en þeir virðast hafa týnt
a- m. k. einhverju af fyrri áhuga á landsmálum og félags-
baráttu við það að koma í þegnfélag, sem var þeim oflítið
samkynja. öfugt verkaði nýr tími heima á þá, sem þar
leituðu verksviða.
Auðvelt mundi að andmæla þessari kenningu minni.
Virðum í því skyni t. d. fyrir okkur vestra einn af sonar-
sonum Helga og Helgu á Skútustöðum, ættarlauk, og að
öann „lagði til hvers merkismáls / magnið hvatra orða,
þegar leyndan lygastaf
leysti úr villirúnum,
þá stóð heimótt uggur af
augum hans og brúnum."
(St. G. St.: Helgaerfi, 1916.)