Morgunblaðið - 12.12.2009, Blaðsíða 42

42 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 2009
Á ÞESSU ári fagn-
ar Rannsóknamiðstöð
Ferðamála (RMF) 10
ára starfsafmæli sínu
(www.rmf.is). Af því
tilefni er rétt að minna
á mikilvægi rannsókna
í ferðamálum og
tengja þær norð-
urslóðarannsóknum og
norðurslóðasamstarfi.
RMF hefur verið
brautryðjandi í rann-
sóknum á ferðamálum hérlendis
undanfarin ár en starfar einnig á
alþjóðavísu í margvíslegum verk-
efnum. Rannsóknaþing Norðursins
(e. Northern Research Forum
(NRF)) á einnig 10 ára starfs-
afmæli á þessu ári en megin mark-
mið NRF er að efla umræðu um
málefni norðurslóða. Annað hvert
ár skipuleggur NRF rann-
sóknaþing (www.nrf.is) (e. Open
Assembly) í einu af aðildarlöndum
Norðurskautsráðsins til að efla um-
ræður um mikilvæg málefni, við-
fangsefni og tækifæri sem snúa að
íbúum þessa svæðis. Síðustu ár hef-
ur umræðan snúist um veðurfars-
breytingar og áhrif hlýnunar jarðar
á mannlífið á norðurslóðum en
einnig um réttindi minnihlutahópa,
auðlindir og nýtingu þeirra og þau
tækifæri sem felast í búsetu á norð-
urslóðum. Þátttakendur í Rann-
sóknaþinginu eru vísindamenn, há-
skólakennarar, háskólanemar,
stjórnmálamenn, stjórnendur fyr-
irtækja, embættismenn, sveit-
arstjórnarmenn og þeir sem stjórna
auðlindum eða nýta þær. Ungir vís-
indamenn eru einkum hvattir til að
sækja rannsóknaþingið. Á Rann-
sóknaþinginu skapast vettvangur
fyrir stefnumótandi umræðu um
hlutverk rannsókna sem tengjast
sjálfbærri þróun og lífvænlegri bú-
setu, frið og öryggi, félagslegri
stefnumótun, umhverfisstefnu og
áhrifum hnattrænna breytinga.
Ferðaþjónusta er vaxandi atvinnu-
grein á norðurslóðum líkt og í
heiminum öllum og mikilvæg fyrir
nýsköpun á fámennum jað-
arsvæðum norðursins.
Ferðaþjónustan nýtir
norðurslóðirnar á
margvíslegan hátt, s.s.
dýrmæta menningu
íbúanna og hina stór-
brotnu náttúru heims-
hlutans. Hið fyrr-
nefnda birtist m.a. í
sölu á handverki til
ferðalanga og hið síð-
arnefnda í umfangs-
miklum siglingum
skemmtiferðaskipa
sem hætta sér æ
lengra til norðurs með
ævintýraþyrsta ferðalanga. Sókn
ferðamanna til norðurs er vaxandi
og mun halda áfram að aukast með
tilheyrandi afleiðingum. NRF og
RMF hafa séð aukin tækifæri á
samstarfi og samvinnu á sviði rann-
sókna í ferðamálum norðurslóða.
Ferðamennska á viðkvæmum og
strjálbýlum svæðum norðursins er
lítt rannsökuð. Ljóst er að vaxandi
áhugi er í heiminum á norðurslóða-
og heimskauta ferðamennsku og
þar með er komin skýr þörf á þver-
faglegum rannsóknum til að ferða-
mennskan þróist í takt við umhverfi
og þarfir heimamanna. North Hunt
er dæmi um alþjóðlegt verkefni þar
sem íslenski hlutinn er unninn sam-
eiginlega af RMF og RHA, Rann-
sókna- og þróunarmiðstöð Háskól-
ans á Akureyri sem jafnframt hýsir
skrifstofu NRF. Verkefnið er til
þriggja ára (2008-2010) og er fjár-
magnað af Norðurslóðaáætlun
ESB. Markmiðið með verkefninu er
að þróa sjálfbæra skotveiðitengda
ferðaþjónustu á jaðarsvæðum norð-
urslóða. Verkefnið stuðlar að fjöl-
breytni í atvinnulífi og skýtur frek-
ari stoðum undir vaxandi
atvinnugrein með því að þróa
starfsumhverfi og rekstrar-
grundvöll fyrirtækja. Lögð er
áhersla á hagnýta þróun í þágu
rekstrar og hvernig mynda má
tengsl sem munu efla viðskipta-
grunn fyrirtækja, hvetja til þekk-
ingar og upplýsingamiðlunar og
þannig hjálpa frumkvöðlum á þessu
sviði. Tengslanetin sem mótast í
verkefninu munu efla umræðu og
meðvitund um málefni skotveiði-
tengdrar ferðaþjónustu á jaðar-
svæðum og þannig styrkja frum-
kvöðla
(http://www.north-hunt.org/). North
Hunt verkefnið er í anda áherslu
NRF á sjálfbæra þróun og líf-
vænlega búsetu.
Ávinningur Íslendinga af starf-
semi RMF og NRF er marg-
víslegur og varðar þætti þar sem
íslenskir vísindamenn og fyrirtæki
eru í fararbroddi. Rannsóknaþingið
leggur m.a. áherslu á mikilvægi
norðursins í hnattrænum breyt-
ingum, nýtingu endurnýjanlegra
orkugjafa, horfur á siglingum á
Norður-Íshafs leiðunum og málefni
þróunarsamvinnu og mannréttinda.
Rannsóknaþing Norðursins lýtur
alþjóðlegri stjórn en RHA – Rann-
sókna- og þróunarmiðstöð Háskól-
ans á Akureyri og Stofnun Vil-
hjálms Stefánssonar halda
sameiginlega utan um rekstur og
stjórnun skrifstofunnar. Rann-
sóknamiðstöð ferðamála er rekin
sameiginlega af Háskólanum á Ak-
ureyri, Háskóla Íslands og Háskól-
anum á Hólum. Rannsóknaþing
norðursins býr yfir umfangsmiklu
samstarfsneti vísindamanna og
hagsmunaaðila á norðurslóðum.
Þetta samstarfsnet getur nýst
Rannsóknamiðstöð ferðamála afar
vel við koma á fót frekari rann-
sóknum á ferðamálum á norður-
slóðum.
Ferðaþjónusta á norðurslóð-
um – rannsóknir og þróun
Eftir Guðrúnu Rósu
Þórsteinsdóttur » Ferðamennska á við-
kvæmum og strjál-
býlum svæðum norðurs-
ins er lítt rannsökuð.
Guðrún Rósa
Þórsteinsdóttir
Höfundur er stjórnarmaður
í Rannsóknamiðstöð Ferðamála
og framkvæmdastjóri skrifstofu
Rannsóknaþings Norðursins.
Á SÍÐAST-
LIÐNUM misserum
hefur þeim farið ört
fjölgandi sem fara já-
kvæðum orðum um
íslensku krónuna.
Ekki aðeins að krón-
an hafi fengið já-
kvæða dóma frá
nóbelsverð-
launahafanum í hag-
fræði, Jósef Stiglitz,
heldur hefur hún sýnt sig vera
bjargvættur þjóðarinnar á kreppu-
tímum. Hitt er svo annað mál að
það virðist sem hluti íslenskra
ráðamanna sé markvisst að vinna
gegn krónunni, þá með óút-
skýrðum óhóflegum lántökum í er-
lendri mynt. Munu þessar óút-
skýrðu lántökur valda því að stór
hluti, ef ekki mestur hluti, gjald-
eyristekna landsins fer í árlegar
vaxtagreiðslur, sem auðveldlega
eiga eftir að vinda upp á sig og
valda enn frekari veikingu ís-
lensku krónunnar. Í lengri tíma
hafa óvildarmenn krónunnar, sem
að mestu koma úr röðum fyrrver-
andi bankamanna eða talsmanna
þeirra, talað fyrir upptöku evru,
dollars eða annars gjaldmiðils. Sé
litið til baka var talsmáti þeirra
oftast dylgjukenndur og með mik-
illi rökleysu en þó, í krafti einok-
unar á fjölmiðlamarkaði, tókst
þessum bankamönnum, sem sann-
arlega blóðmjólkuðu samfélagið,
og talsmönnum þeirra að kasta
tálsýn á bæði greinda og vel hugs-
andi menn.
Þeir tímar eru þó vonandi liðnir
að fyrrverandi bankamenn,
fjárglæframenn, og talsmenn
þeirra geti í krafti einokunar á
fjölmiðlamarkaði kastað fram
draumkenndri rökleysu og sagt
hana sannindi.
Atvinnuleysi, minnkandi verð-
mætasköpun, fjöldagjaldþrot fyrir-
tækja, lífskjaraskerð-
ing og aðrar
hremmingar einkenna
nú evrulönd á borð við
Spán og ekki síst Ír-
land. Í raun er staðan
á Írlandi svo graf-
alvarleg að virtustu
hagfræðingar þarlend-
is telja að þjóðin hafi í
raun aðeins tvo val-
kosti; taka upp sjálf-
stæða mynt aftur eða
horfa upp á þjóð-
argjaldþrot, langvinna kreppu og
atvinnuleysi sem engan enda mun
sjá á. Á Spáni er almennt atvinnu-
leysi tæplega tuttugu prósent og
atvinnuleysi ungmenna að nálgast
fjörutíu prósent.
Sennilega, ef óvildarmenn krón-
unnar fengið sínu framgengt, væri
hér atvinnuleysi svipað og á Spáni
og jafnvel verra.
Vegna krónunnar hafa Íslend-
ingar, í tugi ára, ferðast ódýrt út
um allan heim. Vegna krónunnar
hafa Íslendingar, einnig í tugi ára,
búið við eitt minnsta atvinnuleysi
sem um getur í Evrópu. Vegna
krónunnar hafa framleiðslufyr-
irtæki landsins blómstrað. Vegna
krónunnar mun kreppan verða
styttri á Íslandi en í þeim Evr-
ópulöndum sem hafa ekki sjálf-
stæða mynt svo lengi sem ráða-
menn þjóðarinnar hætta að vinna
gegn henni.
Með krónuna sem gjaldmiðil
geta Íslendingar skapað frjálsara,
jafnara og betra þjóðfélag.
Styrkur krónunnar
Eftir Viðar H.
Guðjohnsen
Viðar H. Guðjohnsen
»Með krónuna sem
gjaldmiðil geta Ís-
lendingar skapað frjáls-
ara, jafnara og betra
þjóðfélag.
Höfundur er meistaranemi
við lyfjafræðideild Háskóla Íslands.
ÉG TEL að við
séum öll ábyrg fyrir
hruninu, ekki bara
óráðsíumennirnir. Það
var íslenska þjóðin sem
kaus aftur og aftur
stjórnmálamenn sem
ekki gættu hagsmuna
okkar. Við gerðum lítið
til að stoppa óráðsíuna
þó að það hafi legið í
augum uppi að þetta
var ekki eðlilegt ástand. Ég gerði
mér grein fyrir að það var ekki eðli-
legt að sama hvaða vonlausu fyr-
irtæki í útlöndum Íslendingar
keyptu að þau fóru alltaf að bera
sig. Ég vissi líka að það var ekki
eðlilegt hve stór hluti þjóðarinnar
gat lifað hátt og hvað krónan var
sterk og við gátum keypt mikið í út-
löndum. En ég gerði ekkert nema
rausa um þetta yfir kaffibolla. Ég
ber ábyrgð. Ég átti að mótmæla við
Alþingishúsið fyrir hrunið en ekki
eftir það. Nú er aftur kominn tími
til að láta til sín taka og gera eitt-
hvað sem hlustað er á. Ekki til að
skammast út í það hvernig unnið er
úr þessari fáránlegu stöðu sem við
erum í heldur af því að við erum að
sigla hraðbyri út í aðrar og ekki
minna eyðileggjandi athafnir. Það
eru öfl í þjóðfélaginu sem leggja of-
urkraft í að við notum alla okkar
orku í örfáar verksmiðjur og seljum
hana ódýrt. Í orkunni eru mögu-
leikar okkar og afkomenda okkar.
En hún er ekki ótakmörkuð og nýt-
ing á henni kallar á umhverfisspjöll
þannig að við verðum alltaf að vega
og meta möguleikana vandlega áður
en farið er í framkvæmdir. En það
eru öfl sem vilja nýta sér ástandið
hjá þjóðinni núna til að
virkja sem mest og
selja í stóriðju.
Tökum Helguvík-
urálverið sem dæmi.
Lögum var breytt sem
varð til þess að Suð-
urnesjabúar gátu
ákveðið sjálfir upp á
sitt einsdæmi að
byggja álver. Þeir áttu
nægilega stóra höfn til
að þjóna því álveri
sem fyrirhugað var og
töldu sig eiga orku
fyrir álverið. Síðan kom krafa frá
eigendum auðhringsins um stærra
og stærra álver. Með því að koma til
móts við það vantar stærri höfn. Ég
veit ekki hvort einhver veit hvar á
að fá peninga í hana. Það vantar
meiri orku og ég þykist vita að eng-
inn viti hvar á að fá alla þá orku. Ef
það tekst að skrapa saman nægilega
orku verða það mikil náttúruspjöll
og við og börnin okkar getum
gleymt því að koma í framkvæmd
nýjum og arðvænlegum hug-
myndum sem krefjast orku.
Það hefur verið sorglegt að fylgj-
ast með umræðunni um línulagnir
til álversins. Einhverjum virðist
þykja það alveg eðlilegt og að það
þarfnist ekki sérstakrar skoðunar
að leggja nýjar línur og þær enga
smásmíði yfir viðkvæm svæði, þar á
meðal vatnsverndarsvæði. Það sem
verra er er að það verður allt brjál-
að þegar umhverfisráðherra sýnir
ábyrgð, fer að lögum og vandar til
verka. Það vekur furðu að heilt
byggðarlag skuli leggjast svo lágt
að leggja umhverfisráðherra í ein-
elti. Mér hefur stundum dottið í hug
hvort karlráðherra hefði verið sýnd-
ur þessi dónaskapur.
Ég geri mér grein fyrir að það er
mikið atvinnuleysi á Suðurnesj-
unum og mér þætti fróðlegt að sjá
úttekt á því hverjir eru atvinnulaus-
ir og hvað er raunhæft að margir
þeirra fengju vinnu tengda álverinu.
Ég veit að bygging álvers og línu-
lagnir myndu auka tímabundið
vinnu á öllu suðvesturhorninu. En
sumt er of dýru verði keypt og ég er
sannfærð um að aðrar leiðir eru
betri til árangurs þegar til lengri
tíma er litið. Verður eftirsóknarvert
að búa í Keflavík með 360.000 tonna
álver alveg upp við bæinn og hvar
verður stolt Suðurnesjabúa með lín-
ur í yfirstærð eftir endilöngum
skaganum? Ég fæ kjánahroll þegar
ég heyri bæjarstjórann í Reykja-
nesbæ tala um litlu börnin og at-
vinnuleysið. En ég fæ annars konar
hroll þegar ég heyri forsætisráð-
herra tala um álver og línur. Það er
núna sem við eigum að láta til okkar
taka en ekki þegar það er of seint.
Ef þið haldið að þetta stoppi eftir að
búið er að ráðstafa allri orkunni á
suðvesturhorninu eruð þið bjartsýn.
Orka er eftirsóknarverð, hún býður
upp á möguleika og tækifæri. Við
þurfum að berjast fyrir henni því
það eru fleiri en við sem vilja nýta
hana.
Við erum ábyrg – ég er ábyrg
Eftir Dagnýju Guð-
mundsdóttur »Nú er kominn tími til
að láta til sín taka
því að við erum að sigla
hraðbyri út í aðrar og
ekki minna eyðileggj-
andi athafnir.
Dagný Guðmundsdóttir
Höfundur er safnvörður
og myndlistamaður og er fædd
og uppalin í Njarðvíkunum.
Til
leigu
Studio og tveggja herbergja íbúðir
í 101 Reykjavík.
Bæði skammtíma- og langtímaleiga.
Full búnar húsgögnum og húsbúnaði,
vikuleg þrif.
Upplýsingar í síma 821-1400
www.residence.is