SunnudagsMogginn - 02.05.2010, Blaðsíða 18

18 2. maí 2010
B
retar ganga að kjörborðinu
næstkomandi fimmtudag til
þess að kjósa til þings í kosn-
ingum, sem flestir telja verða
sögulegar á margan hátt. Þar mun fara
fram pólitískt uppgjör við 13 ára valdatíð
Verkamannaflokks þeirra Tonys Blair og
Gordons Browns, en ýmislegt bendir til að
kjósendur séu ekki aðeins stjórn-
arflokknum gramir, heldur stjórn-
málakerfinu öllu.
Kosningakerfið breska byggist á ein-
menningskjördæmum, þar sem sá fram-
bjóðandi sigrar sem flest fær atkvæði,
jafnvel þó svo þorri kjósenda velji aðra
frambjóðendur. Þetta fyrirkomulag ýtir
undir persónulega ábyrgð frambjóðenda
gagnvart umbjóðendum sínum, dali fylgið
detta þeir lóðbeint af þingi í stað þess að
það höggvist neðan af listanum en for-
ystumennirnir séu óhultir, eins og gerist í
hlutfallskosningu á borð við þá sem Ís-
lendingar eru vanir.
Þetta þýðir jafnframt að sviptingar geta
orðið miklar. Í meðbyr geta flokkar unnið
stórsigra þar sem hófleg fylgisaukning
getur leitt til algerra yfirburða í hinni 650
sæta neðri málstofu breska þingsins. En
það þýðir líka að það er mjög auðvelt fyrir
kjósendur að senda óvinsæla stjórn út í
hafsauga. Það eru örlögin, sem virðast
blasa við Gordon Brown forsætisráðherra
þessa dagana. Opinbert markmið Brown
er vitaskuld það að halda velli í Downing-
stræti, en hann hefur aflað sér mikilla
óvinsælda á kjörtímabilinu og kosninga-
baráttan reynst honum einstaklega mót-
dræg, svo honum er ósigurinn nánast vís.
Að sama skapi vill David Cameron, leið-
togi íhaldsmanna, ná hreinum meirihluta,
en kannanir benda til þess að það sé frem-
ur ólíklegt. Markmið Nicks Clegg, leiðtoga
frjálslyndra demókrata, var upphaflega
það að koma sér í oddaaðstöðu á þingi og
notfæra sér það til þess að ná fram helstu
baráttumálum flokksins með því að verja
minnihlutastjórn annars hinna flokkanna
vantrausti. Velgengnin í kosningabarátt-
unni hefur hins vegar verið meiri en
nokkur átti von á; svo kann því að fara að
þeir muni eiga beinan þátt í ríkisstjórn.
Stjórnmálalíf í kreppu
Verkamannaflokkurinn og Íhaldsflokk-
urinn hafa um áratugaskeið verið hinir
tveir turnar breskra stjórnmála en aðrir
flokkar en frjálslyndir demókratar (og
fyrirrennarar hans) hafa aldrei náð máli á
landsvísu. Einmenningskjördæmakerfið
er enda ekki til þess fallið að lyfta undir
smáflokka. Nú standa sögulegar kosningar
fyrir dyrum, en kjósendur eru ekki nema
hálfvolgir fyrir þeim. Öllum er ljóst að
efnahagsþrengingarnar eru grafalvarlegar
og við blasa margvísleg óleyst vandamál
önnur. Efst í huga flestra kjósenda – burt-
séð frá lífsviðhorfum þeirra – virðist þó
víðtæk vantrú á stjórnmálastéttinni allri,
getu hennar til þess að fást við vandann,
heiðarleika og jarðsambandi. Sá vandi er
ekki fullkomlega nýr af nálinni. Kjörsókn í
Bretlandi hefur farið mjög minnkandi
undanfarin ár og sífellt kvarnast úr fé-
lagaskrám flokkanna. Hann hefur hins
vegar dýpkað mjög á þessu kjörtímabili og
náði hámarki í fyrra þegar ljóstrað var upp
um gríðarlega og útbreidda spillingu í
þinginu, þar sem fjölmargir þingmenn úr
öllum flokkum blóðmjólkuðu endur-
greiðslur fyrir alls kyns útlagðan kostnað.
Leiðtogarnir þrír
Gordon Brown er vitaskuld holdtekja
þessara vandræða allra. Hann situr í
Downingstræti 10 án umboðs frá þjóðinni,
í ljós kom að endurgreiðslur til hans voru
ekki hafnar yfir gagnrýni og honum er
mjög legið á hálsi fyrir efnahagsörðugleik-
ana og uggvænleg ríkisfjármál. Ekki síst
vegna þess að menn minnast þess vel þeg-
ar hann kvaðst af nokkru stærilæti hafa
smíðað hið nýtt hagkerfi þar sem endi var
bundinn á öfgakenndar efnahagssveiflur!
Kosningabaráttan hefur svo reynst honum
nær endalaus píslarganga, þar sem afleit
frammistaða í kappræðum og undanbrögð
við fjölmiðla hafa enn veikt trúna á hon-
um. Lágkúrulegar athugasemdir hans um
roskinn kjósanda Verkamannaflokksins,
sem hann hafði rætt við með sitt glænýja
bros á vör skömmu áður, hafa svo nánast
gert út af við kosningabaráttu hans.
Fyrir nokkrum mánuðum gengu margir
að því sem vísu að David Cameron yrði
forsætisráðherra nú í vor. Eftir því sem
nær hefur dregið kosningum hafa efa-
semdir um hann hins vegar vaxið. Came-
ron er vissulega ærlegur og viðkunn-
anlegur maður og enginn getur efast um
árangur hans við að hrista af Íhalds-
flokknum það yfirbragð sem kjósendur
fengu mestan ímugust á um árið. Eftir því
sem liðið hefur á kosningabaráttuna hefur
Cameron hins vegar mistekist að sýna
kjósendum að bak við slétta og fellda
ásýndina sé nokkuð nema loft.
Nick Clegg hefur aðeins verið í forystu
frjálslyndra demókrata í tæp þrjú ár og
þótt nokkur töggur sé í honum hefur hann
aldrei þótt rista mjög djúpt á hinum póli-
tísku miðum. En þó stjórnmálaskýrendur
hafi myndað sér þá skoðun átti það ekki
Óvissan
eykst
David Cameron, Nick Clegg og Gordon Brown eigast við í sjónvarpskappræðum.
Fréttaskýring
Margt bendir til þess að breskir kjósendur séu
ekki bara stjórnarflokknum heldur stjórnmála-
kerfinu öllu gramir en gengið verður að kjör-
borðinu á fimmtudaginn.
Andrés Magnússon
Gordon Brown tókst að móðga þessa ágætu konu í vikunni ...
Reuters