SunnudagsMogginn - 10.10.2010, Síða 51

10. október 2010 51
Sýningin Sjónarhorn, með ljósmyndum eftir Vestur-Íslendinginn Wayne
Gudmundson, opnaði í Ljósmyndasafni Reykjavíkur 18. september. Á
sýningunni fá gestir yfirlit yfir 35 ára feril ljósmyndarans, en Wayne er
einn virtasti landslagsljósmyndari Miðvesturríkjanna. Í svarthvítum
ljósmyndunum tekst hann á við víðáttur heimahaga sinna á persónu-
legan, formhreinan og heillandi hátt. Hann forðast að upphefja landið
og það sem hann horfir á, en finnur í raunveruleikanum óvænt sjón-
arhorn, og bendir á áhugaverðar staðreyndir og form í landinu.
Fegurðin í klassísku ljósmyndaprenti
Á sýningunni í Ljósmyndasafni Reykjavíkur gefur m.a. að líta myndir af
íslensku landslagi, af landi forfeðra Waynes. Meðal annars eru þar ljós-
myndir af Herðubreið, frá Grímsey og af tjaldstæðinu við Drekagil.
Myndirnar eru svarthvít silfurprent; prentuð á afar vandaðan hátt í
myrkraherbergi ljósmyndarans.
„Ég er alltaf að átta mig betur á því sjálfur hvað ég kann vel að meta
klassíska ljósmyndaprentið,“ segir Wayne. „Mér finnst notalegt að
vinna með höndunum í myrkraherberginu, en þetta er tímafrekt ferli. Ef
vel tekst til má ná einu eða tveimur góðum sýningarprentum á dag.
Í dag má gera mjög góð stafræn bleksprautuprent en vel gerð svart-
hvít silfurprent glóa, það myndast svo falleg patína undir yfirborðinu.
Stafræn prent ná þeirri fegurð ekki.“
Ferðunum til Íslands fjölgar
Wayne kom fyrst hingað til lands sumarið 1993, til að vinna að verkefn-
inu Heimahagar, en Guðmundur Ingólfsson vann að því með honum og
myndaði í staðinn byggðir Vestur-Íslendinga. Wayne kom aftur sumarið
1995 og ferðunum hefur farið fjölgandi. Hann hefur haldið áfram að
mynda íslenskt landslag og þá í tengslum við önnur verkefni sem hann
hefur unnið að: Eitt þeirra vann hann með Bill heitnum Holm, ljóðskáld-
inu og ritgerðasmiðnum kunna sem átti hús á Hofsósi, en það fjallaði
um vesturíslenska kerskniskáldið „Káinn“, Kristján Níels Jónsson.
Fyrir tveimur árum kom Wayne hingað til lands með bandarísku sjón-
varpsliði, en þá var gerð sjónvarpsmynd um ljósmyndun hans, önnur
um ferð hans og dótturinnar Liv, þar sem þau fóru á slóðir forfeðranna,
og sú þriðja um Bill Holm, sem lést meðan myndin var enn í vinnslu.
Myndirnar hafa allar verið sýndar vestra og hefur sú um Wayne og list
hans nú verið tilnefnd til Emmy-verðlauna í Miðvesturríkjunum.
Tekst á við víðátturnar
umhverfið; þegar þau koma saman í vel lukkuðum
myndramma skapa þau dýnamík og samtal. Þessi
för eða merki í jörðinni í Norður-Dakóta geta til að
mynda verið vegir og vegslóðar, járnbrautarteinar,
eða eitthvað óljósara eins og náttúrleg form í
landslagi. Þriðji þátturinn sem ég beini sjónum að í
myndunum eru ýmiskonar hlutir, ummerki eftir
menn. Fjórði þátturinn er óljósari, huglægari: það
má kalla að hann gæði eða tilfinningu fyrir stað.
Allar myndirnar mínar sem ég tel ganga upp hafa
alla þessa fjóra þætti en það er afskaplega mismun-
andi hverjir þeirra eru sterkastir í hvert sinn.
Þegar ég er að ljósmynda reyni ég að bregðast
sjónrænt við stöðunum sem ég er á, án þess að
hugsa of mikið út í það hvað ég ætla að sýna. Það
svo merkilegt að ég enda mjög oft á því að velja
fyrsta myndramman sem ég tek á hverjum stað.
Annars er það svo að ef maður skilgreinir mynd
alveg niður í kjölinn með orðum er kannski alveg
eins gott að skrifa bara um hana en taka hana
ekki,“ segir hann og brosir.
„En eins og ég sagði þá hugsa ég mest um jafn-
vægi þegar ég mynda. Við sem notum stórt format,
vinnum á blaðfilmuvélar, njótum fegurðarinnar í
því að hafa myndina á hvolfi fyrir framan okkur á
bakhlið myndavélarinnar. Ég tel að það geri okkur
hæfari í að takast á við spurninguna um jafnvægi.
Hendur okkar eru frjálsar og við erum með höf-
uðið undir dökku klæðinu þar sem við rýnum í
myndbygginguna. Þar er tilfinningin að verki við
að ná rétta jafnvæginu í hvern myndramma.“
Það er áhugavert að skoða hvernig Wayne Gud-
mundson kom með sína myndrænu tilfinningu,
sem er þroskuð í að takast á við sléttur og fjalla-
laust landslag Miðvesturríkjanna, inn í dramatíska
og margbreytilega íslenska náttúru. Sumir erlendir
ljósmyndarar sem hingað koma tapa áttum og
gleyma bakgrunni sínum í nýjum myndheimi, en
Wayne heimfærir stíl sinn á afar áhugaverðan hátt
yfir á íslenska landslagið. Hann er sífellt að leita að
einfaldleika, það mætti segja að hann bendi á
töfrana í hinu einfalda.
„Ég vil að það séu einhverjir töfrar til staðar,“
segir hann.
Ferðalag í leit að upprunanum
Eftir að hafa ferðast um Ísland með Liv, dóttur
sinni, fyrir nokkrum árum, meðal annars á slóðir
forfeðra þeirra á Fjöllum og nærri Eyjafjöllum, en
bandarískir sjónvarpsmenn gerðu kvikmynd um
þá ferð, tók Wayne að vinna af krafti að verkefni
sem hann kallar Song for Liv.
„Titillinn er tilvitnun í bók Bruce Chatwins, The
Songlines, en í þessari dásamlegu bók er fjallað um
hugmyndir frumbyggja Ástralíu og hvernig þeir
kortlögðu landlagið og staði í huganum. Þeir
bjuggu til þessa söngva sem auðvelduðu þeim að
rata um landið. Það mikilvægasta fyrir mig í hug-
myndum þeirra var að ef söngvarnir væru ekki
sungnir þá myndi landið deyja. Þess vegna er það
skylda okkar enn í dag að flytja okkar söngva. Ég
vinn því að bók og sýningu um forfeður okkar.
Þetta verður mín tíunda bók og ég hef einnig skrif-
að textann í hana og unnið mikla og fjölbreytilega
heimildavinnu í því sambandi. Eru ekki allir Ís-
lendingar með áhuga á ættfræði? Þetta ferðalag í
leit að upprunanum hefur ekki bara leitt mig til Ís-
lands, heldur líka til Færeyja – Grímur Kamban
sem nam þar land árið 825 var forfaðir minn, til
Englands, Skotlands, Írlands og Noregs. Þetta verk
er fyrir Liv, dóttur mína. Það er söngurinn henn-
ar,“ segir Wayne Gudmundson.
’
Við sem notum stórt form-
at, vinnum á blaðfilmu-
vélar, njótum fegurð-
arinnar í því að hafa myndina á
hvolfi fyrir framan okkur á bak-
hlið myndavélarinnar. Ég tel að
það geri okkur hæfari í að takast
í við spurninguna um jafnvægi.
Ein ljósmynda Wayne Gudmundsonar á sýningunni í Ljósmyndasafni Reykjavíkur; Verendrye, frá árinu 2005, af yfirgefnum barnaskóla.