Morgunblaðið - 06.01.2010, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. JANÚAR 2010
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
DAVÍÐ Þór Björgvinsson, dómari við Mann-
réttindadómstólinn í Strassborg og prófessor
við lagadeild HR, telur að ákvörðun forseta Ís-
lands um að synja Icesave-lögunum staðfest-
ingar, flæki stjórnskipun landsins og geri rík-
isstjórnum og meirihluta Alþingis erfitt fyrir
að koma óvinsælum málum fram. Hún efli þó
ekki endilega lýðræði í landinu.
Í samtali við Morgunblaðið sagði Davíð Þór
að með synjun forsetans á fjölmiðlalögunum og
nú á Icesave-lögunum væru Íslendingar komn-
ir með alveg nýjan þátt inn í sína stjórnskipun.
„Forsetinn er í þessum skilningi búinn að taka
sér stöðu í miðju stjórnmálanna og ákveður
hvaða mál skuli þess verð að fara í þjóð-
aratkvæði og hver ekki,“ sagði hann. Menn
yrðu nú að setjast niður og spyrja sig hvort
þetta væri æskileg þróun og horfði til framfara
í stjórnskipuninni. Ein af afleiðingum þess að
forseti beiti synjunarvaldi væri sú að rík-
isstjórnum væri nú gert erfitt að koma fram
erfiðum og óvinsælum málum, jafnvel þótt þau
væru talin nauðsynleg. „Í þeim skilningi virkar
þetta hamlandi fyrir ríkisstjórnir og þing-
meirihluta, án þess að ég sjái í þessu sérstaka
réttarbót,“ sagði Davíð Þór.
Hann sæi ekki að stjórn-
skipun landsins yrði endi-
lega mikið lýðræðislegri
með því að forsetinn tæki
sér þetta vald eða beitti því
með þeim hætti sem hann
gerði í þessu máli. Setja
yrði lög um þjóðaratkvæða-
greiðslur ef menn teldu þörf
á þeim og um skilyrði þess
að slíkar atkvæðagreiðslur
yrðu haldnar, frekar en að búa við það fyrir-
komulag að þetta væri ákvörðun þess sem
gegnir embætti forseta hverju sinni.
Hefði mátt bregðast öðruvísi við 2004
Ólafur Ragnar Grímsson er eini forsetinn
sem hefur neitað að staðfesta lög frá Alþingi.
Davíð Þór benti á að fram að því hefðu raunar
verið skiptar skoðanir um hvort forseti hefði í
raun og veru sjálfstætt vald til að synja lögum
staðfestingar. Nú virtist hins vegar sem lítill
eða enginn ágreiningur væri um að forseti
hefði synjunarvald. Ástæðan væri m.a. sú að
með viðbrögðum ríkisstjórnarinnar við synjun
forseta á fjölmiðlalögunum árið 2004, hefði fal-
ist viss viðurkenning á að forsetinn hefði þetta
vald. Stjórnin hefði getað litið svo á að synjun
forsetans á fjölmiðalögunum hefði ekkert gildi,
lögin væru fullgild þrátt fyrir að forsetinn neit-
aði að skrifa undir þar sem atbeini hans væri
aðeins formlegur.
Dómstólar hefðu síðan endanlega skorið úr
um hvort forsetinn gæti synjað lögum staðfest-
ingar ef ágreiningur um gildi laganna hefði
verið undir þá borinn.
Mikilvægt fordæmi var gefið
Aðspurður hvort ríkisstjórnin gæti núna
sagt sem svo að synjun forsetans hefði ekkert
gildi, sagði Davíð Þór að það væri erfitt, bæði
af lagalegum og pólitískum ástæðum. For-
dæmi hefði verið gefið árið 2004 og hefðu menn
viljað freista þess að andæfa synjunarvaldinu
hefði verið æskilegt að gera það þá með stjórn-
skipulegum rökum. Þetta væri þó flókið álita-
mál og erfitt að segja til um hvenær fordæmi
festi reglur á sviði stjórnskipunarréttar í sessi.
„Með þessum viðbrögðum ríkisstjórnar-
innar 2004 var mótað mikilvægt fordæmi sem í
það minnsta gerir núverandi ríkisstjórn erf-
iðara fyrir og hún er í þrengri stöðu til að halda
á lofti þessum viðhorfum að forseti hafi ekki
synjunarvald en ella hefði verið,“ sagði Davíð
Þór Björgvinsson.
 Ríkisstjórn gat freistað þess að hnekkja synjunarvaldi forsetans árið 2004  Viðbrögð hennar þá
festu synjunarvald í sessi  Forsetinn búinn að taka sér stöðu á miðju íslenskra stjórnmála
Eflir ekki endilega lýðræðið
Davíð Þór
Björgvinsson
FRÉTTASKÝRING
Eftir Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
LÁNVEITINGAR Norðurlandanna
og Póllands til Íslendinga eru hluti af
efnahagsáætlun Alþjóða gjaldeyris-
sjóðsins (AGS) fyrir Ísland. Mark
Flanagan, fulltrúi AGS, sendi frá sér
yfirlýsingu í gærkvöldi þar sem kem-
ur fram að samkomulag um Icesave
sé ekki skilyrði fyrir efnahagsáætl-
uninni, svo fremi sem áætlunin sé að
fullu fjármögnuð. Hins vegar hafa
bæði Svíar og Finnar lýst því yfir að
frekari lánafyrirgreiðslur gætu tafist.
Nú þegar hafa um 130 milljarðar
króna skilað sér frá AGS og 300 millj-
ónir evra frá Norðurlöndunum Sví-
þjóð, Noregi, Finnlandi og Dan-
mörku, jafnvirði 54 milljarða króna.
Til viðbótar hafa um sjö milljarðar
skilað sér frá Færeyingum, sem voru
fyrstir grannþjóða til að lána Íslend-
ingum á síðasta ári.
Enn eru ódregin umsamin lán frá
Norðurlöndunum, AGS og Póllandi
að upphæð 2,3 milljarðar evra, eða
um 414 milljarðar króna á núvirði.
Þar af er lánsloforð upp á 27 milljarða
króna frá Pólverjum. Er öllum þess-
um lánum ætlað að efla gjaldeyris-
forða Seðlabankans, sem nú stendur í
um 450 milljörðum króna. Ótalin eru
640 milljarða króna lán Hollendinga
og Breta vegna Icesave-reikning-
anna, sem fullkomin óvissa er um eft-
ir atburði gærdagsins.
Telja Icesave forsendu
frekari lánagreiðslna
Fulltrúar finnskra og sænskra
stjórnvalda létu hafa eftir sér í er-
lendum fjölmiðlum í gær að frekari
lánafyrirgreiðsla til Íslendinga gæti
frestast. Gildistaka laganna um Ice-
save væri forsenda þess að lánin yrðu
veitt og haft yrði samráð við AGS um
framhaldið.
Önnur endurskoðun á efnahags-
áætlun AGS og Íslands átti að fara
fram í lok þessa mánaðar. Í yfirlýs-
ingu sinni segir Mark Flanagan að
sjóðurinn muni meta aðstæður í sam-
ráði við íslensk stjórnvöld og ráðfæra
sig við önnur ríki sem koma að fjár-
mögnuninni. Þá muni starfsmenn
AGS starfa áfram með íslenskum
stjórnvöldum við að bjarga þeim út úr
þeim vanda sem landið er í.
Sem fyrr segir bárust 300 milljónir
evra frá Norðurlöndunum í síðasta
mánuði. Hafði Ísland heimild til að
nýta sér alls 444 milljónir evra fram
að annarri endurskoðun AGS. Ekki
var talin þörf á frekari notkun á heim-
ildinni og því flytjast 144 milljónir
evra til næsta endurskoðunartíma-
bils. Voru lánin frá Norðurlöndunum
og Póllandi veitt til 12 ára.
Frekari lánagreiðslur
til Íslands gætu tafist
AGS segir Icesave-samninga ekki skilyrði efnahagsáætlunar
Lánafyrirgreiðsla til Íslands
Lánsloforð* Þar af komið* Hvenær næsta greiðsla
Alþjóða gjaldeyrissj.
Eftir 2. endurskoðun AGS
Norðurlöndin
Eftir 2. endurskoðun AGS
þar af: Noregur
Danmörk
Svíþjóð
Finnland
Pólland
Eftir 2. endurskoðun AGS
Færeyjar
Greiðslum lokið
* Yfirfært í milljarða ÍSK samkv. gengi Seðlabanka 5. janúar 2009
262,5 131
320 54
27,7
7,2/7,2
83
83
89,6
64
Morgunblaðið/Rax
Lán Mark Flanagan (t.h.) segir AGS ætla að vinna áfram með stjórnvöldum.
Í tengslum við efnahagsáætlun
AGS fengu Íslendingar vilyrði fyr-
ir lánum upp á rúmlega 600 millj-
arða króna. Óvissa er núna um
frekari lánveitingar eftir ákvörð-
un forseta Íslands í gær.
Forseti Íslands synjar Icesave-lögum staðfestingar
WOUTER Bos, hollenski fjármála-
ráðherrann, lýsti í gær yfir miklum
vonbrigðum með ákvörðun forseta
Íslands að synja Icesave-lögunum
staðfestingar. Í samtali við hol-
lenska dagblaðið de Volkskrant
sagði Bos að Íslendingar væru eftir
sem áður skuldbundnir til að greiða
skuld sína vegna Icesave-reikn-
ingana.
Takast á við niðurstöðuna
Morgunblaðinu tókst ekki að ná
tali af ráðherranum en talsmaður
hans, Ruud Slotboom, sagði að Hol-
lendingar gerðu ráð fyrir skjótum
viðbrögðum frá íslensku ríkisstjórn-
inni. Hún yrði að útskýra hvað
myndi gerast nú. „Vegna þess að
það er óásættanlegt að engin lausn
sé fyrir hendi vegna Icesave-
málsins,“ sagði Slotboom.
Í Icesave-samningunum við Bret-
land og Holland er ákvæði um að
ríkin geti rift samningunum hafi lög
sem staðfesta þá ekki öðlast gildi
fyrir 30. nóvember 2009. Slotboom
sagði of snemmt að segja til um
hvort þessu riftunarákvæði yrði
beitt. Einnig væri of snemmt að
ræða um mögulegar afleiðingar þess
að lögunum yrði hafnað í þjóð-
aratkvæðagreiðslu eða hvort málið
hefði einhver áhrif á umsókn Íslands
um aðild að Evrópusambandinu.
„Við munum takast á við niðurstöð-
una þegar hún liggur fyrir.“
Rökrétt að leita til ESB
Aðspurður hvort Hollendingar
myndu leita til Evrópusambandsins,
líkt og Alistair Darling, fjár-
málaráðherra Bretlands hyggst
gera, sagði Slotboom að það væri í
sjálfu sér rökrétt skref.
runarp@mbl.is
Hollendingar
mjög vonsviknir
vegna synjunar
Íslendingar skuldbundnir til að greiða
Davíð Þór Björgvinsson benti á að Þór Vil-
hjálmsson, sem m.a. var dómari við Hæsta-
rétt, hefði sett fram afar sannfærandi rök
um að samkvæmt stjórnarskránni væri vald
forseta háð tillögum frá ráðherrum, enda
væri forseti ábyrgðarlaus af stjórnar-
athöfnum. Þór hefði bent á að öll önnur
ákvæði stjórnarskrárinnar væru skilin með
þeim hætti að ráðherra gerði tillögu til for-
seta sem forseta bæri að fara eftir. Sam-
kvæmt þessu ætti að túlka 26. greinina með
þeim hætti að ráðherra hefði vald til að gera
það að tillögu sinni að forseti synjaði lögum
staðfestingar. Það gæti ráðherra t.d. gert ef
hann væri ósáttur við lög sem Alþingi hefði
afgreitt vegna þess að það samræmdist
ekki stefnu hans í viðkomandi málaflokki.
Þessar skoðanir Þórs hefðu því miður ekki
verið gaumgæfðar sem skyldi. Afleiðingin
væri sú að Íslendingar upplifðu stórfellda
breytingu á grundvallaratriðum í stjórn-
skipan landsins sem áður höfðu verið góð
sammæli um og þá aðallega fyrir tilverknað
þess sem nú gegnir embætti forseta.
Stórfelldar breytingar
Ármúli 38
S: 5516751 og 6916980
Innritun stendur yfir fyrir vorönn.
Allir velkomnir.
Byrjendur sem og lengra komnir
Munið frístundakortið !
pianoskolinn.is
pianoskolinn@pianoskolinn.is