Morgunblaðið - 06.01.2010, Blaðsíða 23

Umræðan 23
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. JANÚAR 2010
UM DAGINN var
haldið málþing sem
fjallaði um „trú og for-
dóma“. Málþingið var
á vegum Samráðsvett-
vangs trúfélaga en
hann var stofnaður
fyrir þremur árum í
þeim tilgangi að
tryggja og hvetja til
samræðu á meðal mis-
munandi trúfélaga á
Íslandi. Í dag eru í
honum fimmtán trúfélög ásamt
tveim borgaralegum samstarfs-
aðilum.
Samráðsvettvangurinn byggist
fyrst og fremst á minnihluta-
trúarhópum jafnvel þó að þjóð-
kirkjan sé meðlimur líka. Ekkert af
fjórtán trúfélögum fyrir utan þjóð-
kirkjuna nær fimm prósentum af
heildaríbúafjölda Íslands. Þau
mega jafnvel kallast „í algjörum
minnihluta.“
Á áðurnefndu málþingi sögðu
fulltrúar úr þessum trúfélögum
reynslusögur en flestar voru sorg-
legar. Sögur um að börn í þessum
trúfélögum þyrftu af og til að þola
ólýsanlega fordóma eða aðkast í
kristin- og trúarbragðafræði í skól-
um. Sum þeirra sögðust mæta
sterkum hleypidómum vegna þess
að þau tilheyrðu ákveðnum frí-
kirkjusöfnuði.
Sambandið „meirihluti –
minnihluti“
Eins og það tíðkast víða þegar
um fordóma og mismunun er að
ræða, virtist sem gerendur for-
dóma, sem voru meirihluti, hefðu
ekki tekið eftir því að það var
minnihluti sem var neyddur þess að
þola þá fordóma. Því miður er það
oftast satt að meirihluti hefur for-
dóma í garð minnihluta, jafnvel
ómeðvitað, og það lagast ekki nema
meirihlutinn hlusti á minnihlutann.
Vinur minn kvartaði einu sinni við
mig: „Allt varðandi tölvur er hann-
að fyrir fólk sem er hægri handar!“
en hann er örvhentur. Satt að segja
hafði ég aldrei spáð í þetta fyrr en
hann sagði mér frá
því.
Meirihluta-
minnihlutasamband er
í eðli sínu afstætt.
Meirihluta-minnihluta-
samband á ákveðnum
stað eða stundu getur
verið öfugt á öðrum
stað eða stundu. Ég er
t.d. í minnihluta sem
Japani á Íslandi en
ætlaði ég til Japans
með íslenskum vini
mínum til Japans væri
ég samstundis og ég stigi út úr
flugvélinni í meirihluta og hinn ís-
lenski vinur minn í minnihluta,
jafnvel þótt við værum alveg þeir
„sömu“ og áður.
Þetta einfalda dæmi sýnir okkur
mjög mikilvægan sannleika: meiri-
hluta-minnihlutasamband er alls
ekki tengt við virði viðkomandi
manneskju. Undantekningin er
þegar það samband færir auka-
gildi. Í þessu samhengi færir „við-
aukagildið“ hér, t.d. að vera minni-
hluti, nokkur sérréttindi. Ég hef
fengið, svo dæmi sé nefnt, mörg
tækifæri til að kenna japönsku og
kynna menningu okkar Japana hér-
lendis, en slíkt tækifæri hefði ég
ekki fengið í Japan. Þetta er „við-
aukagildi“ mitt sem fylgir því að
vera Japani á Íslandi.
Minnihluti á ekki
minna skilið
Talsverður hluti fordóma og mis-
munun gegn minnihluta virðist
stafa af ruglingi á þessu, nefnilega
hvort einhver er í minnihluta eða
ekki hefur ekkert samband við
hvort viðkomandi er með jafnmikið,
minna eða meira gildi en aðrir í
meirihluta. Engu að síður ruglumst
við svo auðveldlega, eins og að vera
öðruvísi en „venjulegur“ meiri-
hlutahópur varði gildi eða virði sem
sérhver okkar er með, enda mis-
skiljum við þannig að minnihluti
eigi skilið minna virði.
Í samfélagi okkar eru ýmiskonar
„minnihluta“-hópar til, sem varða
þjóðarbrot, ríkisfang, kynhneigð,
trúarbrögð, heilbrigði o.fl. Fólk
sem er í minnihluta varðandi eitt-
hvert af ofangreindu mun læra að
það að vera í minnihluta er því
næstum eðlilegt. En það er líka
hægt að alast upp við eðlilegar að-
stæður í meirihluta í sínu lífi.
Dæmi um slíkt er innfæddur, ís-
lenskur unglingur, sem fæddist og
ólst upp í Reykjavík, heilbrigður og
gagnkynhneigður, fermdist í þjóð-
kirkjunni og stundar nú nám í
menntaskóla.
Síðarnefnda lýsingin er eins kon-
ar staðalmynd af „venjulegum“ Ís-
lendingi. Ég veit ekki hversu marg-
ir unglingar passa við þessa
staðalmynd en slíkur „stað-
almyndar“-unglingur gæti fyrst
fundið sjálfan sig í minnihluta þeg-
ar hann færi í háskólanám til út-
landa. Ekki misskilja mig, ég er
ekki að segja að unglingar í að-
stæðum meirihluta kynni sér ekki
aðstæður minnihluta og hugsi um
þær. Ég bendi aðeins á hvað gæti
gerst, fylgist þeir ekki með að-
stæðum minnihluta í kringum sig.
Ég tel að það sé mjög mikilvægt
að sérhver unglingur (og ekki síður
við fullorðnir) hugsi virkilega um
mál sem varða minnihluta í sam-
félaginu. Það er þess vegna nauð-
synlegt að tryggja tækifæri þar
sem ungt fólk í meirihlutanum og
minnihlutanum finnur snertiflöt
hvað í lífi annars, á samskipti og
talar saman á einhvern hátt. Það
sem mér finnst mikilvægast er að
hlusta á raddir minnihluta á mis-
munandi sviðum lífsins. Fræðslan
kemur ekki endilega sjálfkrafa til
unglinga. Þetta er verkefni sem við
öll þurfum að hanna, skipuleggja
og framkvæma með þeim skýra til-
gangi að byggja samfélag gagn-
kvæmrar virðingar á Íslandi.
Hlustum á raddir
minnihluta
Eftir Toshiki Toma » Því miður er það oft-
ast satt að meirihluti
hefur fordóma í garð
minnihluta, jafnvel
ómeðvitað...
Toshiki Toma
Höfundur er prestur innflytjenda.
FRAMUNDAN er
uppstilling á fram-
boðslista hjá stjórn-
málaflokkunum í
Kópavogi vegna bæj-
arstjórnarkosning-
anna í vor. Sjálfstæð-
isflokkurinn verður
með sitt prófkjör 20.
febrúar. Framboðs-
frestur er til kl. 12.00
9. janúar nk. Aðrir
flokkar huga að því að stilla upp
listum sínum á tíma, hvaða háttur
sem verður á því.
Rétt til þátttöku í prófkjöri
Sjálfstæðisflokksins munu allir
þeir hafa sem eru flokksbundnir á
kjördegi. Nokkrum titringi hafa
valdið hótanir ríkisstjórnar Sam-
fylkingar og VG um það að breyta
lögum í þá veru að kjósendur skuli
raða á listana en ekki flokksmenn-
irnir sjálfir á framboðslistana.
Auðvitað er þessu stefnt gegn
Sjálfstæðisflokknum, sem einn
flokka hefur haft þann styrk að
geta haldið fjölmenn prófkjör og
lengst af opin öllum þeim, sem
undirrita inntökubeiðni í flokkinn
á prófkjörsdegi. Ekkert fer eins í
taugar litlu vinstriklíkuflokkanna
og stærð og afl flokksmanna Sjálf-
stæðisflokksins. Þeir stilla yfirleitt
upp sínum listum í reykfylltum
bakherbergjum þar sem rútuf-
armar smalafjár ráða úrslitum.
Stjórnmálaflokk-
arnir um allt land eru
nú að stilla upp listum
vegna sveitarstjórn-
arkosninganna í maí
n.k. Hugsanlegt væri
að nota þær til þjóð-
aratkvæðagreiðslna af
ýmsum toga til að
spara peninga.
Það hefur verið
nokkuð útbreitt að á
listana hér í Kópavogi
hefur valist fólk í for-
ystuhlutverk sem er
starfsmenn bæjarfélagsins. Hér í
Kópavogi bar Guðmundur Odds-
son lengi ægishjálm yfir aðra hér í
Kópavogi samhliða því að vera
skólastjóri í Þinghólsskóla. For-
maður bæjarráðs Kópavogs er
Ómar Stefánsson sem er starfs-
maður á íþróttavöllum bæjarins.
Hafsteinn Karlsson bæjarfulltrúi
og Gunnsteinn Sigurðsson bæj-
arstjóri eru báðir skólastjórar hér
í bænum. Jón Júlíusson bæj-
arfulltrúi hefur verið íþrótta-
fulltrúi bæjarins lengi.
Allir þessir fulltrúar voru eða
eru þannig yfirmenn sjálfra sín í
raun og veru, sem mörgum eins
og mér finnst skondið og óeðlilegt.
Aðrir segja að það séu mannrétt-
indi bæjarstarfsmanna að taka
þátt í stjórnmálum. Um þetta má
deila endalaust en mér finnst
þetta miður og tel eðlilegra að
óviðkomandi aðilar bænum sitji í
frekar bæjarstjórn. Því enginn
fær þjónað tveimur herrum, segir
einhversstaðar og ekki er talið
gott að menn sitji beggja vegna
borðs í mikilvægum málum.
Nú segir auðvitað einhver að ég
sé að stanga í Gunnstein Sigurðs-
son fyrir Gunnar Birgisson. Svo er
ekki. Þessar vangaveltur mínar
eiga bara almennt við þá rótgrónu
skoðun mína, að bæjarstarfsmenn
eigi ekki að sitja jafnhliða í bæj-
arstjórn viðkomandi bæjar, sbr.
framansagt. Mönnum þætti áreið-
anlega einkennilegt ef til dæmis
skrifstofustjóri Alþingis eða hús-
vörður sæti á Alþingi líka eða
væri ráðherra í ríkisstjórn. Ég hef
frétt að þessu sé ekki svona hátt-
að í nágrannabæjunum.
Skoðun mín er þessi: Ann-
aðhvort séu menn bæjarstarfs-
menn eða bæjarfulltrúar, ekki
hvort tveggja. Og ekki skuli
geymdar opinberar stöður handa
mönnum sem vilja fara í leyfi til
að fara í pólitík.
Prófkjör í Kópavogi
Eftir Halldór
Jónsson » Litlu vinstriklíku-
flokkarnir stilla upp
sínum listum í reykfyllt-
um bakherbergjum þar
sem rútufarmar smala-
fjár ráða úrslitum um
forystumenn.
Halldór Jónsson
Höfundur er verkfræðingur.
VEFMIÐILLINN
eyjafrettir.is birti á
gamlársdag frétta-
klausu sem vakti at-
hygli mína. Greint
var frá sameigin-
legum fundi Skip-
stjóra- og stýri-
mannafélagsins
Verðandi og Sjó-
mannafélagsins Jöt-
uns í Vestmanna-
eyjum að kvöldi 30.
desember. Um hundrað manns
komu þar saman og var „mikill hiti
í mönnum“. Haft var eftir for-
mönnum félaganna tveggja að sjó-
menn væru reiðir stjórnvöldum og
krafa fundarins væri sú að öll sjó-
mannafélög landsins og útvegs-
menn sneru bökum saman gegn
þeim sem vildu afnám sjómanna-
afsláttarins, 5% álag á útfluttan
ferskfisk og fyrningu aflaheimilda.
Formennirnir, Bergur Kristinsson
og Valmundur Valmundsson,
sögðu orðrétt í yfirlýsingu í kjölfar
fundarins: „Ríkisstjórn Íslands er
búin að setja sjávarútveginn í upp-
nám, sjómenn eru sárir, reiðir og
finnst sem þeir séu sviknir. Að
svíkja fólk er ávísun á að það fólk,
sem svikið er, svari fyrir sig.
Fundarmenn voru sammála um
það að tugir milljarða hefðu tapast
fyrir íslenska þjóð vegna fávísí
ríkisstjórnar Íslands á sjáv-
arútvegsmálum.“
Þessi samkoma sjómanna í Eyj-
um sætir tíðindum. Undarlegt
verður því að teljast hve hljótt hef-
ur verið um hana í þeim fjölmiðlum
sem ná til allra landsmanna, því
hlaupið hafa þeir til af mun minna
tilefni og það oft. Fundarmenn tala
tæpitungulaust og hafa ríka
ástæðu til. Því ber að fagna.
Þjóðnýta sjávarútveginn
fyrst, svo vatnið
Á sama sólarhring og Eyjasjó-
menn sýndu ríkisstjórninni gula
spjaldið birtust hugleiðingar
stjórnmálaforingja í tilefni ára-
móta. Það sem þar kom fram af
hálfu forystumanna ríkisstjórn-
arinnar bendir ekki til annars en
að fleiri spjöld fari á loft áður en
leik lýkur og jafnvel „beint rautt“ í
samræmi við eðli brota. Æpandi
skortur á nauðsynlegu og eðlilegu
trausti í samskiptum við stjórnvöld
er orðið efnahagsvandamál í sjálfu
sér og virðist sama hvert litið er.
Ríkisstjórnin hreykir sér af
stöðugleikasáttmálanum svokall-
aða, eins og kom fram í áramóta-
uppgjöri foringja hennar, en á
sama tíma er rætt í alvöru innan
samtaka atvinnurekenda og launa-
fólks að segja sáttmálanum upp af
því ríkisstjórnin vinni ekki í anda
hans! Annað dæmi er „sátta-
nefndin“ sem ríkisstjórnin setti á
laggir til að fjalla um framtíðar-
skipan fiskveiðistjórnunar en gerir
í reynd ekkert með. Skömmu fyrir
jól létu þannig sjávarútvegsráð-
herra og stjórnarliðar í sjávar-
útvegsnefnd Alþingis sér sæma að
halda fram hjá eigin sáttanefnd
með því að herða á afgreiðslu
frumvarps um stjórn fiskveiða þar
sem meðal annars er að finna
dæmalaus ákvæði um úthlutum
aflaheimilda fyrir skötusel og stór-
auknar skorður við því að flytja
aflaheimildir til næsta
fiskveiðiárs. Í báðum
tilvikum hefur ríkis-
stjórnin tungur tvær
og talar sitt með
hvorri. Hvaða gagn er
í stöðugleikasáttmála
sem ekki er unnið eft-
ir? Hvaða gagn er í
sáttanefnd um fisk-
veiðistjórnun ef ríkis-
stjórnin ætlar sér í
raun að fara eigin leið-
ir, hvað sem tautar og
raular, einhliða og á
eigin forsendum? Og ríkisstjórnin
hefur auðheyrilega ekki tekið til
sín meira en svo, af háværri gagn-
rýni á þjóðnýtingaráráttuna sem
felst í stefnuyfirlýsingu hennar um
fyrningu aflaheimilda, að forsætis-
ráðherra spilaði því út í nýársboð-
skap sínum að nú bæri líka að
þjóðnýta vatnið á Íslandi!
Skortur á trausti
og beint rautt
Þetta snýst í raun og veru um
traust eða öllu heldur um skort á
trausti. Ég leyfi mér að vitna í
samtal við Loft Árnason, fram-
kvæmdastjóra Ístaks, í áramóta-
útgáfu Viðskiptablaðsins þar sem
hann sér fyrir sér að „það gerist
ekki neitt af viti hér á Íslandi
næstu misserin“. Hann bætir við:
„Erlendir fjárfestar treysta ekki
lengur stjórnvöldum hér. Þegar
búið er að setja á skattagrunna
eins og kolefnisskatt og aðra
skatta er svo lítið mál að hækka
þá. Því geta erlendir fjárfestar
ekki lengur treyst að hér ríki stöð-
ugt ástand. Þetta er ekki beint
gæfulegt. Menn tala mikið en það
gerist lítið til bóta.“
Loftur rammar hér inn í fáein-
um setningum kjarna býsna alvar-
legs máls og það vekur manni ugg
í brjósti að hugsa til þess sem ger-
ist eða gerist ekki næstu mánuði
og misseri. Forystumenn ríkis-
stjórnarinnar spiluðu bjartsýnis-
plötu um áramótin og vissulega er
gott og heilsusamlegt að vera
bjartsýnn. Ekki veitir nú af. Er
hins vegar raunveruleg innistæða
fyrir umtalsverðri bjartsýni nú í
ársbyrjun? Að óbreyttu er það
ekki svo, því miður, en ríkis-
stjórnin getur vissulega myndað
slíka innistæðu með verkum sínum
ef hún hefur til þess pólítiskt þrek
og vilja. Hún á nú engan annan
kost í stöðunni en þann að snúa við
blaði og leggja sig fram um að
starfa í anda stöðugleikasáttmál-
ans, skapa traust innlendra og er-
lendra fjárfesta og síðast en ekki
síst leggja skilyrðislaust til hliðar
hugmyndir sínar um fyrningarleið
í sjávarútvegi. Að öðrum kosti
verður henni ekki aðeins sýnt gult
spjald heldur beint rautt.
Að tala tungum
tveim
Eftir Sigurgeir
Brynjar Krist-
geirsson
Sigurgeir Brynjar
Kristgeirsson
»Æpandi skortur á
nauðsynlegu og eðli-
legu trausti í sam-
skiptum við stjórnvöld
er orðið efnahagsvanda-
mál í sjálfu sér og virð-
ist sama hvert litið er.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Vinnslustöðvarinnar í
Vestmannaeyjum.