Morgunblaðið - 06.01.2010, Blaðsíða 11

11
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. JANÚAR 2010
Forseti Íslands synjar Icesave-lögum staðfestingar
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
„ÞAÐ er ekki hægt að lýsa aðstæðum öðru-
vísi en sem einni allsherjar flækju. Það að
fara með málið þessa leið og tefja það, er
töluverð áhætta fyrir Íslendinga, fyrir at-
vinnulífið, fyrir orðspor landsins á alþjóða-
vettvangi og vandi fyrir stjórnskipunina
hvernig á að vinna úr þessu. Við erum að
opna hérna ormagryfju sem við vitum ekkert
hvað kemur upp úr,“ segir Gunnar Helgi
Kristinsson, stjórnmálafræðiprófessor við Há-
skóla Íslands, um þá ákvörðun Ólafs Ragnars
Grímssonar, forseta Íslands, að synja Ice-
save-lögunum staðfestingar og vísa þeim til
þjóðaratkvæðagreiðslu.
Í yfirlýsingu forsetans þegar hann synjaði
lögunum staðfestingar kemur fram að hafni
þjóðin Icesave-lögunum sem Alþingi sam-
þykkti í desember sl. þá gildi engu að síður
lög nr. 96 sem Alþingi samþykkti í september
sl. Í þeim lögum var kveðið á um sterka fyrir-
vara við ríkisábyrgðina sem Hollendingar og
Bretar hafa ekki viljað fallast á, en það var
hins vegar skilyrði fyrir því að lögin tækju
gildi.
Að mati Gunnars Helga blasir við að verði
Icesave-lögin felld í þjóðaratkvæðagreiðslu þá
hljóti núverandi ríkisstjórn annað hvort að
segja af sér eða boða til kosninga, því vandséð
sé hvernig hún eigi að geta reynt að semja
enn og aftur við Breta og Hollendinga. „Ein-
faldar tvíhliða viðræður milli Íslendinga ann-
ars vegar og Breta og Hollendinga hins vegar
væru nánast farsi við núverandi aðstæður.
Það þyrfti þá að reyna að breyta umgjörðinni
og reyna að fá erlendan sáttasemjara eða full-
trúa ESB til að leiða samningaviðræðurnar,“
segir Gunnar Helgi og minnir á að það sé síð-
ur en svo sjálfgefið að niðurstaðan úr slíkum
viðræðum yrði hagstæðari fyrir Íslendinga en
núverandi samningur.
Gunnar Helgi bendir á að engin önnur
meirihlutastjórn sé í spilunum hérlendis og
hugmyndin um þjóðstjórn sé ekki raunhæf í
ljósi þess að núverandi stjórnarflokkar telja
sig hafa náð fram því besta í samningum við
Breta og Hollendinga sem hægt væri að ná.
Spurður um möguleikann á utanþingsstjórn
segir Gunnar Helgi litlar líkur á því að núver-
andi þingmeirihluti láti forsetanum það eftir
að mynda ríkisstjórn sem ekki hafi meirihluta
í þinginu í ljósi þess að litlir kærleikar hljóti
nú að vera milli núverandi meirihluta og for-
setans í kjölfar ákvörðunar hans.
Gunnar Helgi telur ástæðu til þess að hafa
áhyggjur af umfjöllun erlendra fjölmiðla af
synjun forsetans, en margir fjölmiðlar ytra
túlkuðu það í gær sem svo að íslensk stjórn-
völd hygðust ekki standa skil á láni Trygging-
arsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta frá
breska og hollenska ríkinu til að standa
straum af greiðslum til innstæðueigenda hjá
Landsbanka Íslands. „Það er ekki rétt. Þetta
er mjög vond túlkun fyrir okkur því hún skað-
ar orðspor okkar og hún skaðar okkur póli-
tískt. Af því að fólk fær mynd af fullkomlega
óábyrgu stjórnkerfi og stjórnmálalífi sem er
mjög óhagstætt fyrir okkur.“
Undir þetta tekur Magnús Árni Magnús-
son, forstöðumaður Félagsvísindastofnunar
Háskóla Íslands. Bendir hann á að fólk úti í
heimi eigi erfitt með að setja sig inn í laga-
tæknilegu sjónarmiðin og skilji stöðuna því
fyrst og fremst sem svo að Íslendingar vilji
ekki standa við fjárhagslega skuldbindingar
sínar.
Gæti orðið kosningamál í Bretlandi
„Allar fréttir líta þannig út að Íslendingar
hafi sagt nei við því að borga skuldir sínar og
þannig tala erlendis stjórnmálamenn og við
vitum ekki hvort það er gegn betri vitund
vegna þess að það henti þeim í pólitískum til-
gangi og það verður ofboðslega erfitt að vinda
ofan af þessu,“ segir Magnús Árni. Tekur
hann fram að ekki sé útilokað að Icesave-
málið verði kosningamál í komandi þingkosn-
ingum í Bretlandi, þar sem það geti gagnast
núverandi stjórnarhöfum að legga áherslu á
hörku sína í samningunum við Íslendinga.
Magnús Árni veltir upp þeirri spurningu
hvort forsetinn hafi leitt hugann að því hvaða
afleiðingar synjun hans geti haft á efnahags-
lega hagsmuni þjóðarinnar. „Þessi ákvörðun
getur haft mjög íþyngjandi áhrif á almenning
í hækkuðum vöxtum af lánum, hruni gjald-
miðilsins, í því að eignirnar okkar hrynji í
verði og verði óseljanlegar. Þessi ákvörðun
getur því haft mjög afdrifaríkar afleiðingar
fyrir almenning,“ segir Magnús Árni.
Spurður um næstu skref segist Magnús
Árni eiga mjög erfitt með að sjá fyrir sér að
núverandi ríkisstjórn leggi í aðra samninga-
lotu við Breta og Hollendinga og telur eðlilegt
að önnur ríkisstjórn taki það að sér.
„Maður sér ekki fyrir sér að þessi sama
ríkisstjórn geti núna, eftir að forseti Íslands
hefur gert hana og Alþingi Íslendinga að
ómerkingi á alþjóðavettvangi, farið og notið
einhvers traust viðsemjenda sinna í alþjóð-
legum samningum,“ segir Magnús Árni og
segist gera ráð fyrir að núverandi ríkisstjórn
muni halda áfram að vinna úr núverandi
stöðu þó hún sé snúin.
Telur synjunina fela í sér tölu-
verða áhættu fyrir Íslendinga
Ástæða til þess að hafa áhyggjur af umfjöllun erlendra fjölmiðla um synjun forsetans á Icesave-lögum
Morgunblaðið/Ómar
Samþykkt Meirihluti þingmanna samþykkti 30. desember sl. frumvarp til laga um ríkisábyrgð vegna Icesave-skuldbindinganna.
Að sögn Magnúsar Árna Magnússonar, for-
stöðumanns Félagsvísindastofnunar Há-
skóla Íslands, er alls ekki sjálfgefið að Ice-
save-lögin fari í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Bendir hann á að það sé í reynd í ákvörð-
unarvaldi Breta og Hollendinga, því þeir geti
á núverandi tímapunkti sagt upp Icesave-
samningnum og þá verði ekki um neitt að
kjósa í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Spurður um áhrif þjóðaratkvæðagreiðslu
segir Magnús Árni erfitt að sjá að núverandi
meirihluti geti setið áfram hafni þjóðin Ice-
save-lögunum, en að sama skapi sé erfitt að
sjá að forsetanum sé sætt samþykki þjóðin
lögin. „Því forsetinn er með ákvörðun sinni
ekki aðeins að velta þessari spurningu yfir á
þjóðina. Þetta snýst um það að hann er að
hafna því að staðfesta ákveðin lög og þar
með að taka afstöðu. Ef þjóðin staðfestir
ekki vilja hans og afstöðu gegn lögunum
hlýtur hann að þurfa að víkja,“ segir Magnús
Árni.
Ekki sjálfgefið að til þjóðaratkvæðagreiðslu komi
Eftir Hlyn Orra Stefánsson
hlynurorri@mbl.is
ÚTLIT er fyrir að Ólafur Ragnar
Grímsson forseti Íslands haldi sig
við áætlanir um opinbera heimsókn
til Indlands í næstu viku. Spurður að
því á blaðamannafundi á Bessastöð-
um í gær hvort ákvörðun hans um
að synja Icesave-lögunum staðfest-
ingar hefði áhrif á fyrirhugaða ferð
forseta, sagði hann: „Ég hef ekki
tekið neina aðra ákvörðun á þessari
stundu heldur en að ljúka þessu máli
með þessari yfirlýsingu hér í dag.“
Össur Skarphéðinsson utanríkis-
ráðherra átti að vera með í för en
sagðist í samtali við blaðamann
mbl.is í gær vera hættur við.
Forseti Indlands Pratibha Patil
og indversk stjórnvöld buðu í nóv-
ember Ólafi Ragnari í opinbera
heimsókn til Indlands dagana 14.-
18. janúar. Til stendur að hann taki
um leið við Nehru-verðlaununum
vegna baráttu fyrir friði og afvopn-
un.
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins ætlaði forseti að hitta eigin-
konu sína Dorrit Moussaieff í Lond-
on í vikunni og halda þaðan til
Indlands. Ekki hafa fengist upplýs-
ingar um hvort hann hafi breytt
þeim fyrirætlunum.
Venja er að ráðherra sé með í op-
inberum heimsóknum forseta til
annarra ríkja. Embætti forseta
skipuleggur ferðina, Örnólfur
Thorsson forsetaritari vildi ekki
svara því hvort til standi að einhver
ráðherra fari til Indlands í stað
utanríkisráðherra, né hvort, og þá
hvenær, lagt verði af stað.
Embættismenn sem Morgunblaðið
ræddi við vissu ekki hvort einhver
ráðherra fari í stað Össurar.
Ólafur Ragnar hefur áður hætt
við opinberar heimsóknir þegar
hann taldi mikið liggja við. Sumarið
2004 ákvað hann að vera ekki við-
staddur brúðkaup Friðriks krón-
prins Dana, þar sem lög um fjöl-
miðla bárust honum á sama tíma. Þá
ákvað forsetinn í ágúst 2008 að
fresta för til Bangladess svo hann
gæti heiðrað landslið Íslands í hand-
bolta fyrir góðan árangur á Ólymp-
íuleikum.
„Hann gæti litið svo á að hann
hafi lokið sínu hlutverki; hann hafi
synjað þessum lögum staðfestingar
og nú taki við ferli sem hann beri
enga ábyrgð á,“ segir Eiríkur Berg-
mann Einarsson, dósent í stjórn-
málafræði um mögulega utanlands-
ferð forseta. „En á móti má segja að
forsetinn hafi stigið inn í atburðarás
stjórnmálanna með það óvenju-
legum og afgerandi hætti, að hann
beri siðferðilega skyldu til að fylgja
málinu eftir og sjá til þess að það
fari ekki allt í bál og brand.“
Eiríkur og fleiri hafa bent á að
ákvörðun forseta geti valdið ríkis-
stjórnarslitum. Fari svo er það hlut-
verk forsetans að stýra stjórnar-
myndunarviðræðum.
Indlandsferð forseta enn á dagskrá
Morgunblaðið/RAX
Við Taj Mahal Ólafur Ragnar og Dorrit fóru í opinbera heimsókn til Ind-
lands árið 2000. Forseta hefur verið boðið til Indlands í næstu viku.
 Össur Skarphéðinsson ætlar ekki með í opinbera heimsókn til Indlands eins og til stóð, en forsetinn
ekki hættur við ferðina  Ekki liggur fyrir hvort annar ráðherra fari í stað utanríkisráðherra