Morgunblaðið - 06.01.2010, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. JANÚAR 2010
Forseti Íslands synjar Icesave-lögum staðfestingar
FRÉTTASKÝRING
Eftir Unu Sighvatsdóttur
una@mbl.is
VÆNTA má þess að þjóðarat-
kvæðagreiðsla verði haldin á næstu
mánuðum í fyrsta skipti á lýðveldis-
tíma Íslands. Mjög er óljóst hvernig
framkvæmd slíkrar kosningar verð-
ur enda eru engin lög í gildi sem
fjalla um þjóðaratkvæði.
Frumvarp til laga um þjóðar-
atkvæðagreiðslur hefur hinsvegar
verið til umfjöllunar hjá allsherjar-
nefnd Alþingis og gefur til kynna
hvernig að kosningum verður staðið
ef af verður. Ásta R. Jóhannesdóttir,
forseti Alþingis, telur ekki ólíklegt að
boðað verði til þingfundar fyrr en
hinn 26. janúar eins og til stóð, svo
unnt sé að ljúka vinnu við frumvarpið
sem fyrst.
Það fyrsta sem væntanlegir kjós-
endur þurfa að gera sér grein fyrir er
um hvað þeir eru nákvæmlega að
kjósa. Samkvæmt frumvarpinu má
gera ráð fyrir því að spurningin á
kjörseðli verði skýr og valkostir að-
eins tveir, nei eða já. Orðalag spurn-
ingarinnar og framsetning verður
ákveðin af dómsmála- og mannrétt-
indaráðuneytinu.
Eldri lögin standa
Sá misskilningur hefur verið alls-
ráðandi í mörgum erlendum fjöl-
miðlum og víðar að með synjun sinni
neiti forseti Íslands fyrir hönd þjóð-
arinnar að borga Icesave-skuldbind-
ingarnar. Komi til þjóðaratkvæða-
greiðslu verður spurningin á
kjörseðlinum hinsvegar ekki „eiga
Íslendingar að borga skuldir sínar –
já eða nei?“. Íslendingar munu geta
kosið um að hin nýsamþykktu Ice-
save-lög standi eða verði felld úr
gildi. Hafni þjóðin lögunum taka aft-
ur gildi lögin sem samþykkt voru í
ágúst síðastliðnum þar sem gert er
ráð fyrir ríkisábyrgð á skuldum, að
vísu með fyrirvörum sem Hollend-
ingar og Bretar hafa ekki samþykkt.
Íslendingar munu því ekki hafna því
alfarið að borga þótt þeir hafni lög-
unum í þjóðaratkvæðagreiðslu, en
eftir stendur óleyst milliríkjadeila.
Ríður á að kosið sé sem fyrst
Samkvæmt stjórnarfrumvarpi til
laga um þjóðaratkvæðagreiðslu verð-
ur heimilt að halda þjóðaratkvæða-
greiðslu samhliða sveitarstjórnar-,
alþingis-, eða forsetakosningum.
Töluverður sparnaður yrði óneitan-
lega ef þjóðaratkvæðagreiðslan yrði
haldin samhliða sveitarstjórnarkosn-
ingum hinn 29. maí í vor, en aðrir
hagsmunir þjóðarinnar vega þó
sennilega þyngra en kostnaður við
kosningarnar.
„Miðað við þá pólitísku stöðu sem
er uppi þá ímynda ég mér að fari at-
kvæðagreiðsla á annað borð fram þá
þurfi það að gerast fyrr, því það er
einfaldlega það mikið sem ríður á nið-
urstöðunni efnahagslega fyrir þjóð-
ina,“ segir Bryndís Hlöðversdóttir,
varaformaður landskjörstjórnar.
Gæti tekið 6-8 vikur
Bryndís segir óhjákvæmilegt að
taka muni töluverðan tíma að smíða
lagaramma utan um atkvæðagreiðsl-
una og undirbúa framkvæmd hennar.
„En ef það er rétt sem ríkisstjórnin
gefur til kynna, að það verði ákveðið
uppnám í efnahagsuppbyggingunni
af þessum sökum, þá held ég að við
hljótum að einhenda okkur í að gera
þetta á sem skemmstum tíma og ég
get ímyndað mér að það sé í sjálfu sér
hægt á 6-8 vikum.“
Í stjórnarfrumvarpinu er raunar
eins og stendur gert ráð fyrir að
þjóðaratkvæðagreiðsla skuli fara
fram innan tveggja mánaða eftir að
forseti synjar lagafrumvarpi. Standi
það ákvæði óbreytt ætti hún því að
verða haldin í síðasta lagi 5. mars.
Engin ákvæði eru um að lágmarks-
þátttöku þurfi til að þjóðaratkvæða-
greiðslan standi, hvorki í stjórnar-
skrá né í frumvarpinu sem
allsherjarnefnd hefur til skoðunar.
Málið kynnt fyrir kjósendum
Einn óvissuþátturinn í aðdraganda
hugsanlegrar þjóðaratkvæðagreiðslu
er hvernig staðið verði að kynningu
hennar fyrir kjósendum. Nú hefur
ríkisstjórnin sjálf ekki óskað eftir at-
kvæðagreiðslunni heldur forsetinn
og í frumvarpinu segir að við slíkar
aðstæður skuli dóms- og mannrétt-
indaráðuneytið senda öllum heim-
ilum í landinu lagafrumvarpið og
einnig birta með minnst viku fyr-
irvara spurninguna sem lögð verður
fyrir kjósendur.
Hinsvegar er hætt við því að nú
hefjist óformleg barátta um atkvæði
kjósenda sem þurfa að gera sitt besta
til að kynna sér allar hliðar þessa
flókna máls. Hvernig sem fer er al-
veg ljóst að Icesave-málið alræmda
er hvergi nærri horfið úr umræðunni
á Íslandi árið 2010 og hamlar enn
efnahagsbata landsins.
Íslensku þjóðarinnar bíður nú að
taka afstöðu til þess hvort sam-
þykkja eigi Icesave-lögin og þar
með ljúka málinu að sinni eða fella
þau og freista þess að ná mögu-
lega fram betri niðurstöðu.
En hvað þarf kjósandi að gera til
að geta tekið upplýsta og mál-
efnalega ákvörðun fyrir þjóðar-
atkvæðagreiðsluna? „Ég held að
það skipti miklu máli að fólk kynni
sér muninn á þessum tveimur
samningum, það er að segja hvað
breyttist í fyrirvörunum,“ segir Jó-
hannes Þ. Skúlason, talsmaður
Indefence-samtakanna.
„Það eru í raun þessir tveir
möguleikar sem verið er að kjósa á
milli og þetta er vel til þess fallið
að fólk kynni sér málið vel því öll
gögn liggja fyrir og umræðan hef-
ur verið gríðarleg.“
Indefence-menn hafa ekki
ákveðið hvort samtökin fara í ein-
hvers konar kynningarherferð fyrir
þjóðaratkvæðagreiðsluna en segj-
ast vonast til að umræðan verði
málefnaleg. Einar S. Svavarsson,
talsmaður Indefence, segir það
auk þess fagnaðarefni að málið
verði nú leyst á pólitísku stigi en
ekki af embættismönnum. Ice-
save-samningarnir tveir eru að
mestu samhljóða, en samningur-
inn við Bretland er 19 blaðsíður en
við Hollendinga er 21 blaðsíða. Ice-
save-samningana og skýringar við
þá má finna á síðunni island.is.
Hvað þurfa kjósendur að kynna sér?
Morgunblaðið/Brynjar GautiMannfjöldi Aldrei hefur verið boðað til þjóðaratkvæðagreiðslu í 66 ára lýðveldissögu Íslands.
Kosning innan
tveggja mánaða
Engin lög eru í gildi um þjóðaratkvæði en stjórnarfrumvarp gefur
vísbendingu um hvernig að því verður staðið ef af verður
Verði frumvarp um þjóðar-
atkvæðagreiðslu samþykkt
óbreytt verður kosið um Icesave-
lögin í síðasta lagi hinn 5. mars.
Spurningin verður skýr og val-
kostir kjósenda tveir: Nei eða já.
FRÉTTASKÝRING
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
TVEIR þingmenn sem greiddu
atkvæði gegn breytingatillögu á Al-
þingi um að Icesave-lögin öðluðust
ekki gildi nema að undangenginni
þjóðaratkvæðagreiðslu, skrifuðu
nöfn sín á lista þar sem skorað var á
forseta Íslands að láta fara fram
þjóðaratkvæðagreiðslu um málið.
Þetta eru Lilja Mósesdóttir og Ög-
mundur Jónasson, þingmenn VG.
Þó að Alþingi hafi fellt tillögu um
að fram fari þjóðaratkvæðagreiðsla
um Icesave-frumvarpið virðist Ólaf-
ur Ragnar Grímsson, forseti Ís-
lands, líta svo á að meirihluti þing-
manna vilji að slík atkvæðagreiðsla
fari fram. Hann vísar þar til yfirlýs-
inga einstakra þingmanna. „Þá sýna
yfirlýsingar á Alþingi og áskoranir
sem forseta hafa borist frá ein-
stökum þingmönnum að vilji meiri-
hluta alþingismanna er að slík þjóð-
aratkvæðagreiðsla fari fram.“
Tillaga um þjóðaratkvæði felld
Pétur H. Blöndal, alþingismaður
Sjálfstæðisflokks, lagði fram breyt-
ingatillögu við Icesave-frumvarpið
sem gerði ráð fyrir að lögin tækju
ekki gildi nema að undangenginni
þjóðaratkvæðagreiðslu. Allir þing-
menn stjórnarandstöðunnar studdu
tillöguna. Það gerðu líka Ásmundur
Einar Daðason og Guðfríður Lilja
Grétarsdóttir, þingmenn VG.
Ögmundur Jónasson, þingmaður
VG, greiddi atkvæði gegn tillögu
Péturs en sagði þegar hann gerði
grein fyrir atkvæði sínu: „Síðan
hlýtur það að vera hlutverk forseta
Íslands að horfa til þess sem er að
gerast í þjóðfélaginu almennt. Þar
eru að safnast tugþúsundir undir-
skrifta og ég styð það að mál sem
brenna á þjóðinni sem stór hluti
þjóðarinnar vill að gangi til þjóð-
aratkvæðagreiðslu geri það.“
Lilja Mósesdóttir, þingmaður VG,
greiddi atkvæði gegn tillögunni líkt
og Ögmundur, en þau greiddu síðan
bæði atkvæði gegn frumvarpinu
sjálfu. Ásmundur og Guðfríður Lilja,
sem bæði vildu þjóðaratkvæða-
greiðslu, studdu hins vegar lögin.
Ásmundur, Lilja og Ögmundur
skrifuðu öll undir áskorun til forseta
að skrifa ekki undir lögin. Lilja sagði
í samtali við Morgunblaðið að hún
hefði litið svo á að það væri ekki
þingmanna að taka ákvörðun um
þjóðaratkvæðagreiðslu heldur þjóð-
arinnar og forseta Íslands.
A.m.k. einn þingmaður sem studdi
tillögu Péturs um þjóðaratkvæða-
greiðslu lýsti því síðan yfir eftir ára-
mót að forsetinn ætti ekki að vísa
málinu til þjóðaratkvæðis. Þetta var
Bjarni Benediktsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins. Hann sagðist
alltaf hafa litið svo á að forsetinn
ætti ekki að neita að skrifa undir lög
sem Alþingi hefði samþykkt. Ef
fleiri þingmenn Sjálfstæðisflokks
eru sömu skoðunar verður að telja
vafasamt að meirihluti þingmanna
hafi talið að forsetinn ætti að neita
að skrifa undir lögin.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Þingmenn Ólína Þorvarðardóttir og Ögmundur Jónasson við atkvæða-
greiðslu um Icesave-frumvarpið. Ólína sagði já, en Ögmundur nei.
Meirihluti fyrir
þjóðaratkvæði?
Þingmenn felldu tillögu um þjóðaratkvæði
Forseti Íslands lítur svo á að
meirihluti þingmanna vilji að
fram fari þjóðaratkvæðagreiðsla
um Icesave-lögin.