Morgunblaðið - 24.04.2010, Blaðsíða 25

Fangelsismál –
fyrningar og
fésektir
Í LIÐINNI viku
fékk ég svar frá
dómsmálaráðherra við
þeirri spurningu hve
margir einstaklingar
hafi sloppið við fang-
elsisrefsingu og fé-
sektir vegna pláss-
leysis í fangelsum
landsins á árabilinu
2000-2010. Frá árinu
2000 og til ársloka
2009 fyrndust fimm dómar. Engir
dómar fyrndust á árunum 2003-
2007 en þrír á árunum 2008-2009.
Á þessu tímabili hefur ríkið af-
skrifað sektir upp á tæpar 132
milljónir króna sem eru 10% af
kostnaðaráætlun nýs öryggisfang-
elsis. Kom fram í svarinu að 1.799
einstaklingar skuli afplána vara-
refsingu vegna ógreiddra fésekta.
Samtals skulda þessir ein-
staklingar tæpa 1,2 milljarða sem
er nákvæmlega sú upphæð sem tal-
ið er að nýtt öryggisfangelsi kosti
ríkissjóð. Mál þessara einstaklinga
eru í fyrningarhættu sökum þess
að ekki hefur verið unnt að boða þá
í afplánun.
Gerður var sá fyrirvari í svari
ráðherrans að 20 einstaklingar
skulda hátt í helminginn af heildar-
upphæðinni og munu þeir líklega
afplána sektina með samfélags-
þjónustu. Ef ekkert verður gert til
að fjölga fangarýmum í landinu
munu dómar fyrnast vegna pláss-
leysis í auknum mæli. Fer það m.a.
eftir fjölda gæsluvarðhalds-
úrskurða á næstu misserum. Í
svari dómsmálaráðherra kemur
fram að dómsmálaráðuneytið hefur
nýlega óskað eftir því við Fangels-
ismálastofnun að það verði greint
hvers vænta megi að þessu leyti á
næstu árum. Í greiningu stofn-
unarinnar kemur fram að þess sé
að vænta að til fyrninga 14 dóma
kunni að koma á árunum 2010 og
2011. Síðan megi gera ráð fyrir að
um 100 dómar geti
fyrnst á næstu tveim-
ur árum eftir það.
Þessar upplýsingar
miðast við stöðuna í
dag og tæpast þarf að
taka fram að spreng-
ing verður í þörf fyrir
afplánun eftir að
dómsmál falla á
grundvelli skýrslu
Rannsóknarnefndar
Alþingis og þeirra
mála sem nú eru til
rannsóknar hjá sérstökum sak-
sóknara.
Nú verður ríkisstjórnin að for-
gangsraða í ríkisrekstrinum. Ekki
dugir að leggja aukið fé og
mannafla til sérstaks saksóknara ef
ekki eru til úrræði til að taka við
afurðinni sem rannsókn og dóms-
mál embættisins leiða af sér. Ef
reglur réttarríkis eiga að gilda hér
á landi verður að leggja aukið fjár-
magn til þeirra endastöðvar sem
dómsmál skilja eftir sig.
Eins og að framan greinir er það
þjóðhagslega hagkvæmt að næg
fangelsispláss séu til staðar, ell-
egar tapar ríkissjóður háum upp-
hæðum með aðgerðaleysi sínu í
þessum málaflokki, því reynslan
hefur sýnt að fjölmargir greiða
sektir þegar þeir standa frammi
fyrir því að þurfa að afplána refs-
ingu í fangelsi.
Eftir Vigdísi
Hauksdóttur
» Það er þjóðhagslega
hagkvæmt, að næg
fangelsispláss séu til
staðar ellegar tapar rík-
issjóður háum upp-
hæðum með aðgerða-
leysi sínu í þessum
málaflokki.
Vigdís Hauksdóttir
Höfundur er lögfræðingur og alþing-
ismaður Framsóknarflokksins í
Reykjavík.
25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. APRÍL 2010
Dimitterað Þær voru sprækar í kafarabúningunum sínum þessar stelpur sem dimitteruðu í MS í gær, en eftir fjörið tekur próflesturinn við og loks stúdentshúfa á koll á stóra deginum.
Kristinn
ÞESSAR vikurnar
falla mörg goð af stalli
og sum þeirra birtast
okkur á síðum dagblað-
anna og biðja forláts á
gerðum sínum. Önnur
bíta í skjaldarrendur og
láta sem unnt sé að
halda sér á stalli ásamt
þeim gildum sem þau
stóðu fyrir á öldinni
sem leið. Í þeim hópi er
Jakob Björnsson, fyrrum orku-
málastjóri, sem flytur landsmönnum
þá hvatningu í Morgunblaðsgrein á
sumardaginn fyrsta að „Við skulum
virkja Jökulsá á Fjöllum“. Væri Jak-
ob hér einn á ferð í hugarórum sínum
gæfi það tæpast tilefni til andsvars,
en þar eð hann telur sig sækja stuðn-
ing í stjórnskipaðan vinnuhóp um
Rammaáætlun er rétt að staldra við.
Samstöðutillaga
þingmanna 2006
Haustið 2006 fluttu eftirtaldir sex
alþingismenn úr öllum þingflokkum á
Alþingi tillögu um friðlýsingu Jökuls-
ár á Fjöllum: Steingrímur J. Sigfús-
son, Halldór Blöndal, Dagný Jóns-
dóttir, Össur Skarphéðinsson,
Guðjón A. Kristjánsson og Kolbrún
Halldórsdóttir. Tillaga þeirra var
svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að fela ríkisstjórn-
inni að undirbúa og leggja fyrir Al-
þingi frumvarp til laga um friðlýsingu
Jökulsár á Fjöllum. Friðlýsingin taki
til alls vatnasviðs Jökulsár á Fjöllum
að Kreppu og öðrum þverám með-
töldum með náttúrulegum rennsl-
isháttum, þar sem hvers kyns röskun
og mannvirkjagerð er bönnuð. Sér-
staklega verði hugað að því við und-
irbúning málsins hvernig friðlýsing
Jökulsár á Fjöllum skuli tengjast nú-
verandi þjóðgarði í Jökulsárgljúfrum
og fyrirhuguðum Vatnajök-
ulsþjóðgarði og stofnun frekari þjóð-
garða eða verndarsvæða norðan
jökla.“
Tillaga sama efnis hafði áður verið
flutt fjórum sinnum á þinginu og hlotið
einróma stuðning í umræðum og um-
sagnir um hana nær undantekn-
ingalaust verið jákvæð-
ar. Svo var einnig að
þessu sinni. Á sama
þingi lá fyrir stjórn-
arfrumvarp til laga um
stofnun Vatnajök-
ulsþjóðgarðs og voru lög
um þjóðgarðinn nr. 60/
2007 samþykkt sam-
hljóða fyrir þinglok í að-
draganda alþingiskosn-
inga. Í nefndaráliti
umhverfisnefndar Al-
þingis 16. mars 2007 um
þjóðgarðsfrumvarpið
segir m.a.:
„Einnig hefur verið til umfjöllunar
í nefndinni tillaga til þingsályktunar
um friðlýsingu Jökulsár á Fjöllum
flutt af þingmönnum úr öllum þing-
flokkum … Nefndin lítur svo á að
með samþykkt laga um Vatnajök-
ulsþjóðgarð hafi fyrrgreind tillaga til
þingsályktunar í reynd hlotið efn-
islega afgreiðslu þar sem friðlýsing
Jökulsár á Fjöllum er innifalin í
stofnun þjóðgarðsins.“ [Leturbr. HG]
Rammaáætlun á röngu spori
Í grein sinni heldur Jakob Björns-
son því fram að lög um Vatnajök-
ulsþjóðgarð útiloki á engan hátt virkj-
un Jökulsár á Fjöllum. Honum hefur
sést yfir samhengi málsins sem hér
hefur verið rakið. Alþingi hefur með
stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs og
samhljóma afgreiðslu umhverf-
isnefndar á þingsályktunartillögu um
friðlýsingu Jökulsár á Fjöllum ásamt
öllu vatnasviði hennar að meðtalinni
Kreppu og öðrum þverám kveðið upp
úr um afstöðu sína til hvers kyns
virkjunarhugmynda sem tengjast
þessu vatnasviði. Greinarhöfundi má
hins vegar virða það til vorkunnar að
verkefnisstjórn Rammaáætlunar sem
starfar í umboði iðnaðarráðherra hef-
ur hagað vinnu sinni þannig að horfa
til jarðar eins og hún sé stödd á tungl-
inu. Á hennar vegum er látið eins og
ekkert hafi gerst í almennri umræðu
og ákvörðunum stjórnvalda í fortíð-
inni og friðlýst landsvæði og „virkj-
unarkostir“ lögð að jöfnu við annað
óútrætt. Segir þó um vinnulag verk-
efnisstjórnar á heimasíðu Ramma-
áætlunar: „Verkefni rammaáætlunar
er mikilvægur hluti af því markmiði
fyrrverandi ríkisstjórnar að skapa
sátt um vernd og nýtingu nátt-
úrusvæða, sem fjallað var um í
stefnuyfirlýsingu hennar.“
Dettifossvandinn
Með grein sinni birtir Jakob
Björnsson í töfluformi hugmyndir um
tvær virkjanir í Jökulsá á Fjöllum,
samanlagt upp á röskar 6 terawatt-
stundir á ári. Þetta er drjúgum meiri
orka en framleidd er í Kára-
hnjúkavirkjun. Hann sér fyrir sér
draumalausn og segir:
Í grónum vatnsorkulöndum yrði
lausnin á „Dettifossvandanum“ fólgin
í samkomulagi milli aðila, með eða án
milligöngu stjórnvalda, um að um
fossinn skuli að lágmarki renna svo
og svo margir rúmmetrar á sekúndu
á tilteknum tímum sólarhrings og árs
…“.
Þessar hugrenningar hafa lengi
blundað með fyrrverandi orku-
málastjóra sem barðist fyrir því í al-
vöru nálægt 1970 að Gullfoss yrði
virkjaður við Haukholt. Einnig verk-
efnisstjórn Rammaáætlunar lítur á
það sem hlutverk sitt í umboði iðn-
aðarráðherra og ríkisstjórnar að
leggja mat á virkjun Hvítár ásamt
Gullfossi, og menn hljóta að spyrja
líkt og í Íslandsklukkunni: Er þá eng-
inn endir á vanitati?
Mörg goðin sjálfskipuð og kjörin
riða nú til falls. Hluti af því safni er
mammon stóriðjustefnunnar sem átti
drjúgan þátt í efnahagshruninu.
Segja má um Jakob Björnsson svipað
og virtur sagnfræðingur hafði við orð
í vikunni sem leið um forseta lýðveld-
isins, að hann væri ekki alómöguleg-
ur. Með grein sinni hefur Jakob vakið
athygli á að stóriðjuliðið er enn á
kreiki og heldur fast við sitt, jafnvel í
skjóli stjórnskipaðra nefnda.
„Dettifossvandinn“,
Jakob og Rammaáætlun
Eftir Hjörleif
Guttormsson »Umhverfisnefnd Al-
þingis um lögin um
Vatnajökulsþjóðgarð
2007: „friðlýsing Jökuls-
ár á Fjöllum er innifalin
í stofnun þjóðgarðsins.“
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er náttúrufræðingur.