Fréttablaðið - 22.10.2011, Blaðsíða 12

12 22. október 2011 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Málþing mánudaginn 24. október 12.00-13.30. Hátíðarsalur,
Aðalbygging HÍ. Í boði Stjórnmálafræðideildar og MARK Miðstöðvar
margbreytileika- og kynjarannsókna í tilefni af 100 ára afmæli HÍ og 15
ára afmæli náms í kynjafræði:
Inngangserindi: Bergljót Þrastardóttir „Og maður þarf helst að
standa upp á kassa og garga“ og Kristín Ástgeirsdóttir „Boðflennur
í veislusölum valdsins?“. Pallborð: Guðmundur Steingrímsson og
Unnur Brá Konráðsdóttir þingmenn, Óttarr Proppé borgarfulltrúi og
Þórunn Sveinbjarnardóttir fv. þingkona.
Fundarstjóri: Þorgerður Einarsdóttir prófessor.
Allir velkomnir, aðgangur ókeypis
„Hernaðarlist og valdaklækir?”
Er stjórnmálamenning samtímans tamari körlum en konum?
FÉLAGSVÍSINDASVIÐ
1911-2011
FÉLAGSVÍSINDASVIÐ
HÁSKÓLI ÍSLANDS
Bergljót Kristín Guðmundur Unnur Óttarr Þórunn Þorgerður
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Athygli vakti þegar for-maður efnahagsnefndar Alþingis sagði að ráðn-ing nýs forstjóra Banka-
sýslu ríkisins væri hneyksli. Ríkis-
útvarpið greindi frá því í fréttum
í byrjun vikunnar að einmitt þau
ummæli hefðu breytt stöðunni og
að sá sem ráðinn var yrði ekki for-
stjóri.
Hér verður ekki lagður dómur
á ákvörðun stjórnar Banka-
sýslunnar. Engin samanburðar-
gögn um umsækjendur hafa verið
birt. Aðrir umsækjendur hafa ekki
opinberlega lýst því að á þeim hafi
verið brotið. Ekki var auglýst að
umsækjendur af tilteknu sauða-
húsi væru sam-
kvæmt eðli máls
óæskilegir.
Þetta úti lokar
að sjálfsögðu
ekki að Alþingi
eða einstakir
alþingismenn
hafi skoðun á
málinu og færi
rök fyrir henni.
Alþingi hefur
þær valdheimildir sem nauðsyn-
legar eru til að koma þessu máli
í það horf sem það telur sóma
af. Aftur á móti skiptir öllu að
alþingis menn fari að réttum stjórn-
skipunarreglum til þess að koma
vilja sínum fram í þessu falli sem
öðrum.
Þingmenn hafa margir hverj-
ir lýst áhyggjum vegna þverrandi
virðingar sem trúnaðarhlutverk
þeirra nýtur. Sumir vilja endur-
heimta glataða virðingu með því að
skerpa skil milli löggjafarvalds og
framkvæmdarvalds. En þá er betra
að virða þær reglur sem í gildi eru
um þessi skil.
Samkvæmt þeim blandar Alþingi
sér ekki í stjórnsýslumál nema með
því móti að kalla viðkomandi ráð-
herra til ábyrgðar. Sú leið var ekki
farin. Þingmennirnir kusu að fara
hjáleið um þessa grundvallarreglu
stjórnskipulegrar ábyrgðar.
Hjáleið um „hneyksli“
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Algjörlega óháð því hvort menn telja að gagnrýni þingmanna hafi við rök að styðjast eða ekki verð-
ur að gera þá kröfu til þeirra að
draga þá eina til ábyrgðar sem
hana bera. Umsækjandinn sem
fékk stöðuna hefur sannarlega
ekkert til sakar unnið í tengslum
við þessa ákvörðun.
Ef gengið er út frá að stöðuveit-
ingin sé hneyksli er það stjórn
Bankasýslunnar sem ber ábyrgð á
því gagnvart ráðherra. Hann ber
síðan ábyrgð andspænis Alþingi.
Þetta er skipan mála sem mælt
er fyrir um í lögum og stjórnar-
skrá. Þingmenn hafa ekki staðhæft
að lög hafi verið brotin. Í orðum
þeirra felst því það mat að stjórn
Bankasýslunnar hafi gerst sek um
svo mikinn dómgreindarbrest að
jafngildi hneyksli.
Fjármálaráðherra kallaði af
því tilefni eftir rökstuðningi sem
hann taldi ekki gefa tilefni til við-
bragða af sinni hálfu. Ábyrgðin á
hneykslinu sem þingmenn nefna
svo hvílir eftir það á herðum hans.
Sú ábyrgð hverfur ekki þó að for-
stjórinn sé beittur þrýstingi til að
hætta. Dómgreindarbresturinn
gufar ekki upp við það.
Eina ráð Alþingis í máli sem
þessu er að víkja ráðherranum frá
og setja annan í hans stað. Nýr ráð-
herra yrði síðan að leysa stjórnina
frá störfum og skipa í hana menn
er ógiltu ráðninguna.
Alþingi kaus aftur á móti að
efna til umræðu til að magna
slíkan óróa að nýja forstjóranum
yrði óvært í sætinu eins og Ríkis-
útvarpið upplýsti rétt og skilmerki-
lega. Þetta heitir að hengja bakara
fyrir smið. Stjórn Bankasýslunnar
og ráðherrann eiga hins vegar að
sitja eins og ekkert hafi í skorist.
Við stöðu þeirra á ekki að hrófla þó
að ábyrgðin á töldu hneyksli liggi
þar. Af hverju skyldi það vera?
Að hengja bakara fyrir smið
Þingmenn fara með vald. Virðing þeirra ræðst af því hvernig þeir ríma athafnir við orð. Orðið
hneyksli af vörum valdhafa eins
og alþingismanna hefur því aðeins
eitthvert gildi að þeir kalli þá til
ábyrgðar sem úrslitum réðu um
það mál sem til umfjöllunar er.
Ekki er unnt að útiloka að
ákvörðun Bankasýslunnar sé
hneyksli. Það kemur á hinn bóginn
ekki í ljós hvort þingmenn meina
það sem þeir segja nema þeir láti
til skarar skríða með þeim stjórn-
skipulegu ráðum sem þeir hafa
gagnvart þeim sem ábyrgð bera.
Klípa þeirra þingmanna sem
hér eiga hlut að máli er sú að fari
þeir að settum stjórnskipunar-
reglum er stjórnarsamstarfið í
húfi. Þeir vilja ekki fórna því til
að uppræta það sem þeir sjálfir
kalla hneyksli. Þetta er skýrt val.
Stór orð á Alþingi eru lítils virði
ef menn geta ekki gert upp á milli
þessara hagsmuna.
Ætli þingmenn umfram allt
annað að vernda þann ráðherra
sem ber ábyrgð á því sem þeir
kalla hneyksli fer betur á því að
tala af meiri hógværð. Þingmenn-
irnir féllu á þessu prófi.
Sighvatur Björgvinsson, fyrrum
ráðherra, benti á hliðstæðan tví-
skinnung á dögunum þegar hann
vakti athygli á að þingmenn láta
nú embættismenn bera ábyrgð á
pólitískum ákvörðunum um niður-
skurð. Hugsanlega var rétt að taka
á þessu Bankasýslumáli. En þing-
menn gerðu það hins vegar með
þeim hætti að þeir smækkuðu
sjálfa sig og virðingu þingsins.
Hjáleiðin afhjúpaði skinhelgi.
Rím orða og athafna
U
ppeldi barna er verkefni sem nær til allra þátta daglegs
lífs. Meðal þess sem þarf að kenna börnum er að næra
sig sér til gagns. Þegar farið var að bjóða upp á mat
í grunnskólum í stað þess að börnin kæmu með nesti
með sér að heiman steig skólinn inn á þetta svið upp-
eldisins. Næring barna, sem áður var alfarið á ábyrgð heimilis ins,
er nú að hluta á ábyrgð skóla og þar með menntayfirvalda.
Þetta er ekki lítið verkefni og ekki er dregið í efa að þeir sem
við ábyrgðinni tóku hafi gert
sér fulla grein fyrir mikil-
vægi þess. Þó virðist sem litið
sé á skólamáltíðir sem ein-
hvers konar gæluverkefni sem
sneiða megi af þegar harðnar á
dalnum.
Því miður er það svo að aldrei
er mikilvægara en einmitt
þegar harðnar á dalnum að börn
fái góðan og hollan mat í skólanum. Ekki eiga nefnilega öll börn
kost á því heima hjá sér. Þekkt er sagan af Finnum, sem í kjölfar
kreppu byggðu upp mötuneyti grunnskóla sinna til að tryggja að
börnin fengju að minnsta kosti eina næringarríka máltíð á dag
meðan þau væru í skólanum.
Lýsingar matreiðslumanns í grunnskóla í Reykjavík í fréttum
hér í blaðinu, í dag og síðastliðinn fimmtudag, á þeim aðstæðum
sem matreiðslumönnum eru boðnar í skólanum eru heldur nötur-
legar og svo virðist sem nánast sé ætlast til hins ómögulega af
þessari stétt. Matreiðslumaður þarf að matbúa handa fimm
hundruð nemendum og jafnvel fleiri og hefur einungis tvo sér
til aðstoðar enda munu ekki vera til viðmið um hlutfall milli
fjölda mötuneytisstarfsmanna og fjölda nemenda í fæði. „Vinnan
í sumum mötuneytum er farin að líkjast meira þrælabúðum en
eðlilegum vinnustað,“ segir einnig í yfirlýsingu Samtaka fag-
lærðra matreiðslumanna í grunnskólum Reykjavíkur.
Afleiðingin er sú að í auknum mæli er gripið til þess að bjóða
aðkeyptan mat sem hitaður er upp í skólunum. Sú leið kann að
vera eitthvað ódýrari en hin að ráða mannskap til þess að elda
mat frá grunni í skólanum. Hins vegar hlýtur upphitaður matur
alltaf að tapa einhverju af þeirri næringu sem hann á að veita.
Mataruppeldi felst ekki bara í því að metta börn frá degi
til dags. Það felst í því að venja barn við að borða hollan og
næringar ríkan mat sem líklegur er til að viðhalda góðri heilsu
þess um alla framtíð. Það felst einnig í því að bjóða börnum þær
aðstæður að matartíminn sé góð samverustund með vinum. Auk
þess má benda á mikilvægi þess að börn geri sér grein fyrir
tengslum milli hráefnis sem notað er í mat og þess matar sem
þau neyta. Þetta uppeldi hafa skólarnir að hluta tekið að sér með
því að bjóða upp á mat í grunnskólum.
Hér er ekki verið að kalla eftir að börnum sé boðið einhvers
konar lúxusfæði heldur einungis að aðstæður séu fyrir hendi til
að útbúa handa þeim einfaldan og hollan mat. Ef það er ekki gert
má velta fyrir sér hvort betur hefði verið heima setið en af stað
farið í það verkefni að bjóða upp á mat í skólum.
Skólamatur er liður í uppeldisstarfi skólanna.
Meira en að
metta börn
SKOÐUN
Steinunn
Stefánsdóttir
steinunn@frettabladid.is