Fréttablaðið - 22.10.2011, Blaðsíða 36

22. október 2011 LAUGARDAGUR36
L
íf Hugos Þórissonar sálfræðings hefur í 32 ár
snúist um að vinna náið með foreldrum og börn-
um til að bæta samskipti þeirra. Þegar hann
fékk þær fregnir í fyrrahaust að hann væri
kominn með krabbamein fann hann knýjandi
þörf fyrir að miðla af þessari reynslu. „Ég fór,
svona eins og fólk gerir flest sem lendir í þessari stöðu,
að fara í gegnum þetta líf mitt í huganum. Ég fann að ég
var alsáttur. Ég er búinn að eiga svo góða ævi. Ég á yndis-
lega fjölskyldu og hef unnið við það sem ég elska mest af
öllu. Þetta bara gat ekki verið betra. En ég fann samt að
það var eitt sem ég þurfti að gera. Ég hef litið á það sem
mikið traust sem börn og foreldrar hafa sýnt mér. Ég hef
lært mikið af því og þroskast mikið. Mig langaði að koma
því áleiðis.“
Að miðla af reynslu sinni var það sem Hugo þurfti að
gera og hann lét ekki veikindin með tilheyrandi lyfjameð-
ferð draga úr sér. Hann hófst handa við að taka saman
hollráð sín og nú, tæpu ári síðar, er bókin hans, Hollráð
Hugos, komin í verslanir. Væntanlegur er líka DVD-diskur
sem Hugo hefur verið að vinna í samstarfi við Þorstein J.
Hugo er ánægður með bókina. „Ég er mjög sáttur. Bókin
er nákvæmlega eins og mig langaði að hafa hana. Þetta er
enginn doðrantur og hún er heldur ekki skrifuð á fagmáli.
Ég vona að hún geti hjálpað fólki.“
Hugo er rólegur og yfirvegaður, hraustlegur að sjá og
glaðlegur. Hann lítur ekki út fyrir að vera alvarlega veikur.
„Ég var í góðu líkamlegu formi áður en ég veiktist og það
hefur eflaust hjálpað mér. Svo er ég í pásu frá lyfjameðferð
núna, þannig að ég er bara hress og mér líður frábærlega.
Ég er búinn að eiga alveg yndislegt sumar og þó ég viti að
það sé lyfjagjöf fram undan er ég ekkert að kvíða því. Ég
nýt þess sem við höfum hér og nú.“
Svo virðist sem Hugo takist vel að taka sjálfan sig á sál-
fræðinni og hann samsinnir því með bros á vör. „Ég hef
notið þess sem faðir og sem maki að hafa unnið sem sál-
fræðingur og vera alltaf að velta fyrir mér samskipta-
málum. Mér finnst ég hafa þroskast mikið af því. Ég hef
aðstoðað aðra við að lifa fyrir núið, í að geta slakað á og
að stjórna hugsunum sínum til að hafa áhrif á tilfinningar
sínar. Þetta finnst mér bara ganga mjög vel hjá sjálfum
mér núna.“
Hér á eftir fara nokkur ráð sem Hugo hvetur foreldra
til að hafa í huga.
Hlustaðu!
1 Undirtitill Hollráða Hugos er „hlustum á börnin okkar“ og er það gegnumgangandi stef í bókinni að foreldrar þurfi að leggja betur við hlustir í uppeldinu. „Ef ég
mætti bara gefa foreldrum eitt ráð þá væri það að hlusta
meira. Það er svo oft sem foreldrar segja: „Komdu, við þurf-
um að tala við þig.“ Þá rennur börnum, og hvað þá ungling-
um, kalt vatn milli skinns og hörunds. Sjá fyrir sér klukku-
tíma sem endar með því að þau segja: „Ertu búinn? Má ég
fara núna?“. Samtalið verður ekkert samtal, heldur eintal.
Ég hef unnið með börnum og unglingum í 32 ár. Megingagn-
rýni þeirra á foreldra sína er: „Það hlustar enginn á mig!“
Börn vita yfirleitt að það er fullorðna fólkið sem á að ráða,
en þau vilja samt fá að vera með. Þess vegna ættu foreldr-
ar að temja sér að segja heldur: „Komdu hérna, ég þarf að
hlusta á þig.“
Sýndu samhygð og áhuga
2Hugo segir að foreldrar ættu að gefa sér tíma til að kyssa á bágt barna sinna og sýna þeim hluttekningu, jafnvel eftir smæstu slys og óhöpp. „Með því að sýna
börnum samhygð kennum við þeim að þau geti alltaf komið
til okkar þegar þeim líður illa. Við viljum að börn geti sagt
okkur frá því ef það er eitthvað í umhverfi þeirra sem þau
ráða ekki við. Til þess þarf traust. Það traust byggist ekki
upp ef við hlustum ekki á þegar börnin koma með litlu
sárin sín. Langflest börn, sem ég hef hitt og hafa orðið
fyrir einelti en ekki sagt frá, reyndu langflest að segja frá
einu sinni. Þeim var kannski ekki vel tekið á þeim tíma-
punkti og þá reyndu þau ekki aftur. Börn leita til þeirra
með vandamál sín sem þau geta helst treyst til að hlusta á
sig. Ef þeim finnst enginn hlusta lesa þau þannig í aðstæð-
urnar að þau skuli bara eiga vandamálið við sjálft sig.“
Líttu svo á að eiginleikar barna séu
styrkleikar þeirra en ekki veikleikar
3 „Mér finnst svo leiðinlegt að sjá börn upplifa að það sé rangt að vera eins og þau eru,“ segir Hugo. „Sumir eru opnir, aðrir lokaðir, sumir virkir og aðrir rólegir. Börn
fá of oft þau skilaboð að það sé ekki í lagi að vera eins og
þau eru. Foreldrar barna sem eru viðkvæm og næm tilfinn-
ingalega líta oft á það sem sitt hlutverk að herða þau. Kasta
þeim út í laugina og vita hvort þau geti ekki bjargað sér á
sundtökunum. En við þurfum á næmu, viðkvæmu og tilfinn-
ingaríku fólki að halda líka. Þetta eru því röng skilaboð.“
Að sama skapi er Hugo ósáttur við að heyra sagt við skap-
mikil börn að þau eigi að hætta að reiðast. „Þetta eru ekki
góð skilaboð. Það er ágætt að hafa skap, það kemur fólki í
ótrúlegustu áttir. Það sem mér finnst miklu mikilvægara er
að kenna börnum hvernig þau eigi að bregðast við þegar þau
reiðast. Kenna þeim að þau hafi ekki leyfi til að láta reiði
sína bitna á öðrum og þurfi að koma henni í einhvern farveg
sem vinnur með þeim.“
Fimm hollráð handa foreldrum
Hugo Þórisson barnasálfræðingur tekur sjálfan sig á sálfræðinni í glímunni við krabbamein. Hann nýtur lífsins dag frá degi og
kvíðir ekki framtíðinni. Nú eru Hollráð Hugos komin út á bók, sem er fengur fyrir foreldra sem hafa áhuga á að bæta samskiptin
við börnin sín. Hólmfríður Helga Sigurðardóttir heimsótti Hugo og fékk hjá honum nokkur ráð.
Í STOFUNNI HEIMA Hugo hefur aðstoðað aðra við að lifa fyrir núið, slaka á og stjórna hugsunum sínum til að hafa áhrif á tilfinningar sínar. Þetta
segir hann koma sér vel nú þegar hann þarf sjálfur að takast á við veikindi. Hann kvíðir ekki lyfjagjöf sem fram undan er vegna krabbameins,
heldur nýtur þess sem hann hefur hér og nú. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Hvíldu skammarkrókinn,
fýlustólinn og aðferðina 1, 2, 3
4 „Ég kalla þetta „farðu inn í herbergið þitt og komdu fram aftur þegar þú ert orðinn góður“ aðferðirnar, og ég er ekki hrifinn af þeim. Börn hafa sagt við mig
beint: „Pabbi og mamma vildu bara eiga mig þegar mér leið
vel. Ef mér leið illa vildu þau ekki sjá mig.“ Börn sjá ekki
alltaf það sem þau gera. Þau vita bara að þegar þeim líður
illa gera þau alls konar hluti: Kasta, brjóta, stappa niður fót-
unum. Samhengið sem þau sjá er að þegar þeim líður illa eru
þau rekin í burtu eða refsað á annan hátt. Þegar börn sitja
á stólnum eða inni í herbergi geta foreldrar verið vissir um
að þau eru ekki að hugsa sinn gang. Þessi aðferð snýst um
niðurbrot á sjálfsmynd barna.“
Með þessu móti sé verið að kenna börnum að tekist sé á
við ágreining með því að sá sem valdið hafi sigri. „Og það er
sá sem er feitari, frekari og fæddist fyrst sem sigrar. Þegar
börn svo lenda í átökum sjálf fara þau að beita aðferðum sem
byggja á valdi. Vilja foreldrar að börnin þeirra læri að leysa
á sanngjarnan hátt úr ágreiningi? Þá hljóta þeir að þurfa að
leysa þannig sjálfir úr ágreiningi við barnið. Börn læra þau
sem fyrir þeim er haft.“
Breyttu einhverju hjá sjálfum þér
ef illa gengur með uppeldið
5 Oft heyrir Hugo foreldra segja: „Ég held ég sé búin að nefna þetta þúsund sinnum við barnið“ en aldrei breyti það hegðuninni. Það kemur honum lítið á óvart. „Ef maður
gerir alltaf það sama fær maður sömu viðbrögð. Ef maður vill
önnur viðbrögð þarf maður að breyta einhverju sjálfur. Ég
las einhvers staðar að Einstein hafi sagt: „Insanity is doing
the same thing over and over again and expecting different
results.“ Það er mikill sannleikur í þessu. Þess vegna bið ég
foreldra að prófa að breyta einhverju í eigin hegðun. Eru þeir
til dæmis „farðu“ eða „komdu“ foreldrar? Segja þeir alltaf
„farðu að bursta, farðu að læra, farðu og ég kem svo … farðu!“
Þeir ættu að prófa að segja frekar „komdu“. Komdu að bursta!
Það er ótrúlegt hvað svona lítill hlutur getur breytt miklu.“