Saga - 2005, Side 185

eins og sjá má t.d. í greiningu Pauls de Mans á tilteknum þætti í verki
Hans-Georgs Gadamers þar sem de Man fjallar um hvernig einstak-
lingsreynsla er færð yfir í almennan sannleika. Vissulega er Gadamer
þar að tala um skáldið, „snillinginn“, en sú fígúra hefur verið af-
byggð að miklu leyti á undanförnum áratugum og nægir að vísa til
Rolands Barthes í því samhengi. Paul de Man orðar þetta svo:
Í Wahrheit und Methode lætur Hans-Georg Gadamer gildisbind-
ingu (e. valorization) táknsins (e. symbol) á kostnað allegoríunn-
ar falla saman við vöxt fagurfræði sem neitar að gera greinar-
mun á reynslu og framsetningu þessarar reynslu. Ljóðrænt
tungumál snillingsins getur hafist yfir þennan greinarmun og
þannig ummyndað alla reynslu einstaklingsins í almenn sann-
indi. Huglægni reynslunnar er viðhaldið þegar hún er þýdd
yfir í tungumál; heimurinn er þá ekki lengur séður sem afstöð-
ur eininga sem gefa til kynna fjölda mismunandi og einangr-
aðra merkinga, heldur sem afstöður tákna sem á endanum
leiða til algjörrar, einstakrar og algildrar merkingar.8
Ef við berum þetta saman við átök einsögu og stórsögu, eins og Sig-
urður Gylfi setur hana fram, þá sýnist mér hann einmitt vera að
gagnrýna sams konar sýn á viðfangsefnið og fram kemur í þessari
greiningu de Mans á Gadamer. Afurðin, hvort sem hún er „lista-
verk“ eða „saga“, getur vart sameinað alla þá reynslu sem er að
baki heimildanna í ein afstæðulaus sannindi og það kann því að
vera verðugt verkefni sagnfræðingsins að taka fyrir sem flesta þætti
þeirrar sögulegu reynslu sem í heimildum býr og hafa jafnan þann
fyrirvara á að aðeins sé haldið á lofti svipmyndum tímans en ekki
endanlegum sannleika.
Saga manns og þjóðar
Þetísk staða ævisögu Halldórs Laxness eftir Halldór Guðmundsson
kemur fram í fyrstu setningu bókarinnar: „Halldór Laxness var síð-
asta þjóðskáld Evrópu.“9 Fullyrðingin er æði djörf og raunar má
É G U M M I G F R Á Þ É R T I L Þ Í N — O G Ö F U G T 185
8 Paul de Man, Blindness and Insight, 2. útg. endursk. (Minneapolis 1983), bls.
188. Þýðingin er mín.
9 Það er til merkileg rannsókn eftir Fionu Stafford á margendurtekinni goðsögn
sem snýst um þann „síðasta“ í ólíkum myndum, eins og t.d. síðasta þjóðskáld-
ið. Sjá: The Last of the Race. The Growth of a Myth from Milton to Darwin (Oxford
1994).
Saga haust 2005-NOTA 23.11.2005 20:11 Page 185